Przypomnijmy: chodzi o sytuację, gdy utworzenie zfśs zależy od woli związku zawodowego, a jednocześnie u pracodawcy obowiązują przepisy wewnętrzne postanawiające o jego nietworzeniu. Zgodnie z art. 3 ust. 1c ustawy z 4 marca 1994 r. o zfśs (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 800 ze zm.) obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. przy zatrudnieniu od 20, ale poniżej 50 pracowników, pracodawca ma obowiązek utworzenia funduszu tylko na wniosek związku zawodowego. Co jednak w przypadku, gdy taki pracodawca jeszcze w 2016 r. wprowadził do regulaminu wynagradzania zapis o nietworzeniu zfśs – zgodnie z art. 4 ustawy – a teraz pojawia się u niego organizacja związkowa, która żąda jego utworzenia?
Eksperci nie byli jednomyślni, czy decydujące znaczenie ma wola związku zawodowego, czy zapis w regulaminie wynagradzania. O zajęcie stanowiska w tej sprawie poprosiliśmy więc Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Resort opowiedział się za tym drugim.
Stanowisko MRPiPS z 24 sierpnia 2017 r.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 800 z późn. zm., dalej – ustawa o zfśs) pracodawcy pozabudżetowi zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty mogą tworzyć fundusz do wysokości i na zasadach określonych w art. 5 lub mogą wypłacać świadczenie urlopowe, o którym mowa w ust. 4–6. Wymienieni pracodawcy, nieobjęci układem zbiorowym pracy oraz niezobowiązani do wydania regulaminu wynagradzania, informacje w sprawie nietworzenia funduszu i niewypłacania świadczenia urlopowego przekazują pracownikom w pierwszym miesiącu danego roku kalendarzowego, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 3 ust. 3a ustawy o zfśs). Jednakże u takich pracodawców, zatrudniających co najmniej 50 pracowników, objętych układem zbiorowym pracy postanowienia w sprawach nietworzenia funduszu i niewypłacania świadczenia urlopowego, zawiera się w układzie zbiorowym pracy. Jeżeli u tych pracodawców pracownicy nie są objęci układem zbiorowym pracy, postanowienia w sprawie nietworzenia funduszu i niewypłacania świadczenia urlopowego zawiera się w regulaminie wynagradzania, którego postanowienia w tej sprawie wymagają uzgodnienia ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają – z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (art. 4 ust. 3 stosuje się odpowiednio).
Mając na uwadze powyższe, zdaniem Ministerstwa, jeśli u pracodawcy zatrudniającego na dzień 1 stycznia 2017 r. mniej niż 50 pracowników, obowiązujący regulamin wynagradzania zawiera postanowienia o nietworzeniu zfśs, to ponowne utworzenie funduszu wymaga zmiany regulaminu wynagradzania. Zmiany w regulaminie wynagradzania wprowadza się według zasad określonych w art. 77 2 kodeksu pracy dla ustalania regulaminu. Zgodnie z przepisem art. 77 2 par. 6 k.p. regulamin wynagradzania wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Zasady ustalania regulaminu wynagradzania i dokonywania zmian w tym regulaminie wymagają uzgodnienia z działającą u pracodawcy zakładową organizacją związkową (art. 77 2 par. 4 k.p.).