Kolejne regulacje pakietu mobilności, które wpraktyce oznaczają nowe obowiązki dla firm transportowych, weszły wżycie 2 lutego br. Mowa tu ozmianach dotyczących zasad wynagradzania kierowców realizujących przewozy na trasach międzynarodowych zmianach wynikających m.in. zdyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 (dalej: dyrektywa lex specialis).
Piotr Mikiel, dyrektor departamentu transportu ZMTD, prawnik, ekspert prawa transportowego
Obejmują one m.in. obowiązek wypłacania kierowcom podlegającym zasadom delegowania wdanym państwie członkowskim UE wynagrodzenia adekwatnego do tego, jakie otrzymują kierowcy zatrudnieni wtym kraju. Jednocześnie wprowadzono zwolnienie zzasad delegowania dla kierowców wykonujących niektóre przewozy międzynarodowe (przede wszystkim są to przewozy dwustronne iprzewozy tranzytowe). Tego dnia również wprowadzono uproszczone zasad zgłaszania kierowców jako pracowników delegowanych iobjętych zasadami delegowania wdanym państwie członkowskim UE –w praktyce oznacza to konieczność zgłaszania każdego kierowcy objętego delegowaniem wtransporcie międzynarodowym na specjalnej platformie wunijnym systemie IMI (ang. Internal Market Information System). Zkolei kierowcy od tego dnia muszą pamiętać orejestrowaniu każdego przekroczenia granic wtachografie cyfrowym.
To nie wszystko. Przepisy dyrektywy dotyczącej delegowania wsektorze międzynarodowego transportu drogowego zostały wdrożone do polskiego ustawodawstwa ustawą z26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy otransporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw. Na szczególną uwagę zasługują zmiany wprowadzone do ustawy o czasie pracy kierowców, które weszły wżycie 2 lutego br. i likwidują możliwość wypłaty kierowcy wykonującemu zadania służbowe wramach międzynarodowych przewozów drogowych należności ztytułu podróży służbowej.
Zastosowanie przepisów w praktyce sprawia przedsiębiorcom wiele problemów. Obecnie najwięcej pytań i wątpliwości związanych jest znowymi zasadami delegowania kierowców na terytorium UE. Oto odpowiedzi na pytania, jakie na szkoleniach najczęściej zadają przedsiębiorcytransportowi.
O co przedsiębiorcy pytają na szkoleniach
Kiedy mamy do czynienia z delegowaniem
Polski przewoźnik ładuje towar w Polsce i jedzie do Turcji, a następnie wraca z ładunkiem do Polski. Czy jego obowiązują zasady delegowania i obowiązek zgłoszenia do systemu IMI?
ODPOWIEDŹ To typowy przykład przewozów dwustronnych, kierowca nie podlega zasadom delegowania i zgłoszenia do systemu IMI. Przypomnijmy, że dyrektywa lex specialis wprowadza zwolnienie z zasad delegowania dla kierowców przy wykonywaniu przewozów bilateralnych i przewozów tranzytowych. Ponadto zwolnienie obejmuje jedną operację doładunku lub rozładunku lub dwie operacje doładunku lub rozładunku w drodze powrotnej, pod warunkiem że odbywają się one w trakcie trwania przewozu bilateralnego.
PYTANIE Czy firma zarejestrowana w Polsce, wykonując przewozy z Niemiec do Kazachstanu, podlega zasadom delegowania?
ODPOWIEDŹ W takim przypadku kierowca będzie podlegał zasadom delegowania jedynie na terytorium Niemiec. Dla polskiego przewoźnika to przewóz cross-trade, który podlega zasadom delegowania, choć realizowany jest między państwem członkowskim UE a państwem trzecim. Zważywszy, że zasadom delegowania podlegają kierowcy tylko na obszarze UE, a Polska jest w tym przypadku krajem tranzytowym, kierowca będzie podlegał zasadom delegowania tylko na terytorium Niemiec i tam powinien być zgłoszony do systemu IMI.
PYTANIE W jaki sposób traktować załadunek w Niemczech i rozładunek na Litwie z przejazdem przez Polskę? Czy to cross-trade?
ODPOWIEDŹ Tak, to jest typowy przewóz pomiędzy państwami członkowskimi UE, w którym żaden z nich nie jest państwem siedziby przewoźnika, a więc typowy przewóz cross-trade. Kierowca podlega zasadom delegowania w Niemczech i na Litwie.
PYTANIE Jak wygląda sytuacja kierowcy zatrudnionego w polskiej firmie, który wykonuje przewozy w relacji Polska‒Węgry, następnie Węgry‒Włochy, a potem Włochy‒Rosja?
