Luki w przepisach bhp dotyczą zdrowia pracowników

Obowiązki dotyczące bhp oraz profilaktyki zdrowia pracownika są uregulowane w różnych aktach. Pomimo licznych zmian od lat zawierają te same luki i niespójności. A za ich nieprzestrzeganie pracodawcy może grozić nawet 30 tys. zł grzywny.

Liczba skierowań

Trudności pojawiają się już na etapie wystawienia skierowania na badanie profilaktyczne pracowników. Teoretycznie skierowania powinny być wydawane w dwóch egzemplarzach – jeden dla pracownika, a drugi dla lekarza przeprowadzającego badanie. Tak wynika z par. 4 ust. 1a rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 607)

Równocześnie pracodawca jest jednak zobowiązany do przechowywania w aktach osobowych skierowania oraz orzeczenia lekarskiego dotyczących wstępnych, okresowych i kontrolnych badań pracownika. Reguluje to par. 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej (t.j. Dz.U z 2024 r. poz. 535). Przepisy nie mówią tu o przechowywaniu kopii, zdarza się więc, że organy kontrolne oczekują, że w aktach znajdzie się oryginał takiego skierowania. Przepisy pozwalają więc na wystawienie dwóch egzemplarzy skierowania, a jednocześnie wymagają od pracodawcy, aby miał też trzeci egzemplarz.

W praktyce firmy albo wystawiają trzy egzemplarze skierowania, albo w dokumentach pracownika przechowują jego kserokopię. Żadne z prezentowanych rozwiązań nie jest jednak literalnie zgodne ze wszystkimi przepisami i w każdym przypadku pracodawca może – nie ze swojej winy – narazić się na kłopoty. Przy czym dotkliwsze wydaje się naruszenie przepisów dotyczących dokumentacji pracowniczej. Jej niewłaściwe prowadzenie, tak samo jak nieskierowanie pracownika na badania, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, za co grozi grzywna do 30 tys. zł (art. 281 par. 1 pkt 6–6a oraz art. 283 par. 1 kodeksu pracy, t.j. Dz.U. z 2023 r. poz.1465).

Ważność skierowania

Brak jest również ustawowego terminu ważności skierowania na badania medycyny pracy. Naraża to firmy na dodatkowe koszty. Zdarza się, że pracownik lub osoba ubiegająca się o zatrudnienie umówi się na badania po dłuższym czasie od otrzymania skierowania, gdy jego wykonanie jest już niecelowe – np. pracodawca planuje rozwiązać z pracownikiem umowę z powodu długotrwałej choroby w trakcie trwania jego nieobecności.

Również w tym przypadku przedsiębiorcy muszą radzić sobie sami. Najczęściej firmy samodzielnie ustalają termin ważności skierowania. Alternatywą jest też określenie go z placówką medyczną, do której pracownicy są kierowani na badania.

Dofinansowanie soczewek

Od 17 listopada 2023 r. pracodawcy mają obowiązek zapewnić okulary lub szkła korygujące pracownikom używającym monitora ekranowego przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Muszą to zrobić, gdy taka konieczność wynika z zalecenia lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą taką potrzebę. Wynika to z par. 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998 r. nr 148, poz. 973 ze zm.). Wcześniej taki obowiązek dotyczył tylko okularów.

Nowelizacja rozporządzenia nie zawiera jednak przepisów przejściowych, mówiących, jak traktować zaświadczenia lekarskie wydane przed 17 listopada 2023 r. Przed zmianą lekarze medycyny pracy w zaświadczeniach najczęściej wpisywali adnotację „praca w okularach”, która przecież niczego nie mówi o możliwości noszenia szkieł kontaktowych. Nie jest więc jasne, czy firma może zrefundować zakup soczewek pracownikowi, który ma badania lekarskie wydane jeszcze przed zmianą przepisów. Patrząc na brzmienie przepisów, można mieć co do tego wątpliwości – skoro lekarz nie wskazał na szkła kontaktowe, to teoretycznie nie ma podstawy, aby je refundować.

Zarazem jednak intencją ustawodawcy przy tworzeniu nowych przepisów było z pewnością ujednolicenie sytuacji pracowników korzystających z okularów i soczewek korekcyjnych. Są więc argumenty za tym, że refundacja szkieł kontaktowych – nawet na podstawie zaświadczenia ze starą adnotacją – jest możliwa i celowa, przynajmniej z perspektywy przepisów bhp. ©℗