Połączone komisje sejmowe: Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz do Spraw Deregulacji zajmą się w środę rządowym projektem zmian w prawie o notariacie (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1001 ze zm.) i ustawie o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 341 ze zm.). Ma on uprościć dziedziczenie nieruchomości.

Nowa ścieżka w dziedziczeniu

Nowe przepisy dadzą spadkobiercom wybór. Będą mogli zdecydować, czy chcą od razu ujawnić swoje prawa w księdze wieczystej na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza, czy wolą najpierw przeprowadzić dział spadku i ewentualnie zniesienie współwłasności, a dopiero potem wpisać się do księgi.

Jeśli wybiorą pierwszą opcję, to notariusz – na ich prośbę – sam złoży elektroniczny wniosek o wpis do księgi wieczystej. Dodatkowo odbierze oświadczenie, czy w skład spadku wchodzą mieszkania, domy, działki, użytkowanie wieczyste albo spółdzielcze prawo do lokali położonych w Polsce. To oświadczenie trafi do protokołu dziedziczenia i będzie podstawą do dalszych działań.

Dlaczego to ważne? Bo dziś notariusz nie zawsze ma podstawy prawne, żeby sprawdzić, czy w spadku znajdują się nieruchomości. Obecnie może zawiadomić sąd o zmianie właściciela tylko w trzech przypadkach: gdy chodzi o gospodarstwo rolne odziedziczone ustawowo przed 14 lutego 2001 r., gdy nieruchomość przekazano w ramach zapisu windykacyjnego oraz gdy właścicielem zostaje cudzoziemiec w rozumieniu ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. W każdej innej sytuacji całą procedurę muszą przeprowadzać spadkobiercy.

Jedno a nie trzy postanowienia

Po zmianach nie będzie już konieczne wydawanie trzech osobnych postanowień sądu. Wystarczy jedno. To oznacza dużo mniej papierologii, krótszy czas oczekiwania na załatwienie sprawy i zdecydowanie mniejsze obciążenie dla sądów. Spadkobiercy nie będą musieli sami chodzić do sądów ani składać wniosków, zrobi to notariusz przez system elektroniczny.

Trzeba jednak pamiętać, że ta droga będzie dostępna głównie wtedy, gdy między spadkobiercami nie ma sporu. Jeśli ktoś z rodziny zakwestionuje dziedziczenie, sprawa i tak trafi do sądu. Dla większości zgodnych rodzin nowe przepisy oznaczają jednak znaczną wygodę i mniej nerwów.

Deregulacja prawa

Cała zmiana wpisuje się w działania deregulacyjne rządu. Celem jest uproszczenie i przyspieszenie procedur, które dziś niepotrzebnie angażują zarówno obywateli, jak i sądy. W uzasadnieniu do projektu noweli Rada Ministrów podkreśla, że dzięki elektronicznym wnioskom do ksiąg wieczystych i uproszczonemu postępowaniu księgi wieczyste będą aktualizowane sprawniej, a spadkobiercy szybciej uzyskają pewność co do swojego prawa własności.

Nowelizacja ustawy, jeśli zostanie przyjęta przez parlament i podpisana przez prezydenta, wejdzie w życie trzy miesiące po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Etap legislacyjny:

Projekt skierowany do pierwszego czytania w komisjach sejmowych