ODPOWIEDŹ W tym przypadku mamy do czynienia z różnymi rodzajami przewozów. Pierwsza operacja to przewóz dwustronny, zwolniony z zasad delegowania. Druga operacja to przewóz typu cross-trade, kierowca podlega zasadom delegowania na terytorium Węgier i Włoch. Z kolei trzecia operacja to przewóz typu cross-trade do państwa trzeciego, niebędącego członkiem UE. W tym ostatnim przypadku kierowca podlega zasadom delegowania jedynie na terytorium Włoch.
PYTANIE Czy można wykonać jakieś przewozy typu cross-trade na obszarze UE, które nie będą podlegały zasadom delegowania?
ODPOWIEDŹ Tak, można. Są to jednak ograniczone doładunki i rozładunki towaru, wykonywane podczas realizacji operacji przewozu dwustronnego. Może to mieć miejsce np. podczas wykonywania przez polskiego przewoźnika dwustronnego przewozu w relacji Polska‒Francja. Podczas takiego przejazdu przewoźnik może po drodze doładować towar w Niemczech i rozładować go w Belgii (cross-trade 1+1) – to pierwsza możliwość. Druga możliwość jest taka: po wykonaniu operacji dwustronnej (w czasie której nie wykonywano żadnej dodatkowej czynności załadunku i rozładunku towaru) przewoźnik bierze ładunek z Francji do Polski i dodatkowo ładunek z Francji do Holandii oraz z Niemiec do Polski (cross-trade 0+2). W tych przypadkach kierowca nie będzie podlegał zasadom delegowania.
PYTANIE Produkujemy meble i wysyłamy zamówienia do klientów z państw ościennych własnymi ciężarówkami. Czy przedsiębiorcy wykonujący międzynarodowe przewozy na potrzeby własne podlegają zasadom delegowania?
ODPOWIEDŹ Nie, kierowcy wykonujący międzynarodowe przewozy na potrzeby własne nie podlegają zasadom delegowania.
PYTANIE Zatrudniamy kierowców na podstawie umowy o pracę, ale również zlecamy ładunki kierowcom, którzy prowadzą swoje odrębne firmy. Czy zasadom delegowania podlegają tylko kierowcy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę?
ODPOWIEDŹ Nie, zasadom delegowania będą podlegać nie tylko kierowcy zatrudnieni w firmach transportowych, lecz także kierowcy niezatrudnieni przez przewoźnika, ale osobiście wykonujących przewozy na jego rzecz na podstawie umowy zlecenia czy jako samozatrudnieni. Zwolnieni z tych zasad możliwe jest tylko wtedy, gdy są to przedsiębiorcy posiadający stosowne uprawnienie przewozowe (m.in. licencję wspólnotową) i wykonujący samodzielnie czynności kierowania pojazdem.
PYTANIE Co to w ogóle oznacza, że kierowca podlega zasadom delegowania w danym państwie członkowskim?
ODPOWIEDŹ Oznacza to, że określone operacje transportowe wykonywane przez firmę transportową na terytorium danego państwa członkowskiego UE powodują konieczność zgłoszenia kierowcy do systemu IMI, a tym samym uznania go za pracownika delegowanego do pracy na terytorium tego państwa. To z kolei nakłada na przedsiębiorcę obowiązek zapłaty kierowcy za czas przepracowany na terytorium państwa przyjmującego odpowiedniego wynagrodzenia, a mianowicie takiego, jakie otrzymują kierowcy zatrudnieni w tym państwie UE. W tym celu należy porównać wynagrodzenia brutto, czyli wynagrodzenie jakie otrzymuje kierowca w kraju, z wynagrodzeniem należnym wynikającym z ustawodawstwa lub praktyki (np. układy zbiorowe) państwa przyjmującego. Należy jednak pamiętać, że jakiekolwiek dodatki z tytułu delegowania wypłacane kierowcy można zaliczyć do tego wynagrodzenia, o ile nie są to dodatki związane z pokryciem kosztów tego delegowania, takich jak koszty podróży, wyżywienia i zakwaterowania. W przeciwnym razie służby kontrolne państw unijnych mogą nie uznać ich za część wynagrodzenia.
Zgłaszanie do systemu IMI
PYTANIE W jaki sposób i od kiedy należy zgłaszać kierowców delegowanych?
ODPOWIEDŹ Zgłoszenia kierowców zatrudnionych w firmach transportowych mających siedzibę w UE i podlegającym zasadom delegowania w innym państwie członkowskim dokonuje się od 2 lutego 2022 r. przy użyciu standardowego, wielojęzycznego formularza złożonego za pośrednictwem publicznego interfejsu połączonego z systemem wymiany informacji na rynku wewnętrznym UE (systemu IMI). Portal działa pod linkiem: https://www.postingdeclaration.eu/.
