Nowelizacja Karty nauczyciela od 1 września 2025 r. – ujednolicone zasady czasu pracy i wynagradzania

Miesiąc temu omawialiśmy już tę nowelizację Karty nauczyciela. Kiedy oddawaliśmy tekst do druku, nie była ona jeszcze podpisana przez Prezydenta RP. Teraz już wiemy, że ustawa z 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw w części weszła w życie. Przypomnijmy, że wprowadza ona wiele zmian mających na celu podniesienie prestiżu zawodu nauczyciela oraz usprawnienie stosowania przepisów pragmatyki zawodowej. Nowelizacja obejmuje m.in. doprecyzowanie zasad dokonywania oceny pracy nauczycieli, wzmocnienie roli mentorów, skrócenie okresu zatrudnienia nauczyciela początkującego na umowie czasowej, ujednolicenie ochrony przedemerytalnej, wprowadzenie nowych zasad wynagradzania za godziny ponadwymiarowe i zastępstwa, poszerzenie katalogu zatrudnianych specjalistów oraz zwiększenie nagród jubileuszowych i jednorazowych odpraw. Zmiany mają na celu zarówno poprawę warunków pracy nauczycieli, jak i zwiększenie transparentności oraz efektywności funkcjonowania systemu oświaty. Szczegółowiej niż przed miesiącem omawiamy poszczególne zmiany, które weszły w życie 1 września 2025 r., podając także praktyczne przykłady i porady.

Awans zawodowy, ocena pracy i rola mentora

Nowelizacja KN wprowadziła wiele zmian w zakresie awansu zawodowego, oceny pracy nauczyciela oraz roli mentora. Mają one na celu zwiększenie przejrzystości procedur, ułatwienie ścieżki kariery nauczyciela początkującego, a także zapewnienie mu wsparcia na wysokim poziomie podczas przygotowania do zawodu.

Przypomnijmy, że na mocy ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 września 2022 r., wprowadzono istotne modyfikacje w zakresie awansu zawodowego, oceny pracy oraz zatrudniania nauczycieli. Najważniejszą z nich było ograniczenie liczby stopni awansu zawodowego do dwóch, tj. nauczyciela:

• mianowanego
• dyplomowanego.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela

Do momentu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego osoba nieposiadająca stopnia awansu zawodowego uzyskuje status nauczyciela początkującego i odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela. Celem tego etapu jest nabycie praktycznych umiejętności dydaktycznych i wychowawczych przy wsparciu bardziej doświadczonego pedagoga.

Aby okres rozpoczynający się od podjęcia pierwszej pracy w szkole aż do złożenia wniosku o przeprowadzenie postępowania egzaminacyjnego na stopień nauczyciela mianowanego mógł być uznany za przygotowanie do zawodu nauczyciela w rozumieniu art. 9ca ust. 1 KN, konieczne jest, aby nauczyciel był zatrudniony zgodnie ze swoimi kwalifikacjami oraz w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego etatu.

W zakresie posiadania kwalifikacji przez nauczyciela należy odnieść się do art. 9 KN, które szczegółowo określają wymagania dotyczące wykształcenia i przygotowania pedagogicznego. Warto w tym miejscu wspomnieć, że przepisy regulujące zatrudnienie nauczycieli nieposiadających pełnych kwalifikacji przewidziano w art. 10 ust. 3 KN, dotyczącego nauczycieli bez przygotowania pedagogicznego, oraz w art. 10 ust. 9 KN, odnoszącym się do sytuacji, gdy nauczyciel nie posiada kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska.

Jeżeli chodzi o minimalny wymiar zatrudnienia, ustawodawca jednoznacznie wskazał, że istotne jest pozostawanie w stosunku pracy na co najmniej połowie etatu. Przepis nie wymaga, aby nauczyciel faktycznie wykonywał obowiązki w tym minimalnym wymiarze w każdym okresie. Oznacza to, że nawet w sytuacjach, gdy nauczyciel korzysta z uprawnień do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w pełnym wymiarze, np. w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, okres taki nadal wlicza się do przygotowania do zawodu nauczyciela.

Dyrektor szkoły ma obowiązek przydzielić nauczycielowi początkującemu mentora wybranego spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. Przygotowanie do zawodu nauczyciela trwa co do zasady trzy lata i dziewięć miesięcy, przy czym przepisy przewidują możliwość skrócenia tego okresu w szczególnych przypadkach określonych w KN.

W drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela ustawodawca przewidział obowiązek przeprowadzenia przez nauczyciela zajęć otwartych, które stanowią element weryfikacji jego kompetencji dydaktycznych i wychowawczych przed dokonaniem oceny pracy. Zajęcia te powinny obejmować co najmniej jedną godzinę dydaktyczną i muszą odbyć się w obecności kilku osób pełniących różne funkcje kontrolne i wspierające. W skład zespołu obserwującego wchodzą:

• dyrektor szkoły, jako osoba bezpośrednio odpowiedzialna za nadzór pedagogiczny w jednostce i oceniająca funkcjonowanie nauczyciela w realiach konkretnej placówki;
• mentor, czyli nauczyciel mianowany albo dyplomowany wyznaczony do stałej opieki nad nauczycielem początkującym, którego zadaniem jest monitorowanie postępów, wskazywanie kierunków doskonalenia i udzielanie praktycznych wskazówek;
• dodatkowo – w celu zapewnienia obiektywizmu i poszerzenia perspektywy oceny – obecny jest doradca metodyczny albo nauczyciel konsultant, ewentualnie przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w braku ich udziału dopuszcza się obecność nauczyciela dyplomowanego uczącego tego samego przedmiotu lub prowadzącego ten sam rodzaj zajęć, zatrudnionego w tej samej bądź innej szkole.

Tak skonstruowany skład obserwatorów gwarantuje, że analiza przeprowadzonych zajęć uwzględni zarówno perspektywę zarządzania szkołą, jak i aspekty merytoryczny, metodyczny oraz praktyczny.

Wzmocnienie roli mentora

W kontekście awansu zawodowego nauczycieli zespół powołany przez resort edukacji zgłosił postulat wzmocnienia roli mentora w procesie przygotowania do zawodu nauczyciela. Głównym jego zadaniem jest umożliwienie nauczycielowi obserwowania prowadzonych zajęć oraz omawianie ich przebiegu. Członkowie ww. zespołu wskazywali jednak, że brak określenia minimalnego wymiaru tych działań powoduje, iż nie wszyscy nauczyciele początkujący otrzymują wystarczające wsparcie ze strony mentora. W odpowiedzi na ten postulat nowelizacja doprecyzowała obowiązki mentora wymienione w art. 9ca ust. 12 pkt 4 i 5 KN.

Po tych zmianach mentor jest zobowiązany do:

• umożliwienia nauczycielowi obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawiania ich z nim w wymiarze co najmniej jednej godziny miesięcznie w pierwszym roku przygotowania do zawodu nauczyciela oraz co najmniej czterech godzin miesięcznie w każdym kolejnym roku tego przygotowania;
• obserwowania zajęć prowadzonych przez nauczyciela i omawiania ich w tych samych minimalnych wymiarach.

Oprócz zadań dodanych przez nowelizację mentor, tak jak dotychczas, musi:

• wspierać na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznać go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole;
• udzielać mu pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego;
• dzielić się z nim wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela.

Ponadto uczestniczy w pracach komisji dokonującej oceny pracy nauczyciela w ostatnim roku przygotowania do zawodu. Nauczyciel, który uzyskał w tym okresie co najmniej dobrą ocenę pracy, będzie zobowiązany do przeprowadzenia jednej godziny zajęć w obecności tej komisji. Zgodnie z przepisem przejściowym zawartym w art. 9 nowelizacji nauczyciele, którzy rozpoczęli przygotowanie do zawodu przed tą datą, kontynuują je na dotychczasowych zasadach.

Ocena pracy nauczyciela

Zgodnie z art. 6a ust. 1 KN praca nauczyciela podlega ocenie. Może być ona dokonana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej, z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:

• nauczyciela;
• organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczycieli placówek doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty;
• organu prowadzącego szkołę;
• rady szkoły;
• rady rodziców.

Zgodnie z art. 6a ust. 1da KN, w brzmieniu ustalonym przez nowelizację, dyrektor szkoły dokonuje oceny pracy nauczyciela:

• po upływie co najmniej 8 miesięcy odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, ale nie później niż w jedenastym miesiącu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, a jeżeli nauczyciel w trakcie pierwszych 8 miesięcy odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela zmienił miejsce zatrudnienia – oceny tej dokonuje się po upływie trzech miesięcy odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela w nowym miejscu zatrudnienia, jednak nie wcześniej niż po upływie 8 miesięcy odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, ale nie później niż w dwunastym miesiącu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela;
• w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela;
• w ostatnim roku odbywania dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela.

Zatrudnienie nauczyciela początkującego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony poprzedzone jest oceną jego kompetencji praktycznych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ocena pracy, którą wcześniej dyrektor szkoły przeprowadzał dopiero w drugim roku przygotowania do zawodu, teraz powinna być dokonana po upływie co najmniej ośmiu miesięcy od rozpoczęcia przygotowania, jednak nie później niż w jedenastym miesiącu. W sytuacji, gdy nauczyciel w trakcie pierwszych ośmiu miesięcy przygotowania do zawodu zmieni miejsce zatrudnienia, ocena jego pracy w nowej szkole powinna zostać przeprowadzona po trzech miesiącach pracy w nowym miejscu, pod warunkiem, że od początku odbywania przygotowania do zawodu upłynęło już co najmniej osiem miesięcy, a nie więcej niż dwanaście miesięcy.

Rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy albo urlop bezpłatny

Dotychczas przepisy KN przewidywały obowiązek przeprowadzenia oceny pracy nauczyciela w sytuacjach takich jak rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, przeniesienie do innej szkoły czy udzielenie urlopu bezpłatnego. W praktyce zdarzało się, że nauczyciel niedawno uzyskał ocenę pracy, a w krótkim czasie wystąpiła jedna z powyższych okoliczności, co powodowało konieczność sporządzenia kolejnej oceny, często dotyczącej jedynie bardzo krótkiego okresu, np. ostatnich dni przed wakacjami.

Takie procedury generowały niepotrzebne obciążenie dla dyrektora szkoły i pracowników administracyjnych. W związku z tym nowelizacja wprowadziła rozwiązanie, zgodnie z którym w opisanych sytuacjach, jeśli nauczyciel był oceniany w ciągu ostatnich trzech miesięcy, sporządzanie nowej oceny nie jest wymagane, a dotychczasowa ocena zachowuje swoją moc. Przepisy te weszły w życie 1 września 2025 r., przy czym do postępowań niezakończonych przed tą datą stosuje się przepisy obowiązujące wcześniej.

Ocena pracy nauczyciela mianowanego

Nowelizacja doprecyzowała dotychczasowe regulacje dotyczące dokonywania oceny pracy nauczyciela mianowanego ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego. Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 6a ust. 1de KN ocena pracy była dokonywana za okres ostatnich trzech lat poprzedzających dokonanie oceny, przy czym z tego okresu wyłączano usprawiedliwione nieobecności przekraczające trzy miesiące.

W praktyce pojawiał się jednak problem, gdy w ocenianym okresie nauczyciel przez część czasu pełnił funkcję dyrektora szkoły, wykonywał obowiązki dyrektora czasowo lub w zastępstwie przez co najmniej sześć miesięcy, a przez pozostałą część okresu pracował jako nauczyciel. Trudność polegała na tym, jak ująć w ocenie oba te etapy pracy, skoro specyfika zadań dyrektora istotnie różni się od obowiązków nauczycielskich. Wobec tego nowelizacja ustaliła, że jeżeli w trzyletnim okresie podlegającym ocenie nauczyciel pełnił funkcję dyrektora szkoły, czasowo wykonywał obowiązki dyrektora lub pełnił je w zastępstwie przez co najmniej sześć miesięcy, a w momencie dokonywania oceny nie zajmuje już tego stanowiska, oceny dokonuje się za okres pracy na stanowisku nauczyciela, jednak nie krótszy niż dziewięć miesięcy.

Z kolei w sytuacji odwrotnej, gdy nauczyciel przed objęciem stanowiska dyrektora realizował wyłącznie obowiązki nauczyciela, a następnie przez co najmniej sześć miesięcy pełnił funkcję dyrektora lub obowiązki dyrektora w zastępstwie bądź czasowo, ocena pracy dokonywana jest za okres pracy na stanowisku kierowniczym, również pod warunkiem, że obejmuje on co najmniej dziewięć miesięcy. Tym samym ustawodawca zapewnia, że ocena pracy nauczyciela mianowanego w procedurze awansu będzie zawsze obejmowała realny i odpowiednio długi okres wykonywania obowiązków w jednej, wyraźnie zdefiniowanej roli.

► Pani Anna została zatrudniona jako nauczyciel początkujący od 1 września 2025 r. w dwóch szkołach – w szkole podstawowej w wymiarze 12/18 etatu oraz w liceum ogólnokształcącym w wymiarze 10/18 etatu. Łącznie realizuje więc obowiązki w wymiarze przekraczającym pełny etat. W której szkole będzie odbywać przygotowanie do zawodu nauczyciela i kto powoła dla niej mentora?

W opisanej sytuacji zastosowanie znajdują nowe przepisy KN, które weszły w życie 1 września 2025 r. Zgodnie z nimi, jeżeli nauczyciel początkujący jest zatrudniony w więcej niż jednej szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w każdej z tych szkół, odbywa on przygotowanie do zawodu w szkole wskazanej przez siebie jako podstawowe miejsce zatrudnienia. Oznacza to, że ustawodawca wprost przyznał nauczycielowi uprawnienie do samodzielnego wyboru jednej z placówek, w której będzie formalnie realizowany cały proces przygotowania do zawodu.

W praktyce pani Anna powinna więc złożyć oświadczenie, w którym wskaże, czy jej podstawowym miejscem zatrudnienia ma być szkoła podstawowa, czy liceum ogólnokształcące. Wyboru dokonuje sama zainteresowana, a nie organ prowadzący szkołę czy kurator oświaty. Dopiero po dokonaniu tego wskazania dyrektor wybranej szkoły będzie odpowiedzialny za realizację obowiązków wynikających z ustawy – w szczególności za powołanie mentora, zapewnienie warunków do odbycia przygotowania oraz dokonanie oceny pracy w trybie i terminach przewidzianych w art. 6a KN. Dyrektor tej szkoły będzie także wskazywał właściwy organ, do którego pani Anna powinna złożyć wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego lub kwalifikacyjnego w ramach awansu zawodowego.

Takie rozwiązanie zapewnia spójność z obowiązującymi już regulacjami dotyczącymi tzw. jednorazowego świadczenia na start. Również w tym przypadku nauczyciel początkujący, który pozostaje w kilku stosunkach pracy, otrzymuje świadczenie w tej szkole, którą wskaże jako podstawowe miejsce zatrudnienia. Dzięki temu unika się rozproszenia odpowiedzialności między kilkoma dyrektorami, a całość dokumentacji oraz czynności formalnych związanych z przygotowaniem do zawodu nauczyciela prowadzona jest w jednej szkole.

W konsekwencji, w stanie faktycznym opisanym w pytaniu pani Anna – mimo że pracuje równocześnie w dwóch szkołach w pełnym wymiarze etatu – odbywa przygotowanie do zawodu tylko w jednej z nich – tej, którą sama wskaże jako podstawowe miejsce pracy.

► Pan Piotr od 1 września 2025 r. został zatrudniony jako nauczyciel początkujący w trzech szkołach: w szkole podstawowej w wymiarze 6/18 etatu, w liceum ogólnokształcącym w wymiarze 5/18 etatu oraz w technikum w wymiarze 4/18 etatu. Łącznie realizuje zajęcia w wymiarze 15/18 etatu, a więc przekracza 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. W żadnej z placówek nie osiąga jednak 1/2 etatu. Która szkoła będzie prowadzić jego przygotowanie do zawodu nauczyciela i kto powoła dla niego mentora?

W tej sytuacji zastosowanie mają przepisy art. 22 ust. 4 KN, które znajdą pełne zastosowanie także po nowelizacji wchodzącej w życie 1 września 2025 r. Ustawodawca przewidział bowiem odrębne rozwiązanie dla nauczycieli początkujących, którzy pracują w kilku szkołach, a w żadnej z nich nie osiągają wymiaru co najmniej 1/2 obowiązkowego pensum, choć łącznie przekraczają ten próg.

Zgodnie z tymi regulacjami organ sprawujący nadzór pedagogiczny, czyli kurator oświaty, ma obowiązek wyznaczyć dyrektora jednej ze szkół, w których zatrudniony jest nauczyciel. To właśnie dyrektor wskazanej szkoły będzie wykonywał wszystkie czynności związane z przygotowaniem do zawodu nauczyciela. Do jego zadań należy w szczególności powołanie mentora, zapewnienie właściwych warunków odbywania przygotowania, prowadzenie wymaganej dokumentacji, a także dokonanie oceny pracy nauczyciela początkującego zgodnie z art. 6a ust. 1da–1dd KN.

