Nie masz minimalnej emerytury? I tak możesz dostać nawet ponad 1700 zł na rękę od ZUS. Sprawdź, jakie warunki musisz spełnić

Od kilku lat rodzice czwórki dzieci mogą ubiegać się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, zwane także świadczeniem Mama 4+ albo emeryturą matczyną. Trzeba jednak pamiętać, że nie przysługuje ono, gdy dana osoba otrzymuje np. emeryturę minimalną.

Kto ma prawo rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego (emerytury matczynej)?

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające (emerytura matczyna) może być przyznane:

• matce, która urodziła i wychowała lub wychowała co najmniej czworo dzieci;
• ojcu, który wychował co najmniej czworo dzieci, w przypadku śmierci matki dzieci albo porzucenia dzieci przez matkę lub w przypadku długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci przez matkę.

Warunkiem do otrzymania świadczenia jest:

• zamieszkiwanie na terytorium Polski i posiadanie tu po ukończeniu 16. roku życia centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) przez okres co najmniej 10 lat;

• ukończenie 60 (matka) lub 65 (ojciec) lat;
• brak dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania (ZUS przyjmuje, że to środki w wysokości co najmniej najniższej emerytury, ale kwoty tej nie można traktować jako bezwzględnego wskaźnika, od którego zależy przyznanie albo odmowa przyznania świadczenia).

W zakresie obywatelstwa warunkiem jest:

• obywatelstwo polskie albo
• obywatelstwo państw członkowskich UE, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu, Szwajcarii oraz prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Polski albo
• prawo legalnego pobytu na terytorium Polski – w przypadku innych cudzoziemców.

Jakie dochody bierze się pod uwagę przy ustalaniu prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

Oprócz oczywistych dochodów takich jak wynagrodzenie za pracę lub emerytury, pod uwagę bierze się m.in. także:

• należności pieniężne otrzymywane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym osobom przebywającym na wypoczynku oraz uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób (agroturystyka);
• dochody uzyskane z gospodarstwa rolnego,
• emerytury i renty zagraniczne,
• zasiłki chorobowe i zasiłki macierzyńskie.

W jakich przypadkach rodzicielskie świadczenie uzupełniające nie przysługuje?

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające (emerytura matczyna) nie przysługuje:

• osobie, którą sąd pozbawił władzy rodzicielskiej lub której sąd ograniczył władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka lub dzieci w pieczy zastępczej;
• w przypadku długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci;
• osobie, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności, chyba że odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego;
• osobie, która nie zamieszkuje już na terenie Polski;
• osobie uprawnionej do emerytury lub renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury.

Wniosek o świadczenie. Gdzie ojciec lub mata wielodzietnej rodziny muszą je złożyć?

Przyznanie prawa do świadczenia następuje odpowiednio na wniosek matki albo ojca dzieci. Zgodnie z ogólną zasadą wniosek składa się do ZUS, ale jeśli wnioskodawca legitymuje się okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, decyzję w tej sprawie wydaje KRUS. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wnioskodawca co prawda ma okresy ubezpieczenia rolniczego, ale pobiera emeryturę lub rentę wyłącznie od ZUS.

Wraz z wnioskiem składa się oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej oraz innych okolicznościach, których ustalenie jest niezbędne do przyznania świadczenia.

W oświadczeniu wnioskodawca potwierdza następujące okoliczności:

• urodzenie co najmniej czworga dzieci;
• wychowanie co najmniej czworga dzieci;
• posiadanie lub nieposiadanie przerw w wychowywaniu dzieci, a w przypadku posiadania przerw również długość i przyczyny tych przerw;
• datę śmierci matki dzieci lub datę ich porzucenia przez matkę (w przypadku gdy taka okoliczność miała miejsce);
• ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich (w przypadku gdy taka okoliczność miała miejsce);
• zamieszkiwanie na terytorium Polski i posiadanie po ukończeniu 16. roku życia centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) oraz długość okresu, w jakim wnioskodawca spełniał ten warunek przed złożeniem wniosku o świadczenie;
• posiadanie lub nieposiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz pobieranie lub niepobieranie emerytury lub renty;
• uzyskiwanie lub nieuzyskiwanie dochodu z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej;
• posiadanie lub nieposiadanie gospodarstwa rolnego, a w przypadku posiadania gospodarstwa rolnego również powierzchnię tego gospodarstwa;
• uzyskiwanie lub nieuzyskiwanie dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej;
• uzyskiwanie lub nieuzyskiwanie innych dochodów;
• przebywanie lub nieprzebywanie w areszcie śledczym lub w zakładzie karnym;
• inne okoliczności niezbędne do oceny spełnienia przesłanek warunkujących przyznanie świadczenia.

Jak potwierdza się okoliczności niezbędne przy przyznaniu rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego?

