Praca za granicą. Jak wpłynie na wysokość emerytury?

Kto ma prawo do emerytury z ZUS?

Systemy emerytalne w poszczególnych krajach, także w obrębie Unii Europejskiej, różnią się. Do nabycia emerytury w polskim systemie nie jest wymagany żaden staż, wystarczy, aby za tę osobę została odprowadzona jedna składka emerytalna w dowolnej wysokości.

Gdy ta osoba ukończy wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn), będzie mogła złożyć wniosek o emeryturę. Nawet jeśli emerytura wyliczona z jednej składki będzie wynosiła 1 grosz, ZUS co miesiąc będzie wypłacał emerytowi 1 grosz.

W innych krajach aby otrzymać jakąkolwiek emeryturę, zazwyczaj wymagany jest minimalny staż pracy.

Praca za granicą - jak wpłynie na emeryturę?

Praca za granicą może w różny sposób wpłynąć na emeryturę:

• może uprawniać do oddzielnej emerytury zza granicy i jednocześnie spowodować podwyższenie polskiej emerytury do minimalnej emerytury;
• może nie uprawniać do oddzielnej emerytury zza granicy, ale spowodować podwyższenie polskiej emerytury do minimalnej emerytury;
• może uprawniać do oddzielnej emerytury zza granicy i nie wpływać na polską emeryturę;
• może nie uprawniać do oddzielnej emerytury zza granicy i nie wpływać na polską emeryturę.

Zależy to od długości przepracowanego okresu w Polsce i za granicą, wysokości odprowadzonych składek, a nawet tego, gdzie mieszka emeryt.

Co to jest emerytura minimalna?

Aby wyjaśnić, jak staż zagraniczny może wpłynąć na polską emeryturę, trzeba przede wszystkim odróżnić prawo do emerytury od prawa do minimalnej emerytury (obecnie 1878,91 zł brutto miesięcznie).

Minimalna emerytura to kwota gwarantowanego świadczenia wypłacana osobom, które mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Chodzi tu w dużym uproszczeniu np. o okres zatrudnienia na umowę o pracę, zlecenie lub prowadzenia działalności gospodarczej, ale także urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego. Zbiorczo, aczkolwiek nieprecyzyjnie, określa się te okresy mianem „stażu”.

Osoby, które mają taki staż, nawet gdy odprowadzały niskie składki, mają zagwarantowaną emeryturę nie niższą niż minimalna. Jeśli np. kobiecie, która ma 21 lat stażu, ZUS obliczył ze składek emeryturę w wysokości 1500 zł, to automatycznie podwyższy jej świadczenie do kwoty minimalnej, a więc do 1878,91 zł. Gdyby jej staż wynosił np. 19 lat, ZUS by jej emerytury nie podwyższył, tylko wypłacał w kwocie wyliczonej ze składek, a więc 1500 zł.

Różnica między emeryturą obliczoną z odprowadzonych składek a aktualnie obowiązującą kwotą minimalnej emerytury jest dopłacana ze środków budżetu państwa, a nie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z jakimi krajów staż zalicza się do polskiej emerytury minimalnej?

Jeśli brakuje wymaganych 20/25 lat stażu polskiego, ZUS doliczy staż także z niektórych innych krajów. Dotyczy to państw Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu, Szwajcarii oraz krajów, z którymi Polska podpisała umowę o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Polska podpisała umowy o koordynacji systemów zabezpieczenia z następującymi krajami:

• Jugosławią (obecnie umowa dotyczy Serbii, Czarnogóry oraz Bośni i Hercegowiny),
• Macedonią Północną,
• USA,
• Kanadą, w tym oddzielnie z Quebekiem,
• Australią,
• Koreą Południową,
• Izraelem,
• Białorusią,
• Ukrainą,
• Mołdawią,
• Mongolią,
• Turcją.

Na ratyfikację czeka wywołująca kontrowersje umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Indii o zabezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie 25 listopada 2024 r.

Na czym polega zasada doliczania zagranicznego stażu pracy?

Jeśli zsumowany staż ubezpieczeniowy polski i zagraniczny będzie wynosił łącznie 20/25 lat, ZUS przyzna wnioskodawcy emeryturę minimalną niezależnie od tego, ile składek odprowadzono za niego do ZUS. Wystarczy jedna składka za dowolny okres wpłacona do ZUS (nawet za jeden miesiąc), a dowolna pozostała część okresu 20/25 lar może pochodzić zza granicy.

Mechanizm ten polega na tym, że ZUS sumuje kwotę emerytury otrzymywanej zza granicy i emerytury polskiej wyliczonej z rzeczywiście odprowadzonych składek, a budżet państwa dopłaca różnicę między sumą emerytur a polską emeryturą minimalną. Warunkiem uzyskania dopłaty jest zamieszkiwanie na terenie Polski. Analogiczne zasady stosowane są w innych krajach wymienionych wyżej.

Dla kogo zasada doliczania stażu jest najkorzystniejsza?

W praktyce zasada ta jest najkorzystniejsza dla osób, które pracowały w kraju mniej rozwiniętym gospodarczo, po czym emigrują do kraju bogatszego i tam po przepracowaniu nawet krótkiego czasu, ubiegają się o emeryturę.

Wygląda w ten sposób, że np. kobieta ubiegająca się o emeryturę w ZUS ma 15 lat stażu za granicą (np. na Ukrainie) i 10 lat pracy w Polsce, która za pracę na Ukrainie otrzymuje 200 zł, a za pracę w Polsce 400 zł, może sobie zsumować staż polski i ukraiński.

Zsumowana kwota emerytur to bowiem 600 zł, a więc budżet państwa dopłaca do emerytury takiej osoby 1278,91 zł (1878,91 zł – 600 zł = 1278,91 zł).

