ZUS nie wypłaci wynagrodzenia chorobowego. Decyzja już podjęta

Wbrew rządowym obietnicom składanym w ramach „100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów” ZUS nie będzie finansował wynagrodzenia chorobowego za pracowników. Potwierdził to wiceminister pracy Sebastian Gajewski. Co o tym zdecydowało?

System świadczeń chorobowych dla pracowników jest skonstruowany w ten sposób, że niezdolny do pracy pracownik na początku nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego, potem do zasiłku chorobowego, a następnie do świadczenia rehabilitacyjnego.

Wynagrodzenie chorobowe, w przeciwieństwie do pozostałych dwóch świadczeń, jest finansowane przez pracodawcę, a nie przez Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Miało się to zmienić, bo rząd zapowiadał, że zwolni pracodawców z tego obowiązku.

Tak się jednak nie stanie, co potwierdził Sebastian Gajewski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, jednemu z portali (money.pl).

Dlaczego ZUS nie przejmie wypłaty?

Sebastian Gajewski wyjaśnił, że są zasadniczo dwa powody rezygnacji z tego pomysłu.

Pierwszy to oczywiście koszty, które szacuje się na 13-14 mld rocznie. A tu trzeba dodać, że fundusz chorobowy (jeden z funduszy w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) i tak jest stale deficytowy. Innymi słowy, wpływa do niego mniej składek, niż wypłaca się zasiłków chorobowych, opiekuńczych czy macierzyńskich.

Drugi powód porzucenia tej koncepcji to ryzyko nadużyć. Istnieje bowiem zagrożenie, że pracodawcy w okresach gorszej koniunktury mogliby zmuszać pracowników do skorzystania ze zwolnienia lekarskiego, skoro i tak ZUS wypłacałby świadczenia.

Komu przysługuje wynagrodzenie chorobowe?

Zasady wypłaty wynagrodzenia chorobowego zostały określone w art. 92 kodeksu pracy. Zgodnie z par. 1 pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe za okres niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia - trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Podstawowa stawka wynagrodzenia chorobowego to 80 proc. wynagrodzenia, ale pracodawca może wypłacać wyższą stawkę, jeśli tak postanowi.

Pracodawca nie ma wyboru i musi wypłacać 100 proc. wynagrodzenia jako wynagrodzenie chorobowe w szczególnych przypadkach obejmujących:

• niezdolność do pracy w drodze do pracy lub z pracy,
• chorobę przypadającą w czasie ciąży,
• okres zwolnienia od pracy w związku z poddaniem się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Wynagrodzenie chorobowe dla pracownika powyżej 50 r.ż.

Zatrudnienie pracownika powyżej 50. roku życia jest dla pracodawcy tańsze pod tym względem, że wynagrodzenie chorobowe wypłaca się mu jedynie przez 14, a nie przez 33 dni rocznie. Celem takiej konstrukcji przepisów było właśnie zachęcenie pracodawców do zatrudniania pracowników starszych.

Trzeba jednak pamiętać, że limit 14 dni kalendarzowych, podczas których wypłaca się wynagrodzenie chorobowe, ma zastosowanie dopiero w następnym roku kalendarzowym po tym, jak pracownik ukończył 50 lat.

Jak obliczać wynagrodzenie chorobowe?

Wynagrodzenie oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Wynagrodzenie oblicza się więc na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) z tą jednak różnicą, że od wynagrodzenia chorobowego odprowadza się składkę zdrowotną za pracownika – obliczaną na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 36 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (analogicznie – wynagrodzenia chorobowego) przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy, podstawę wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę.

Co ważne, podstawę wymiaru ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy. Nie ma więc znaczenia wynagrodzenie uzyskiwane u innego płatnika, albo u tego samego płatnika, ale przed przerwą.

Jakie składniki wynagrodzenia należy przyjmować do obliczeń?

Za wynagrodzenie w rozumieniu ustawy zasiłkowej uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe

Innymi słowy, do obliczeń zasiłku (wynagrodzenia chorobowego) przyjmuje się cały oskładkowany przychód pracownika po pomniejszeniu o 13,71 proc.