PYTANIE Jak się zalogować do systemu IMI?
ODPOWIEDŹ Zanim zalogujemy się do portalu IMI, musimy stworzyć konto EU login (konto przedsiębiorcy). Możemy to zrobić na stronie internetowej: https://ecas.acceptance.ec.europa.eu/cas/eim/external/register.cgi. Trzeba przy tym podać: imię, nazwisko, adres e-mail oraz preferowany język do kontaktu. Na wskazany adres e-mail przyjdzie potwierdzenie założenia konta EU Login wraz z instrukcją utworzenia hasła. Dopiero potem można zalogować się na stronie: https://www.postingdeclaration.eu/.
PYTANIE Czy wszystkich kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe należy zgłaszać w systemie IMI?
ODPOWIEDŹ Nie, w systemie IMI zgłaszamy tylko tych kierowców, którzy wykonują operacje transportowe podlegające zasadom delegowania na terytorium danego państwa UE. Natomiast zwolnienie z tego obowiązku – zgodnie z dyrektywą lex specialis dotyczy: a) przewozów dwustronnych realizowanych pomiędzy państwami UE oraz państwami UE a państwami trzecimi; b) przewozów tranzytowych; c) niektórych operacji załadunku i wyładunku towaru realizowanych w ramach wykonywanego przewozu dwustronnego. Kierowców wykonujących wyłącznie tego typu operacje nie trzeba zgłaszać jako pracowników delegowanych w systemie IMI.
PYTANIE Kiedy najpóźniej powinienem zgłosić kierowcę do systemu IMI?
ODPOWIEDŹ Zgłoszenie delegowania kierowcy do danego kraju UE należy dokonać najpóźniej w momencie rozpoczęcia świadczenia usługi podlegającej delegowaniu w tym kraju.
PYTANIE Na jaki okres zgłasza się kierowcę do systemu IMI? Czy w jednym zgłoszeniu można wskazać wszystkich kierowców zatrudnionych w firmie?
ODPOWIEDŹ Do IMI można zgłaszać kierowców na okres od jednego dnia do sześciu miesięcy. Niestety zgłoszenia delegowania kierowcy dokonuje się oddzielenie dla każdego kierowcy i osobno dla każdego kraju UE, w którym kierowca podlega zasadom delegowania. Nie trzeba jednak każdorazowo zgłaszać operacji transportowych realizowanych w ramach tego zgłoszenia.
PYTANIE Czy w przypadku zmian danych zawartych w zgłoszeniu kierowcy do systemu IMI pracodawcy dokonują ponownego zgłoszenia czy też istnieje możliwość dokonania zmian?
ODPOWIEDŹ Przepisy nakładają na przewoźnika drogowego obowiązek aktualizacji zgłoszenia delegowania, w sytuacji gdy nastąpi zmiana danych zawartych w tym zgłoszeniu. Dotyczyć to może m.in. numerów prawa jazdy, karty kierowcy, dokumentu tożsamości kierowcy, rejestracji pojazdu, którym kierowca wykonuje przewozy, a także okresu delegowania kierowcy.
Kontrola i sankcje
PYTANIE Jakie dokumenty powinien posiadać kierowca w trakcie kontroli drogowej?
ODPOWIEDŹ Każdy kierowca powinien posiadać wymagane dokumenty przewozowe, w tym m.in. wypis z licencji wspólnotowej, list przewozowy CMR czy zapisy z tachografu. W przypadku kierowców podlegających zasadom delegowania dodatkowo powinni oni być wyposażeni w kopie zgłoszenia delegowania, w formie papierowej lub elektronicznej. Ponadto trzeba też pamiętać, że od 2 lutego 2022 r. kierowcy są zobowiązani do ręcznego rejestrowania w tachografie momentu przekraczania granic.
PYTANIE Jakie są sankcje dla przedsiębiorcy za nieprzestrzeganie zasad delegowania?
ODPOWIEDŹ Za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z unijnych i krajowych przepisów dotyczących delegowania pracowników na przewoźnika drogowego może zostać nałożona kara pieniężna. Wysokość tej kary określa każde państwo członkowskie UE w swoim krajowym ustawodawstwie. A zatem jej wysokość zależy od tego, na terytorium jakiego kraju zostanie stwierdzone naruszenie. ©℗
Podstawa prawna
•dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z 15 lipca 2020 r. ustanawiająca przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniająca dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 (Dz.Urz. UE z 2020 r. L 249, s. 49; dyrektywa lex specialis)
•ustawa z 26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 209)
•ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1412; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 209)
