Umowa o dzieło, obok umowy-zlecenia, jest powszechnie stosowaną w Polsce cywilnoprawną formą zatrudniania. Zaletami opartego na niej stosunku prawnego są elastyczność oraz atrakcyjność finansowa. Umowy o dzieło co do zasady nie podlegają bowiem składkom ZUS. Wykonawca dzieła zwyczajowo zarabia więcej na rękę, z drugiej jednak strony nie ma zabezpieczenia na wypadek choroby oraz nie odkłada na przyszłą emeryturę. Na braku składek traci też ZUS.
ŚCIĄGAWKA
● Podstawowe różnice
UMOWA O DZIEŁO UMOWA-ZLECENIE
Cel Rezultat – wykonanie na zamówienie konkretnej rzeczy lub innego przedmiotu (tzn. dzieła, które powstanie w przyszłości). Staranne działanie – czynienie starań w celu osiągnięcia rezultatu (a nie jego osiągnięcie).
Odpowiedzialność za efekt końcowy Tak Nie
Odpłatność Za wykonanie dzieła należy się wynagrodzenie. Zlecenie może być odpłatne bądź nieodpłatne.
Wady O dziele jest mowa wtedy, gdy można poddać je ocenie na istnienie wad. Wykonawca odpowiada za wady dzieła. Nie musi poddawać się ocenie na istnienie wad.Zleceniobiorca nie odpowiada za wady.
ZUS i NFZ Nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Co do zasady podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Może też podlegać ubezpieczeniu chorobowemu.
Rezultat: jeden wyjątkowy czy wiele jednakowych
Sądy wyraźnie przyznają rację ZUS, że wykonywanie prostych, powtarzalnych czynności nie może być kwalifikowane jako przedmiot umowy o dzieło. W wyniku prac wykonawcy powinno dojść do uzyskania określonego rezultatu, umówionego indywidualnie przez strony. Przedmiotem umowy nie może więc być osiąganie kolejnych, bieżąco wyznaczanych rezultatów. Co więcej, nawet jeśli przedmiotem umowy będzie tworzenie dzieł w rozumieniu prawa autorskiego, to nie zawsze taka umowa na gruncie ubezpieczeń społecznych będzie traktowana jako umowa o dzieło. W praktyce kwestia ewentualnych praw autorskich do danego dzieła jest bez znaczenia dla kwalifikacji danej umowy z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych.
Najczęstsze błędy przy umowach-zleceniach
Najczęstsze błędy przy umowach-zleceniach

Zobacz również
Przykład:
Jeśli firma zamówi u znanego malarza jeden obraz, np. krajobraz górski o określonych wymiarach, to nie ma żadnych wątpliwości, że strony zawarły umowę o dzieło. Jeśli jednak obraz tak się spodoba, że firma postanowi sprzedawać go masowo i w tym celu będzie zawierać z malarzem co miesiąc kolejne umowy o dzieło (których przedmiotem będzie krajobraz górski, ze stałym miesięcznym wynagrodzeniem), to ZUS może próbować ustalić, iż strony łączy stosunek zlecenia, a nie dzieło. Umowa bowiem będzie zawierać cechy łączone umowy-zlecenia i umowy o dzieło, a zatem ZUS lub sąd może zdecydować, że cech charakterystycznych dla zlecenia jest więcej, i dlatego należy ją zakwalifikować jako zlecenie.
7 GRZECHÓW GŁÓWNYCH
1 Nazewnictwo/słownictwo
Strony powinny wyraźnie wskazać, że mamy do czynienia z umową o dzieło, a nie np. o świadczenie usług. Stronami umowy o dzieło są przyjmujący zamówienie (wykonawca) oraz zamawiający. Błędem jest więc określanie jej stron jako zleceniodawcy i zleceniobiorcy. Natomiast przedmiotem umowy jest wykonanie określonego dzieła, a nie świadczenie określonych usług czy wykonywanie pracy.
2 Przedmiot
Właściwe określenie przedmiotu umowy jest jedną z najtrudniejszych kwestii. Przedmiotem tym jest stworzenie dzieła, tj. rezultatu z góry określonego. Na dzień zawarcia umowy dane dzieło jeszcze nie istnieje, ma dopiero powstać w przyszłości. Zatem do prawidłowej kwalifikacji umowy może nie wystarczyć np. wpisanie do umowy z piosenkarzem, że jej przedmiotem jest wykonanie koncertu na imprezie integracyjnej, ale należałoby dopisać, jakie konkretnie utwory piosenkarz ma wykonać, że utwory są autorskie, że będą zagrane we własnej artystycznej aranżacji, w jakim nastroju ma być zachowane wystąpienie, ile ma trwać itd. Tylko dokładne określenie przedmiotu umowy pozwoli na poddanie dzieła ocenie na istnienie wad, co jest charakterystyczne dla tej formy zatrudnienia.
Analiza orzecznictwa sądów prowadzi do jednoznacznych wniosków: przedmiotem umowy nie mogą być proste, powtarzalne czynności, np. wykonanie projektów wizualizacji pomieszczeń, tłumaczenie tekstów, doprowadzenie do czystości określonych powierzchni płaskich, nauczenie ucznia gry na instrumencie, skręcenie tysiąca długopisów itd.
3 Sposób wykonania
Co do zasady to wykonawca decyduje, kiedy i gdzie wykona dzieło. Nie powinno się narzucać mu miejsca i czasu jego wykonania (chyba że miejsce jest zdeterminowane przez rodzaj dzieła, np. wystąpienie piosenkarza na imprezie integracyjnej).
4 Wynagrodzenie
W umowie o dzieło charakterystyczne jest wynagrodzenie z góry ustalone, ryczałtowe. Nie powinno mieć znaczenia to, ile godzin wykonawca poświęcił na wykonanie dzieła. Zatem powinno się unikać wskazywania wynagrodzenia określonego stawką godzinową. Umowa może jednak przewidywać wypłatę zaliczek w określonych terminach lub po wykonaniu określonego etapu prac.
5 Termin
Umowa powinna zawierać konkretny termin na wykonanie dzieła. Zawieranie umowy od pierwszego dnia miesiąca do ostatniego dnia miesiąca, zwłaszcza jeśli umowy powtarzają się co miesiąc, może wskazywać, że strony łączy umowa-zlecenie, a nie o dzieło.
6 Odpowiedzialność wykonawcy
Umowa powinna określać zasady odpowiedzialności wykonawcy za wadliwe lub nienależyte wykonanie bądź niewykonanie umowy. Wprawdzie kodeks cywilny reguluje te kwestie, niemniej jednak z orzecznictwa wynika, że pożądane jest zamieszczenie tego typu regulacji w samej umowie, co później ułatwia odróżnienie rodzaju umowy. Przykładem takich regulacji mogą być odpowiednie zapisy o możliwości odstąpienia od umowy czy też kary umowne.
7 Powtarzalność umów
Zawieranie umów o dzieło z tym samym wykonawcą na te same dzieła na następujące po sobie miesiące może sugerować, że strony łączy stosunek zlecenia, a nie dzieła, zwłaszcza jeśli wypłata wynagrodzenia następuje cyklicznie co miesiąc. Powtarzalność umów jest bowiem charakterystyczna dla zlecenia, a nie dzieła.