Trzeba jednak podkreślić, że dopłata do emerytury minimalnej przysługuje tylko wtedy, gdy emeryt mieszka w Polsce. Gdy się wyprowadza, traci prawo do dopłaty.

Czy zasada doliczania stażu ma znaczenie dla Polaków?

Tak, zasada doliczania stażu ma również znaczenie dla Polaków. Polacy, którzy pracowali za granicą, ale wrócili do Polski i tu ubiegają się o emeryturę. Mogą oni na analogicznych zasadach doliczyć sobie staż zza granicy.

Podobnie Polak, który wyemigrował do krajów np. Europy Zachodniej, może doliczyć sobie staż pracy w Polsce do wymaganego stażu w kraju, w którym mieszka.

Trzeba jednak pamiętać, że wymagany staż za granicą do uzyskania emerytury lub emerytury minimalnej może być różny niż w Polsce.

Dla kogo zasada doliczania stażu nie ma znaczenia?

Zasada doliczania stażu nie ma znaczenia dla osób, które:

• posiadają wystarczający polski staż wynoszący 20/25 lat – i tak ZUS podwyższy im emeryturę do kwoty minimalnej, bez potrzeby doliczania stażu zza granicy; albo
• mają co prawda staż krótszy, ale opłacali w tym czasie na tyle wysokie składki do ZUS, że emerytura obliczona ze składek jest co najmniej równa minimalnej - także w tym przypadku doliczanie stażu z zagranicy nic nie zmieni.

Staż zagraniczny może, ale nie musi uprawniać ich do otrzymywania emerytury zza granicy. O tym decydują jednak przepisy kraju, w którym pracowali.

Czy można pobierać dwie emerytury?

Każdy kraj ma swoje odrębne zasady przyznawania emerytur. Jeśli dana osoba spełni warunki do nabycia emerytury w kilku krajach, może otrzymywać emeryturę z kilku krajów.

Jak już to było wspomniane wyżej, aby otrzymać polską emeryturę, wystarczy, że zostanie odprowadzona jedna składka. Jednak aby otrzymać np. niemiecką emeryturę, trzeba mieć minimum 5 lat stażu ubezpieczeniowego w Niemczech.

Zatem Polak, który przepracował minimum 5 lat w Niemczech i odprowadził do ZUS co najmniej jedną składkę może pobierać dwie emeryturę: polską i niemiecką obliczoną według przepisów niemieckich.

Podobnie osoba, która przepracowała np. minimum 10 lat w Wielkiej Brytanii i odprowadziła co najmniej jedną składkę do ZUS może pobierać dwie emerytury – polską i brytyjską obliczoną według przepisów brytyjskich.

Czy staż pracy w Niemczech lub w Wielkiej Brytanii jest doliczany do emerytury z ZUS?

Tak, staż pracy z Niemiec, Wielkiej Brytanii lub innych wymienionych wyżej krajów jest wpłynie na wysokość emerytury z ZUS jedynie w przypadku osób, które:

• nie mają polskiego stażu wystarczającego do minimalnej emerytury 20/25 lat oraz
• suma emerytury niemieckiej/brytyjskiej i polskiej jest niższa niż polska emerytura minimalna.

W takiej sytuacji zgodnie z wyżej opisaną zasadą ZUS zliczy staż, a budżet dopłaci różnicę między sumą emerytury polskiej i zagranicznej a emeryturą minimalną.

Zatem dla osób, które mają w Polsce wystarczający staż (20/25 lat), a suma emerytury zagranicznej i polskiej jest co najmniej równa polskiej emeryturze minimalnej, staż pracy za granicą nie podwyższy polskiej emerytury. Nie ma na to wpływu.

Polska emerytura będzie wówczas obliczona wyłącznie w oparciu o składki odprowadzone do ZUS i ewentualnie kapitał początkowy dla osób zatrudnionych przed 1999 r.

Czy krótki staż pracy za granicą jest doliczany do stażu w Polsce?

Nawet krótki staż pracy (np. poniżej 5 lat w Niemczech czy 10 lat w Wielkiej Brytanii) może zostać doliczony do wymaganego stażu 20/25 lat, jeśli polski staż nie wystarczy. W takiej sytuacji ZUS podwyższy emeryturę do minimalnej kwoty.

Okres pracy za granicą zostanie zatem użyty jedynie w celu podwyższenia stażu do 20/25 lat, natomiast nie spowoduje dalszego podwyższenia emerytury powyżej kwotę minimalną.

Jeśli więc ktoś przepracował w Polsce 20/25 lat albo co prawda krócej, ale emerytura z ZUS obliczona ze składek jest co najmniej równa minimalnej, krótki okres pracy w Niemczech czy Wielkiej Brytanii nie będzie miał zatem znaczenia. Nie będzie bowiem potrzebny do podwyższenia stażu, nie podwyższy polskiej emerytury, a emerytura zza granicy nie będzie należna.

Czy można mieszkać w Polsce i pobierać emeryturę zza granicy

Można mieszkać w Polsce i pobierać emeryturę zza granicy. Prawo do emerytury z krajów UE, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu, Szwajcarii oraz krajów, z którymi Polska podpisała umowę o koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych, nie wygasa po powrocie do Polski.

W przypadku pozostałych państw przepisy o emeryturach mogą stawiać warunek zamieszkiwania w danym kraju, aby otrzymywać emeryturę.

Tak samo przeprowadzka osoby pobierającej polską emeryturę z ZUS nie pozbawi tej emerytury. Trzeba jednak pamiętać, że przeprowadzka poza granicę Polski spowoduje utratę dopłaty z budżetu państwa do emerytury minimalnej.