Co istotne, w odróżnieniu od sytuacji, w której nauczyciel ma możliwość samodzielnego wyboru szkoły podstawowego zatrudnienia (przy pracy w kilku placówkach, ale w każdej na co najmniej 1/2 etatu), tutaj nauczyciel nie ma prawa wyboru. O wskazaniu szkoły decyduje kurator oświaty, który uwzględnia przy tym przede wszystkim warunki organizacyjne i możliwość realnego prowadzenia procesu przygotowania w danej placówce.

W praktyce oznacza to, że pan Piotr – mimo iż jest zatrudniony łącznie w wymiarze niemal pełnego etatu – nie odbywa przygotowania do zawodu równolegle w trzech szkołach. Kurator wyznaczy jedną z placówek, np. liceum ogólnokształcące, a jej dyrektor będzie odpowiedzialny za całość procesu. Dzięki temu uniknie się powielania obowiązków oraz rozproszenia dokumentacji pomiędzy różnymi szkołami.

Nowelizacja wprowadzająca regulację dotyczącą nauczyciela początkującego zatrudnionego w kilku szkołach z wymiarem co najmniej 1/2 etatu w każdej z nich, który sam wskazuje podstawowe miejsce zatrudnienia, pozostaje spójna z już istniejącym rozwiązaniem opisanym wyżej. W obu wypadkach chodzi o jednoznaczne przypisanie odpowiedzialności za organizację przygotowania do zawodu nauczyciela – albo nauczycielowi (gdy ma pełne prawo wyboru), albo kuratorowi (gdy prawo wyboru przez nauczyciela byłoby nielogiczne i mogłoby prowadzić do sporów).

W konsekwencji pan Piotr będzie odbywał przygotowanie do zawodu nauczyciela w szkole wyznaczonej decyzją kuratora oświaty, a obowiązki związane z organizacją tego przygotowania przejmie dyrektor właśnie tej szkoły.

► Pani Maria, nauczycielka matematyki, otrzymała w czerwcu 2026 r. ocenę pracy sporządzoną przez dyrektora szkoły. W uzasadnieniu oceny dyrektor ograniczył się jedynie do ogólnego stwierdzenia, że „nauczycielka spełnia kryteria w stopniu bardzo dobrym”. Nie wskazał jednak, jak ocenił poszczególne kryteria przewidziane w przepisach KN, np. w zakresie znajomości prawa oświatowego, umiejętności metodycznych czy współpracy z rodzicami. Czy takie uzasadnienie będzie zgodne z nowymi przepisami?

Nie, takie uzasadnienie nie będzie zgodne z przepisami obowiązującymi po 1 września 2025 r. Zmieniony art. 6a ust. 8a pkt 9 KN wprost wskazuje, że uzasadnienie oceny pracy nauczyciela musi zawierać uzasadnienie dokonanej oceny poziomu spełnienia każdego kryterium oceny pracy, które miało zastosowanie do tego nauczyciela.

Oznacza to, że dyrektor, przygotowując ocenę pracy, nie może ograniczyć się do lakonicznego, ogólnego stwierdzenia. Powinien szczegółowo odnieść się do każdego z obowiązujących kryteriów, np. wykazać, w jaki sposób nauczycielka spełnia wymagania dotyczące planowania i realizacji zajęć, jak ocenia się jej umiejętność prowadzenia dokumentacji, czy też w jakim stopniu angażuje się we współpracę ze środowiskiem szkolnym. Dopiero takie wyjaśnienia zapewniają obiektywizm i przejrzystość oceny oraz dają nauczycielowi możliwość realnego odniesienia się do niej w przypadku złożenia odwołania.

W opisanym stanie faktycznym ocena pracy pani Marii, choć pozytywna, nie spełnia wymogu szczegółowego uzasadnienia. W razie odwołania od tej oceny organ rozpatrujący mógłby uznać, że nie została ona sporządzona zgodnie z przepisami prawa i zwrócić ją do ponownego ustalenia. Nowelizacja w tym zakresie została wprowadzona po to, aby uniknąć podobnych niejasności i zapewnić nauczycielom przejrzystość w procesie oceny pracy.

► Pan Jan, nauczyciel historii, w maju 2025 r. otrzymał ocenę pracy od dyrektora szkoły, w której był zatrudniony. Nie zgodził się z nią i złożył odwołanie. Organ rozpatrujący odwołanie 5 września 2025 r. uchylił ocenę i przekazał sprawę do ponownego ustalenia. Tymczasem pan Jan z końcem sierpnia 2025 r. zakończył zatrudnienie w tej szkole i od 1 września 2025 r. podjął pracę w innej placówce. Czy w takiej sytuacji dyrektor poprzedniej szkoły ma obowiązek ponownie ustalić ocenę pracy nauczyciela, a jeżeli tak – w jakim terminie?

Tak, dyrektor szkoły, w której pan Jan był zatrudniony w chwili dokonania pierwotnej oceny, ma obowiązek ponownie ustalić ocenę pracy nauczyciela w terminie nie dłuższym niż 30 dni roboczych od dnia otrzymania rozstrzygnięcia organu uchylającego ocenę i przekazującego sprawę do ponownego ustalenia, czyli liczonym od 5 września 2025 r.

Obowiązek ten wynika z nowelizacji KN, obowiązującej od 1 września 2025 r., która dodała art. 6a ust. 10d. Zgodnie z tym przepisem w każdym wypadku uchylenia oceny pracy i przekazania sprawy do ponownego ustalenia dyrektor szkoły lub organ dokonujący oceny ma obowiązek dokonać nowej oceny w określonym terminie. Przepis ten ma zastosowanie do wszystkich nauczycieli – zarówno początkujących, jak i mianowanych czy dyplomowanych – niezależnie od tego, czy kontynuują zatrudnienie w danej placówce.

W stanie faktycznym dotyczącym pana Jana oznacza to, że choć 1 września 2025 r. rozpoczął on pracę w nowej szkole, to ponownego ustalenia oceny zobowiązany jest dokonać dyrektor szkoły, w której pan Jan był zatrudniony w chwili wystawienia pierwotnej oceny. Dzięki określeniu 30-dniowego terminu procedura jest jednoznaczna, a nauczyciel nie pozostaje w przedłużającym się stanie niepewności.

► Pani Katarzyna, nauczycielka języka polskiego odbywająca przygotowanie do zawodu nauczyciela, 20 czerwca 2025 r. otrzymała ocenę pracy. Z końcem sierpnia 2025 r. jej stosunek pracy w szkole wygasł w związku z upływem czasu trwania umowy, a od 1 września 2025 r. została zatrudniona w innej placówce. Czy w takiej sytuacji dyrektor szkoły, w której pani Katarzyna zakończyła pracę, jest zobowiązany do dokonania kolejnej oceny pracy w związku z rozwiązaniem stosunku pracy, mimo że ocena została już wystawiona niecałe trzy miesiące wcześniej?

Nie, w takim przypadku nie ma konieczności dokonywania kolejnej oceny pracy. Zgodnie z nowelizacją KN, obowiązującą od 1 września 2025 r., w sytuacjach określonych w art. 6a ust. 1db, 1dc, 1df i 1dg, tj. w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, przeniesienia do innej szkoły albo udzielenia określonych urlopów, jeżeli nauczyciel miał ustaloną ocenę pracy w okresie ostatnich trzech miesięcy, ta ocena jest traktowana jako obowiązująca i nie ma potrzeby sporządzania nowej.

W opisanym stanie faktycznym pani Katarzyna uzyskała ocenę pracy 20 czerwca 2025 r., a jej stosunek pracy ustał 31 sierpnia 2025 r., czyli w okresie krótszym niż trzy miesiące od wystawienia oceny. Oznacza to, że zgodnie z nowymi przepisami, które weszły w życie 1 września 2025 r., dyrektor szkoły nie jest zobowiązany do przeprowadzania ponownej oceny pracy. Rozwiązanie to ma na celu uniknięcie sytuacji, w których ocena obejmowałaby w praktyce jedynie krótki i mało reprezentatywny okres (np. wakacje), a jednocześnie redukuje niepotrzebne obciążenia administracyjne dla dyrektorów szkół.

Zatrudnianie nauczycieli

Od 1 września 2025 r. nowelizacja wprowadza zmiany w zasadach zatrudniania nauczycieli początkujących, które są powiązane z modyfikacjami procedury awansu zawodowego oraz oceny ich pracy. Ustawodawca przewidział cztery możliwe formy ich zatrudnienia, tj. umowę na czas:

• określony na dwa lata (dotychczasowa, standardowa forma zatrudnienia),
• nieokreślony po dwóch latach pracy – pod warunkiem uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego,
• nieokreślony z obligatoryjnym rozwiązaniem po sześciu latach – w przypadku nieuzyskania stopnia nauczyciela mianowanego,
• określony jednego roku szkolnego – jeżeli nauczyciel początkujący nie posiada co najmniej dobrej oceny pracy.

