Prognozowane na 2026 r. przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 9420 zł. Jest to pewna sztuczna kwota (rzeczywiste przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2026 r. będzie na pewno inne), ogłaszana tylko po to, aby obliczyć kilka innych wskaźników/limitów.

Jednym z nich jest podstawa wymiaru składek dla prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, która dla osób, które nie mają prawa do żadnych ulg składkowych, wynosi 60 proc. przeciętnego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia. Drugim jest tzw. limit trzydziestokrotności, a więc równowartość 30 prognozowanych na dany rok przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń.

Na czym polega limit trzydziestokrotności?

Jeśli podstawa wymiaru składek danej osoby, licząc od początku roku kalendarzowego, osiągnie tę kwotę, płatnik nie odprowadza do nadwyżki składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Nadal jednak musi potrącić z wynagrodzenia pracownika składkę na ubezpieczenie chorobowe oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne na zasadach ogólnych. W 2026 r. limit trzydziestokrotności będzie wynosił 282 600 zł. Dotyczy on wszystkich ubezpieczonych, jednak w praktyce będzie miał ona zastosowanie do osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę.

Gdy podstawa wymiaru składek osiągnie tę kwotę, pracownik otrzyma wyższe wynagrodzenie netto.

Jak się oblicza składki po osiągnięciu limitu trzydziestokrotności?

Zgodnie z ogólną zasadą od przychodu pracownika potrąca się 13,71 proc. na poczet składek na ubezpieczenie emerytalne (9,76 proc.), ubezpieczenie rentowe (1,5 proc.) oraz ubezpieczenie chorobowe (2,45 proc.). Składki emerytalne-rentowe nalicza się tylko do wysokości trzydziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia prognozowanego na dany rok. [Przykład]

Przykład

Przekroczenie limitu

Załóżmy, że wynagrodzenie miesięczne pracownika w 2026 r. będzie wynosiło 50000 zł brutto. W okresie od stycznia do maja 2026 r. pracownik osiągnie 250000 zł (5 x 50000 zł), a więc do przekroczenia trzydziestokrotności dojdzie w czerwcu 2026 r.

Oznacza to, że z przychodu za czerwiec 2026 r. w pełni będzie oskładkowane jedynie 32800 zł (składka emerytalna, rentowa, chorobowa), a od kwoty 17400 zł będzie odprowadzana tylko składka chorobowa.

Ważny przychód oskładkowany

Do limitu trzydziestokrotności wlicza się przychód oskładkowany. Nie każdy przychód opodatkowany jest jednocześnie przychodem oskładkowanym. Przychodem nieoskładkowanym jest m.in. wynagrodzenie chorobowe, od którego odprowadza się jedynie składkę zdrowotną, ale nie odprowadza się żadnych składek na ubezpieczenie społeczne.

Ponadto trzeba zwrócić uwagę na przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Zgodnie z jego przepisami oskładkowaniu nie podlegają m.in.:

  • składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,
  • korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji;
  • świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Powyższe przychody nie będą więc wliczane do podstawy wymiaru składek, nie wpłyną więc na szybsze osiągnięcie przez pracownika limitu trzydziestokrotności.

Okres po przekroczeniu limitu

Okres nieopłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego limitu trzydziestokrotności traktuje się jak okres ubezpieczenia w rozumieniu przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Oznacza to, że okres ten będzie uwzględniany do obliczenia uprawnienia do emerytury minimalnej oraz renty z tytułu niezdolności do pracy. Cały czas płatnik opłaca także za pracownika składkę chorobową, pracownik cały czas zachowuje także prawo do zasiłków.

Zatrudnienie w kilku miejscach

Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, pracownik jest zobowiązany zawiadomić wszystkich płatników składek o przekroczeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek.

Za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odpowiada ubezpieczony. Chodzi tu o sytuacje, gdyby pracownik nie przekroczył limitu trzydziestokrotności, a mimo to zawiadomił innego płatnika, że taki limit już przekroczył, co spowodowałoby niezasadne zaprzestanie odprowadzania składek przez innego płatnika.

Nadpłata składek

W przypadku kilku płatników i osiągania dużych przychodów przez pracownika może dojść do nadpłaty składek na skutek tego, że jeden z płatników nie mając informacji o przekroczeniu limitu trzydziestokrotności, odprowadził pełne składki.

Do składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe opłaconych po przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek stosuje się ogólne zasady zwrotu składek art. 24 ust. 6a-8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Za datę stwierdzenia nienależnie opłaconych składek uważa się datę otrzymania przez ZUS imiennego raportu miesięcznego korygującego i deklaracji rozliczeniowej korygującej.

Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek ZUS stwierdzi opłacenie składek od nadwyżki ponad trzydziestokrotność, informuje o tym niezwłocznie płatników składek i ubezpieczonego za pośrednictwem płatników składek.

Na jakich zasadach można żądać zwrotu nadpłaconych składek

Nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek.

ZUS zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwrócone, jeżeli kwota przekracza dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Obecnie koszty upomnienia to 16 zł, a więc kwota, powyżej której ZUS zawiadamia o nadpłacie to 160 zł.

Po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot.

Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku. Zwrot następuje w formie bezgotówkowej na rachunek bankowy płatnika składek zewidencjonowany na koncie płatnika składek. W przypadku braku płatnika składek nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi następcy prawnemu w terminie i na zasadach określonych dla płatnika składek.

Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w powyższym terminie, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku.

Przedawnienie nienależnie opłaconych składek

Nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:

  • otrzymania zawiadomienia od ZUS;
  • opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia od ZUS.

Bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu:

  • w przypadku wydania przez ZUS decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna;
  • jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd - do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat;
  • od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy;
  • w przypadku wydania przez ZUS decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Czy płatnik musi zwrócić nadpłatę pracownikowi?

Tak, płatnik musi zwrócić nadpłatę składek pracownikowi.

Potrącenie składek emerytalno-rentowych w zbyt dużej wysokości w związku z przekroczeniem trzydziestokrotności powoduje, że pracownik otrzymuje zbyt niską kwotę wynagrodzenia netto. Po zorientowaniu się, że doszło do takiego błędu lub po zawiadomieniu ze strony ZUS, płatnik ma obowiązek zwrócić pracownikowi nienależnie potrącone składki.

Jeśli płatnik już nie istnieje i nie ma następcy prawnego, ZUS zawiadamia o nadpłacie bezpośrednio pracownika. Może on złożyć wniosek o zwrot nadpłaconych składek, a ZUS nadpłatę składek zwróci. Zwrot obejmie jedynie tę część składek emerytalno-rentowych potrąconych wcześniej z wynagrodzenia pracownika, ale nie będzie obejmował części sfinansowanej wcześniej przez nieistniejącego już płatnika.