Dorabianie na emeryturze. Jak wpłynie na emeryturę minimalną?

Chodzi o tę część emerytury minimalnej, która jest finansowana przez budżet państwa, mimo że całość jest wypłacana przez ZUS.

Emerytura minimalna do gwarantowana wysokość świadczenia dla osób, których emerytura obliczona tylko ze składek i ewentualnie kapitału początkowego jest niższa niż aktualnie obowiązujące minimum (w 2025 r. wynosi ono 1878,91 zł brutto). Prawo do podwyższenia mają osoby, które mają 20 (kobiety) i 25 (mężczyźni) lat okresów składkowych i nieskładkowych. Okres składkowy to czas, za który odprowadzano składki emerytalne, a okres nieskładkowy to np. okres pobierania zasiłku chorobowego.

Tym osobom budżet państwa finansuje różnicę między ich emeryturą wyliczoną przez ZUS a minimalną gwarantowaną kwotą.

W jakich przypadkach emerytura minimalna zostanie zmniejszona?

Pobieranie emerytury minimalnej wraz z częścią finansowaną przez budżet państwa niesie ze sobą pewne ograniczenia. Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) prawo do podwyższenia nie przysługuje emerytom, którzy osiągają przychód z tytułu działalności, jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia. To wyjątek od zasady, że osoby, które ukończyły powszechny wiek emerytalny, mogą dorabiać bez ograniczeń.

Nie ma znaczenia, czy emeryt przekroczył ogólne limity dorabiania ogłaszane przez Prezesa GUS. W tym przypadku znaczenie ma jedynie to, czy jego przychód przekroczył kwotę podwyższenia (dopłaty) do emerytury minimalnej.

Co ZUS uzna za świadczenie nienależnie pobrane?

Dopłata zostanie uznana za świadczenie nienależnie pobrane.

Zgodnie z art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie do nich prawa albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

ZUS przyznając emeryturę minimalną, dołącza pouczenie, w których informuje, w jakich przypadkach następuje utrata prawa do podwyższenia emerytury do gwarantowanej wysokości oraz o konieczności poinformowania ZUS o osiąganym przychodzie.

Za jaki okres trzeba zwrócić podwyższenie?

Poinformowanie ZUS o przychodzie jest bardzo ważne, bo może wpłynąć na okres, za jaki emeryt musi równowartość podwyższenia zwrócić. Zgodnie z art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej ZUS nie może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła ZUS o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.

Kwota, do której zwrotu ZUS zobowiązał emeryta, będzie potrącana z wypłacanej mu emerytury, o ile takie potrącenia są możliwe. Wysokość emerytury obliczonej tylko ze składek (bez podwyższania) może być bowiem tak niska, że dokonywanie potrąceń nie będzie możliwe.

Co można zrobić po wydaniu decyzji?

Decyzja ZUS o zwrocie świadczenia podlega zaskarżeniu do sądu na zasadach ogólnych. Jednak szanse powodzenia takiego odwołania są niewielkie, chyba że emeryt wykaże, że ZUS błędnie ustalił wysokość dodatkowego przychodu.

Jeśli sąd nie zmienił decyzji, zobowiązanemu do zwrotu pozostaje ewentualne złożenie do ZUS wniosku o:

• odstąpienie od żądania zwrotu w całości lub w części,
• zmniejszenie wysokość potrąceń z emerytury,
• zawieszenie potrąceń z emerytury na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.

Musi jednak wykazać szczególnie uzasadnione okoliczności. Przepisy nie precyzują, jakie okoliczności można uznać za „uzasadnione”, ale można przyjąć, że chodzi szczególnie o sytuację związane ze stanem zdrowia lub sytuacją rodzinną.

Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie.