Po znowelizowaniu przepisów kodeksu cywilnego rolnik jest w lepszej sytuacji niż konsument

Co się zmieniło

Jednak na początku br. został poszerzony zakres ochrony przed klauzulami abuzywnymi. Zgodnie ze znowelizowanym art. 3855 par. 2 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) rolnicy na użytek przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych zostali postawieni na równi z konsumentami, co w praktyce daje im nawet większy zakres ochrony. Sporny przepis stanowi, że regulacje dotyczące konsumenta zawarte w art. 3851–3853 k.c. stosuje się do osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rolne w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Oznacza to, że na przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych mogą się powoływać nie tylko rolnicy występujący w charakterze prosumentów (a więc wtedy, gdy zawierają umowę niewchodzącą w przedmiot ich działalności gospodarczej), lecz także rolnicy, dla których zawierana umowa ma ściśle zawodowy charakter (np. w relacji rolnik–hurtownia czy nawet rolnik–inny rolnik).

Czy wprowadzone modyfikacje są potrzebne

Wprowadzenie w 2021 r. zmian chroniących prosumentów było bez wątpienia istotnym krokiem w kierunku rozszerzenia ochrony przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi. Zmiany te chroniły przedsiębiorców, w tym oczywiście rolników mających taki status. Jednak objęcie teraz ochroną wszystkich rolników, i to przy każdej umowie, powinno budzić zasadnicze wątpliwości. Przede wszystkim kompletnie niezrozumiałe jest, dlaczego zrównano sytuację prawną konsumentów i rolników. W efekcie taki sam standard ochrony prawnej przysługuje zarówno konsumentowi, prosumentowi (w tym rolnikowi), jak i rolnikowi będącemu przedsiębiorcą, który w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zawiera umowę mieszczącą się wprost w przedmiocie jego działalności. Nasuwa się pytanie, czy wprowadzone zmiany nie poszły zbyt daleko. Wydaje się, że już sama regulacja chroniąca prosumentów dawała wystarczającą ochronę rolnikom (jak i innym przedsiębiorcom) w sytuacji, w której zawierana umowa była dla nich czymś nietypowym, niezwiązanym z działalnością.

Dodatkowo wprowadzone zmiany nie są kompleksowe. I tak – wcześniejsze zmiany wprowadziły od 2021 r. ochronę prosumentów na równi z konsumentami nie tylko na użytek przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych, lecz także przepisów o:

• rękojmi,
• odstąpieniu od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.

W przypadku rolników poszerzono wyłącznie zakres zastosowania przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych. Prowadzi to tylko do braku jednolitości systemu prawa, w którym mamy obecnie wiele szczególnych przypadków wymagających każdorazowo odmiennej oceny.

Konsekwencje

Na wprowadzone na początku roku regulacje powinni zwrócić uwagę przede wszystkim przedsiębiorcy działający w branży rolnej i zajmujący się np. sprzedażą hurtową zbóż, środków do produkcji rolnej, a także maszyn i urządzeń rolniczych oraz ich naprawą. Dla nich rolnicy są bowiem podstawową grupą klientów. Na baczności muszą się mieć jednak wszyscy przedsiębiorcy prowadzący jakikolwiek biznes z rolnikami. Zmiany mogą wymagać w szczególności dostosowania treści stosowanych dotychczas wzorów umów czy ogólnych warunków pod kątem zgodności zawartych tam postanowień z przepisami o klauzulach abuzywnych.

Przypomnijmy, że jednymi z najczęściej spotykanych w praktyce klauzul niedozwolonych są m.in. postanowienia:

• wyłączające lub istotnie ograniczające odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy,
• wskazujące, że umowa ulega przedłużeniu, o ile konsument nie złoży w krótkim czasie przeciwnego oświadczenia,
• pozbawiające wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
• narzucające rozpoznanie sprawy przez sąd właściwy dla siedziby przedsiębiorcy.

Rozszerzenie zakresu ochrony na rolników oznacza, że wszystkie wspomniane wyżej postanowienia nie będą mogły już znaleźć wobec nich zastosowania – i to bez względu na to, czy rolnik występuje w danej relacji jako konsument, prosument czy przedsiębiorca. ©℗