Nowelizacja zmienia przede wszystkim pierwszy punkt, skracając okres standardowego zatrudnienia nauczyciela początkującego z dwóch lat do jednego roku szkolnego. Od 1 września stosunek pracy z nauczycielem początkującym, który ma wymagane kwalifikacje, będzie nawiązywany na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny. Jeżeli zostanie on zatrudniony w trakcie trwania roku szkolnego, to umowa będzie zawierana na czas do końca roku szkolnego, w którym nastąpiło zatrudnienie. Celem tej zmiany jest zachęcenie młodych absolwentów do podejmowania pracy w zawodzie nauczyciela poprzez umożliwienie wcześniejszego niż dotąd uzyskania stabilnego zatrudnienia.

Zmiana zasad zatrudniania jest powiązana z modyfikacjami procedury awansu zawodowego i oceny pracy. Zgodnie z nowelizacją stosunek pracy z nauczycielem początkującym będzie nawiązywany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli spełni on łącznie trzy warunki:

• posiada wymagane kwalifikacje,
• ma za sobą co najmniej 11 miesięcy pracy w szkole oraz
• uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy.

Nowelizacja skróciła tym samym wymagany okres zatrudnienia warunkujący możliwość zatrudnienia bezterminowego – z dwóch lat do 11 miesięcy. Umowa o pracę na czas nieokreślony będzie zawierana od roku szkolnego następującego po roku, w którym nauczyciel spełnił oba warunki: wymagany staż pracy oraz pozytywną ocenę.

Zgodnie z art. 10 nowelizacji do nauczyciela nieposiadającego stopnia awansu zawodowego, który rozpoczął odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela przed 1 września 2025 r., stosuje się art. 10 ust. 2–3a KN w brzmieniu dotychczasowym. Z kolei art. 10 ust. 3aa KN nie stosuje się. Wg niego nawiązanie stosunku pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony następuje od roku szkolnego następującego po roku szkolnym, w którym nauczyciel spełnił wymagania.

► Absolwentka psychologii legitymująca się tytułem magistra, początkowo nieposiadająca przygotowania pedagogicznego, została zatrudniona w poradni psychologiczno-pedagogicznej na stanowisku nauczyciela-psychologa najpierw na zastępstwo w okresie od 17 października 2023 r. do 16 lutego 2024 r., a następnie od 17 lutego 2024 r. na podstawie umowy na czas określony do 31 sierpnia 2025 r. W kwietniu 2025 r. ukończyła przygotowanie pedagogiczne i 1 maja 2025 r. rozpoczęła okres przygotowania do zawodu nauczyciela. W tak zarysowanym stanie faktycznym pojawia się pytanie o to, na jaki okres należało z nią zawrzeć kolejną umowę o pracę od 1 września 2025 r.

Analiza przepisów prowadzi do wniosku, że w tym przypadku zastosowanie znajduje art. 10 ust. 2 KN w dotychczasowym brzmieniu. Nauczycielka rozpoczęła bowiem przygotowanie do zawodu 1 maja 2025 r., a więc jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji obowiązującej od 1 września 2025 r. Nowe przepisy, przewidujące obowiązek zawierania z nauczycielami początkującymi pierwszej umowy na czas określony jednego roku szkolnego, stosuje się wyłącznie do osób, które rozpoczną przygotowanie do zawodu od 1 września 2025 r. Z kolei ustawodawca wprost przesądził w nowelizacji, że wobec osób, które rozpoczęły przygotowanie wcześniej, stosuje się regulacje dotychczasowe. W świetle tych uregulowań, skoro nauczycielka w czasie pierwszego roku pracy w szkole uzyskała przygotowanie pedagogiczne i spełnia wymogi z art. 10 ust. 2, to należy uznać, że od 1 września 2025 r. powinien zostać z nią zawarty stosunek pracy na czas określony obejmujący dwa lata szkolne. Umowa ta powinna zatem obowiązywać do 31 sierpnia 2027 r. Nie ma podstaw, aby skracać okres jej trwania do 30 kwietnia 2027 r., gdyż przepisy nie przewidują możliwości proporcjonalnego uzupełniania okresu przygotowania rozpoczętego przed 1 września 2025 r. Również zastosowanie nowego rozwiązania przewidującego jednoroczną umowę nie znajduje uzasadnienia, gdyż ustawodawca wyraźnie wyłączył je wobec osób, które rozpoczęły przygotowanie przed wejściem w życie zmienionych przepisów.

