Przedsiębiorca na zwolnieniu lekarskim. Czy podpisanie faktury pozbawi zasiłku?

W przypadku pracowników sprawa jest jasna – w trakcie zwolnienia lekarskiego nie mogą wykonywać pracy, a pracodawca nie może ich do tego zmusić. Jednak przedsiębiorca prowadzi działalność na swój rachunek i nie może tak po prostu przestać interesować się firmą na czas choroby.

Czasami musi podpisać np. faktury lub inne dokumenty, co nierzadko kończy się odebraniem prawa do zasiłku chorobowego przez ZUS. Warto złożyć odwołanie, bo istnieje duża szansa, że sąd zasiłek przywróci.

Co to jest praca zarobkowa?

Podstawa do odebrania zasiłku chorobowego to art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Ustawa nie określa jednak, co dokładnie oznacza wyrażenie „praca zarobkowa”. Przyjmuje się, że praca zarobkowa to osobiste wykonywanie pewnych działań leżących w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

Sąd Najwyższy w wyroku z 29 czerwca 2022 r., sygn. akt I USKP 112/21, stwierdził, że wykonywanie "pracy zarobkowej" w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie jest tożsame z formalno-prawnym prowadzeniem jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą. Należy zatem odróżnić pracę zarobkową, wykonywaną w ramach działalności gospodarczej przez osobę jednoosobowo prowadzącą tę działalność, od czynności formalno-prawnych, do jakich jest ona zobowiązana jako pracodawca, podatnik i płatnik składek.

Co jest dozwolone?

Zabroniona na zwolnieniu lekarskim praca zarobkowa nie może być więc utożsamiana z każdą aktywnością zmierzającą do osiągnięcia zarobku. W przypadkach sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych okolicznościami przejawów aktywności zawodowej przyjmuje się możliwość wyłączenia stosowania art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej (tak SN w postanowieniu z 20 lutego 2024 r., sygn. akt III USK 350/23).

Tak samo uznał SN w wyroku z 30 listopada 2023 r., sygn. akt III USKP 36/23. Stwierdził, że wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy usług stanowiących istotę prowadzonej działalności gospodarczej w znikomej części oraz podejmowanie wyłącznie czynności stricte formalnych nie powoduje utraty prawa do zasiłku chorobowego. Warto dodać, że w sprawie tej przedsiębiorca w trakcie choroby zawarł jedynie nową umowę leasingu w ramach działalności oraz sprzedał samochód.

Konieczna zmniejszona aktywność

W orzecznictwie akcentuje bardzo mocno, że przy ocenie, czy doszło do wykonywania pracy zarobkowej skutkującej utratą zarobku, konieczna jest pewna "stopniowalność" zachowań przedsiębiorcy uwzględniająca specyfikę tej działalności. Uznaje się, że taka osoba wykonywała w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową, gdy wykazuje się ona w tym okresie taką samą lub zbliżoną aktywnością zawodową jak w okresach, w których była zdolna do prowadzenia działalności. Chodzi o cel zasiłku chorobowego - zasiłek chorobowy ma uzupełniać utracony z powodu choroby dochód. Skoro więc przedsiębiorca prowadzi działalność na taką samą skalę podczas choroby, jak i wcześniej, to nie można mówić o utraconym dochodzie. A więc zasiłek nie byłby potrzebny.

Jeśli natomiast przedsiębiorca w okresie choroby ogranicza swoją normalną aktywność wyłącznie do podejmowania sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych, np. regulacjami prawnymi, czynności takich jak złożenie podpisu na dokumencie, zwłaszcza urzędowym, sporządzenie rachunku lub faktury, których niedopełnienie prowadziłoby do niedochowania ustawowego lub umówionego z kontrahentem terminu i które dodatkowo nie są sprzeczne z celem zwolnienia, a pozostałe czynności ceduje na inne osoby (np. na pełnomocnika), nie można pozbawić go zasiłku. Tak uznał SN np. w wyroku z 14 maja 2024 r., sygn. akt II USKP 123/23.

Czy trzeba zawiesić działalność na okres zwolnienia?

Aby móc pobierać zasiłek chorobowy, nie jest wymagane zawieszenie działalności gospodarczej na czas zwolnienia lekarskiego. Jak wynika z przytoczonych wyżej wyroków, SN w większości przypadków dopuszcza, żeby działalność była nadal wykonywana, ale w ograniczonym zakresie.

Nie można jednak pominąć tego, że zdarzają się wyroki, w których SN zajmuje inne stanowisko, ale jak się okazuje – kluczowe są okoliczności sprawy.. W wyroku z 24 października 2023 r., sygn. akt I USKP 59/22, uznał, że traci prawo do zasiłku chorobowego przedsiębiorca, który nie zawiesił działalności w okresie orzeczonej niezdolności do pracy. Działalność ta była nadal faktycznie prowadzona, przynosząc dochody, choć część usług do niej przypisanych za ubezpieczonego wykonywały inne osoby, równocześnie jednak ubezpieczony nie tylko sprawował stały nadzór nad prowadzoną firmą, ale również wykonywał wszystkie czynności formalne takie, jak wystawianie faktur (przygotowywanych przez biuro rachunkowe), wynajmowanie garażu, w którym miała być wykonywana część usług i regularne opłacanie czynszu z tego tytułu. W tej sprawie przedsiębiorca w okresie choroby reklamował swoją działalność i dokonywał zakupów materiałów.

Zdaniem SN przedsiębiorca powinien udzielić pełnomocnictwa do prowadzenia firmy albo przynajmniej do dokonywania w jego imieniu czynności formalnych takich jak np. wystawianie i podpisywanie faktur, dokonywanie zakupów oraz realizowanie płatności.