Poszkodowani seniorzy dostaną wyższe emerytury. Rekompensat jednak nie zobaczą

Emerytury powszechne niesłusznie okrojone o wcześniejsze świadczenia, na które seniorzy przeszli przed 6 czerwca 2012 r., zostaną przeliczone. Nie mają oni jednak żadnych szans na wyrównania wstecz za okresy, kiedy obowiązywały niekorzystne przepisy.

To sedno założeń do projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla osób, które do 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. (dalej: projekt). Jego autorem jest Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Cicho sza o wyroku Trybunału Konstytucyjnego

To dobra wiadomość dla ok. 200 tys. kobiet urodzonych w latach 1954–1959 oraz mężczyzn z roczników 1949–1952 i 1954, którzy przeszli na wcześniejsze świadczenia przed 6 czerwca 2012 r., a potem otrzymali drastycznie obcięte emerytury powszechne. Powód? Na mocy art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.) emerytury powszechne od 1 stycznia 2013 r. pomniejsza się o kwoty pobranych świadczeń wcześniejszych (np. emerytur nauczycielskich, kolejowych, górniczych). Zainteresowani znaleźli się w pułapce, gdyż w chwili rozpoczęcia pobierania wcześniejszych świadczeń nie mieli pojęcia o konsekwencjach czekających na nich przy przejściu na emerytury w wieku powszechnym. Ujął się za nimi Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20), uznając opisane praktyki ustawodawcy za niesprawiedliwe i niezgodne z konstytucją. Problem w tym, że w wyniku przepychanek politycznych orzeczenie trybunału nie zostało opublikowane, a rządzący zapewniają, że nie ujrzy światła dziennego, zresztą w samych założeniach do projektu nie wspomniano o tym ani razu. W takim oto klimacie ofiary tego zamieszania walczą, jak mogą przed wymiarem sprawiedliwości. Dla przykładu Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z 4 grudnia 2024 r. (V U 1524/24) nakazał podwyżkę emerytury powszechnej o 500 zł, począwszy od 2014 r., i waloryzację od 2015 r.

Ustawa na ratunek

Światełkiem w tunelu na definitywne rozwiązanie problemu są właśnie udostępnione przez MRPiPS założenia do projektu. Planowana nowelizacja umożliwi ustalenie emerytury powszechnej bez pomniejszania jej podstawy o sumę pobranych świadczeń wcześniejszych. Z dobrodziejstwa tego rozwiązania skorzysta uprawniony, który łącznie spełni następujące warunki:

• urodził się w latach 1954–1959 - kobieta oraz 1949–1952 lub 1954– mężczyzna,

• pobiera lub pobierał emeryturę wcześniejszą z datą przyznania sprzed 6 czerwca 2012 r.,

• przyznana po 31 grudnia 2012 r. na jego wniosek emerytura powszechna została pomniejszona o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych albo nie wystąpił z wnioskiem o emeryturę powszechną i nadal pobiera świadczenie wcześniejsze.

Emeryturę powszechną osoby, która spełni wskazane kryteria, ZUS ponownie obliczy z urzędu na moment złożenia o nią wniosku (tj. np. w 2013 r. czy w 2014 r.), ale bez:

• uwzględniania waloryzacji rocznych kapitału początkowego i składek na koncie ubezpieczonego podczas otrzymywania emerytury wcześniejszej do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego,

• pomniejszania kapitału emerytalnego o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych.

Następnie zostanie ona jeszcze podwyższona o coroczne waloryzacje, przeprowadzane w marcu dla emerytur i rent do dnia wejścia projektowanej ustawy w życie.

Taki sam mechanizm zostanie zastosowany do zainteresowanych spełniających wymienione wymogi, którzy nadal pobierają emerytury wcześniejsze. W czerwcu 2026 r. organ rentowy przeliczy z urzędu ich emerytury powszechne według opisanych zasad, przyjmując, że wnioski o świadczenia powszechne złożyli w dniu ukończenia wieku emerytalnego, oraz uwzględni średnie dalsze trwanie życia z tej daty.

Bez odszkodowania za okrojone emerytury

Poszkodowani nie uzyskają jednak wyrównania pieniędzy za lata, przez które otrzymywali niesłusznie okrojone świadczenia. A to dlatego, że „adresaci tej ustawy są grupą uprzywilejowaną. Mogli oni skorzystać z przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę, mimo że nowy system emerytalny, do którego przynależeli, tego co do zasady nie przewidywał” – brzmi uzasadnienie odmowy. Dlatego opcja naprawcza przewidziana w założeniach, choć ma na celu skompensowanie skutków naruszenia wobec określonej grupy zasady zaufania obywatela do państwa, nie powinna się wiązać z wyrównaniem za okresy przeszłe – wynika z założeń. Zgodnie z nimi ustawa ma wejść w życie 1 czerwca 2026 r.