Komisja, która przygotowała zmianę przepisów w tej sprawie, przekonuje, że sądy – zwłaszcza w dużych miastach – mają od lat poważne trudności w obsadzaniu stanowisk asystentów, ponieważ wykwalifikowani kandydaci wybierają sektor prywatny. Wprowadzenie stanowiska młodszego asystenta ma pozwolić na wykorzystanie potencjału studentów prawa i ich zatrudnienie przy zadaniach merytorycznych.

Projekt poparło Ministerstwo Sprawiedliwości. - Stanowisko rządu jest kierunkowo pozytywne dla tego rozwiązania - powiedział wiceszef MS Arkadiusz Myrcha. Jednocześnie wskazał na potrzebę doprecyzowania w projekcie zakresu uprawnień asystenta sędziego, w szczególności w odniesieniu do ścieżki awansu, obejmowania kolejnych stanowisk oraz ewentualnego dostępu do zawodów prawniczych.

Propozycja komisji sprawiedliwości przewiduje, by na stanowisku młodszego asystenta sędziego mogła być zatrudniona osoba, która ukończyła trzeci rok jednolitych studiów magisterskich na kierunku prawo, ma co najmniej 20 lat, zachowuje status studenta i jest nieskazitelnego charakteru. Przewidywane stawki wynagrodzenia zasadniczego wyniosą brutto: dla młodszego asystenta sędziego – 5500–6500 zł, asystenta sędziego – 6500–8000 zł, a starszego asystenta sędziego – 8000–9000 zł.

Podczas prac komisji przyjęto kilka poprawek porządkujących status młodszego asystenta i zasady ścieżki awansu, doprecyzowując różnice między stanowiskami oraz zakres przysługujących im uprawnień. Inna przyjęta poprawka rozszerzyła katalog osób uprawnionych do uzyskania stanowiska starszego asystenta, jednocześnie doprecyzowując zwolnienie z obowiązku odbycia stażu asystenckiego.

Inne przyjęte poprawki dotyczyły np. umożliwienia prezesom sądów dostępu do danych z systemu szkolnictwa wyższego, aby mogli weryfikować, czy kandydat na młodszego asystenta ma wymagany status studenta. Posłowie też opowiedzieli się za wprowadzeniem automatycznego przeniesienie młodszego asystenta na stanowisko asystenta po uzyskaniu tytułu magistra.

W dyskusji nad projektem wzięli udział przedstawiciele Krajowego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Ad Rem”, którzy zwrócili uwagę, że trudności kadrowe w zawodzie asystenta wynikają z niskiej atrakcyjności zawodu i braku stabilnych perspektyw. Wskazali też, że dopuszczenie studentów do sporządzania projektów orzeczeń obniży standard pracy sądów i nie zastąpi doświadczonej kadry. Postulują wzmocnienie zawodu poprzez realne ścieżki awansu, w tym ponowne otwarcie drogi do zawodu sędziego. Ich zdaniem, kluczowym elementem pozostaje również stabilność wynagrodzeń i ich powiązanie z płacami sędziowskimi.

Zgodnie z obecnymi zapisami Prawa o ustroju sądów powszechnych „asystent sędziego wykonuje czynności zmierzające do przygotowania spraw sądowych do rozpoznania oraz czynności z zakresu działalności administracyjnej sądów”. W praktyce asystent sędziego przygotowuje sprawy do rozpoznania oraz wspiera sędziego w analizie materiału dowodowego i przygotowaniu orzeczeń.

Do jego najważniejszych zadań należą m.in. sporządzanie projektów zarządzeń i orzeczeń lub ich uzasadnień, analiza akt sprawy, wyszukiwanie orzecznictwa i literatury przydatnej do rozpoznawana spraw, opracowywanie projektów odpowiedzi i pism, kontrola stanu spraw odroczonych, zawieszonych lub oczekujących na czynności przez sędziego lub sąd.

Obecnie przepisy stanowią, że asystentem sędziego może zostać osoba, która ukończyła studia prawnicze i ma co najmniej 23 lata, natomiast stanowisko starszego asystenta sędziego może objąć osoba pełniąca funkcję asystenta przez co najmniej 10 lat i uzyskująca pozytywne oceny okresowe albo taka, która zdała egzamin sędziowski lub prokuratorski.

W ostatnim czasie MS informowało o ogólnopolskim projekcie promującym zawód asystenta sędziego - „Asystent Sędziego - Prawo. Praktyka. Przyszłość”. Inicjatywa, skierowana do studentów IV i V roku oraz absolwentów prawa, ma na celu zwiększenie świadomości na temat roli asystentów sędziów w wymiarze sprawiedliwości oraz zachęcenie młodych prawników do wyboru tej ścieżki kariery.