Okoliczności brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku mogą być potwierdzane:

• zaświadczeniami urzędu skarbowego, które potwierdzają źródła osiąganych dochodów lub przychodów oraz ich wysokość;
• zaświadczeniami, które potwierdzają aktualne zatrudnienie lub prowadzenie innej działalności zarobkowej, oraz wysokość osiąganych dochodów lub przychodów;
• zaświadczeniami, które potwierdzają wysokość innych świadczeń pobieranych przez wnioskodawcę;
• zaświadczeniami z urzędu gminy, które potwierdzają rodzaj oraz wielkość posiadanego gospodarstwa rolnego;
• oświadczeniami wnioskodawcy o wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego;
• innymi dokumentami, które potwierdzają sytuację osobistą, rodzinną, majątkową i materialną wnioskodawcy.

Wszędzie tam, gdzie przepisy wymagają jedynie oświadczenia, wnioskodawca składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Czy można odwołać się od decyzji ZUS albo KRUS?

Przyznanie prawa do świadczenia lub odmowa przyznania prawa do świadczenia następuje w drodze decyzji.

Od decyzji przyznającej albo odmawiającej prawa do świadczenia stronie przysługuje prawo do wniesienia do organu, który wydał decyzję, wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Gdy decyzja nadal jest niekorzystna, można złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Inaczej będzie w przypadku decyzji w sprawie ponownego ustalenia wysokości świadczenia, ustania prawa do świadczenia, wypłaty świadczenia oraz zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Odwołanie przysługuje wówczas do sądu, a składa się je poprzez organ wydający decyzję.

Rodzicielskiego świadczenie uzupełniające. Jakie obowiązki wobec ZUS lub KRUS na wnioskodawca?

W celu przyznania prawa do świadczenia oraz ustalenia jego wysokości wnioskodawca ma przede wszystkim obowiązek przedstawić okoliczności faktyczne mające wpływ na przyznanie prawa lub ustalenia wysokości świadczenia i przedkładać żądane środki dowodowe.

Jeśli wnioskodawca tego nie zrobi, organ wezwie go do uzupełnienia braków w terminie nie krótszym niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania, z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje wydanie decyzji o odmowie przyznania prawa do świadczenia.

Z kolei osoba, której już przyznano prawo do świadczenia, jest zobowiązana do informowania ZUS/KRUS o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia lub wysokość wypłacanego świadczenia i przedkładania żądanych środków dowodowych.

W obu powyższych przypadkach KRUS/ZUS nie może wzywać do przedstawienia tych okoliczności, jeśli organ może je sam ustalić.

Jeśli pobierający świadczenie utrudnia wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, organ rentowy może, w drodze decyzji, wstrzymać wypłatę świadczenia do chwili podjęcia przez tę osobę współpracy z organem.

Ile wynosi rodzicielskie świadczenie uzupełniające?

Wysokość rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego nie może być wyższa od najniższej emerytury (obecnie 1878,91 zł).

W przypadku pobierania emerytury lub renty w wysokości niższej od najniższej emerytury, świadczenie stanowi dopełnienie jej wysokości do wysokości najniższej emerytury.

Świadczenie podlega corocznie waloryzacji 1 marca.

Prawo do świadczenia powstaje od pierwszego dnia miesiąca, w którym wydano decyzję, nie wcześniej jednak niż od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego (60/65 lat).

W jakich przypadkach ustaje prawo do świadczenia uzupełniającego dla matek?

Jeżeli ustaną okoliczności będące podstawą przyznania świadczenia, prawo do świadczenia ustaje. Organ rentowy stwierdza decyzją ustanie prawa do świadczenia i wstrzymuje jego wypłatę. Będzie tak, gdy osoba pobierająca świadczenie np. zacznie osiągać dochód pozwalający się jej utrzymać albo wyjedzie za granicę.

Nienależnie pobrane świadczenie – zasady zwrotu

Osoba, która pobrała nienależnie rodzicielskie świadczenie uzupełniające, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami.

Za nienależnie pobrane świadczenie uważa się świadczenie:

• wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą jego przyznania, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do jego pobierania;
• przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą;
• przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność, albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;
• wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej prawo do świadczenia, z przyczyn niezależnych od organu rentowego.

Należności z tego tytułu ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego świadczenia stała się prawomocna.

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranego świadczenia za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli pobierający zawiadomił ZUS/KRUS o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia (np. o osiąganiu dochodu), obniżenie wysokości świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia, a mimo to świadczenie było jej nadal wypłacane.

W pozostałych przypadkach, a więc najczęściej będzie tu chodziło o świadome wprowadzenie organu w błąd, pobierający będzie musiał oddać świadczenia maksymalnie za 3 lata.

Czy świadczenia dokonuje się egzekucji i potrąceń?

Z rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego dokonuje się potrąceń i egzekucji na zasadach określonych w przepisach emerytalnych po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.