Od tej zasady są jednak wyjątki. Zostały one określone w art. 41 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.

Oznacza to, że jeśli pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia także wtedy, gdy choruje i pobiera wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy, ten składnik nie może zostać uwzględniony w podstawie tych świadczeń.[Przykład 1]

W podstawie zasiłku oraz wynagrodzenia chorobowego nie zostanie także uwzględniony składnik, który w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, przysługuje tylko do określonego terminu, a zasiłek lub wynagrodzenie przysługuje za okres po tym terminie.[Przykład 2]

Taką samą zasadę stosuje się odpowiednio do składników wynagrodzenia, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu.[Przykład 3]

Za jakie okresy wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje?

Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego. Znowu trzeba się odwołać do przepisów ustawy zasiłkowej.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 tej ustawy zasiłek chorobowy, a więc także wynagrodzenie chorobowe, nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:

• urlopu bezpłatnego;
• urlopu wychowawczego;
• tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• usprawiedliwionej nieobecności w pracy, o której mowa w art. 63² par. 8 k.p. (okres w czasie przekształceń po śmierci jednoosobowego przedsiębiorcy) – okres niezdolności będzie jednak objęty świadczeniami, jeżeli niezdolność do pracy powstała do dnia śmierci pracodawcy i trwa nieprzerwanie po tym dniu;
• urlopu opiekuńczego.

Wynagrodzenie chorobowe – specjalne przypadki, gdy nie przysługuje

Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje, gdy pracownik wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia (art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Wynagrodzenie chorobowe nie zostanie także wypłacone pracownikowi za pierwsze 5 dni niezdolności do pracy, jeśli niezdolność ta spowodowana została nadużyciem alkoholu.

Wynagrodzenie nie przysługuje również pracownikowi, który został odsunięty od pracy z powodu kwarantanny, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu (art. 14 ustawy zasiłkowej).

Wynagrodzenia chorobowego nie otrzyma również osoba, której niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego. Okoliczności te stwierdza się na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (art. 15 ustawy zasiłkowej).

Wynagrodzenie chorobowe a okres zasiłkowy

Wynagrodzenie chorobowe zalicza się wraz z zasiłkiem chorobowym do okresu zasiłkowego. Łącznie świadczenia te przysługują przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy (np. kwarantanna) maksymalnie przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni.

Do tego okresu wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również te powstałe przed przerwą, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.

Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresu niezdolności do pracy przypadającego w okresie wyczekiwania. Nie wlicza się również do niego okresów wymienionych w wyżej wskazanym art. 12 ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Może się więc zdarzyć, że w nowym roku kalendarzowym pracownik teoretycznie nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego, ale w związku z wyczerpaniem okresu zasiłkowego, nie będzie miał prawa do wynagrodzenia chorobowego. [Przykład 4]

Wynagrodzenie chorobowe a wypadek przy pracy

Za okres niezdolności do pracy spowodowanej przez wypadek przy pracy, jak również chorobę zawodową, pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie chorobowe, ale od razu zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Okres wypłaty tego zasiłku należy jednak doliczyć do okresu zasiłkowego wraz z wynagrodzeniem chorobowym oraz zasiłkiem chorobowym z tytułu „zwykłej” niezdolności do pracy.

Wypadek przy pracy należy wyraźnie odróżnić od wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Niezdolność do pracy spowodowana wypadkiem w drodze daje bowiem prawo do wynagrodzenia chorobowego i nie daje prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

Jakie świadczenia przysługują zleceniobiorcom?

Do zleceniobiorców nie ma zastosowania kodeks pracy, dlatego w ich przypadku od pierwszego dnia niezdolności do pracy wypłaca się im zasiłek chorobowy (o ile spełnią warunki), a nie wynagrodzenie chorobowe.

Pod tym względem zatrudnienie zleceniobiorcy jest dla pracodawcy tańsze niż zatrudnienie pracownika, bo nie musi mu finansować wynagrodzenia chorobowego.