Podsumowując, w analizowanym przypadku najwłaściwszym rozwiązaniem prawnym jest zawarcie z nauczycielką umowy o pracę na czas określony od 1 września 2025 r. do 31 sierpnia 2027 r., w pełnym wymiarze dwóch lat szkolnych, zgodnie z art. 10 ust. 2 KN w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 2025 r. Dzięki temu zostaje zachowana spójność z obowiązującym stanem prawnym i zagwarantowana ciągłość stosunku pracy zgodnie z intencją ustawodawcy.

► W lipcu 2025 r. została podpisana z nauczycielem początkującym umowa o pracę obejmująca okres dwóch lat szkolnych, a rozpoczęcie stosunku pracy zostało przewidziane na 1 września 2025 r. Czy w świetle nowych przepisów, które właśnie z tym dniem weszły w życie, konieczna jest zmiana treści umowy?

Tak. Od 1 września 2025 r. obowiązuje bowiem zmienione brzmienie art. 10 ust. 2 KN, wprowadzone ustawą nowelizującą z 25 sierpnia 2025 r. Zgodnie z nim stosunek pracy z nauczycielem początkującym, który legitymuje się wymaganymi kwalifikacjami, nawiązuje się już nie na dwa lata szkolne, lecz na czas określony jednego roku szkolnego. Jeżeli zatrudnienie następuje w trakcie roku szkolnego, wówczas umowa powinna obejmować okres do jego końca.

Skoro więc w analizowanym przypadku początek zatrudnienia został ustalony na 1 września 2025 r., czyli dokładnie w dniu wejścia w życie nowych regulacji, to treść zawartej wcześniej umowy powinna zostać dostosowana do aktualnych przepisów. Umowa zawarta jeszcze w lipcu na dwa lata szkolne odpowiadała stanowi prawnemu obowiązującemu do końca sierpnia 2025 r., jednak od września jej treść pozostaje w sprzeczności z obowiązującym prawem. Dlatego konieczne jest dokonanie aneksu, który ograniczy okres zatrudnienia do jednego roku szkolnego, tj. do 31 sierpnia 2026 r.

Podsumowując, zawarcie w lipcu umowy na dwa lata szkolne nie zwalnia pracodawcy z obowiązku dostosowania jej treści do znowelizowanych przepisów, które weszły w życie 1 września 2025 r. Właściwym rozwiązaniem jest zatem podpisanie aneksu i skrócenie okresu trwania umowy zgodnie z nowymi wymogami ustawowymi.

► Nauczyciel, który w 2005 r. ukończył jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia, posiada wymagany poziom wykształcenia do wykonywania zadań psychologa w przedszkolu publicznym, jednak nie ma przygotowania pedagogicznego, gdyż w suplemencie do dyplomu brak jest informacji o zrealizowanych godzinach zajęć z pedagogiki. Czy w świetle nowych regulacji obowiązujących od 1 września 2025 r. można go zatrudnić na stanowisku psychologa?

Tak, ponieważ zastosowanie znajduje art. 10 ust. 3 KN w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2025 r. Przepis ten przewiduje możliwość zatrudnienia w szczególnych przypadkach, uzasadnionych potrzebami szkoły lub przedszkola, osoby posiadającej wymagane wykształcenie, lecz niemającej przygotowania pedagogicznego. Z taką osobą można nawiązać stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący jeden rok szkolny, a gdy zatrudnienie następuje w trakcie trwania roku szkolnego – na okres do jego zakończenia. Warunkiem koniecznym jest zobowiązanie się nauczyciela do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie pierwszego roku zatrudnienia.

Jeżeli z przyczyn niezależnych od nauczyciela przygotowanie pedagogiczne nie zostanie zdobyte w tym czasie, możliwe będzie zawarcie kolejnej umowy na okres następnego roku szkolnego. Natomiast brak realizacji tego zobowiązania w ciągu dwóch lat skutkuje brakiem możliwości dalszego zatrudnienia.

Zatem w analizowanym przypadku możliwe jest zatrudnienie nauczyciela od 1 września 2025 r. w przedszkolu publicznym na stanowisku psychologa w oparciu o art. 10 ust. 3 KN, przy czym stosunek pracy zostanie nawiązany na czas określony jednego roku szkolnego, a warunkiem kontynuacji zatrudnienia będzie uzyskanie przez nauczyciela przygotowania pedagogicznego w przewidzianym ustawowo terminie.

Ochrona przedemerytalna

W związku z koniecznością ujednolicenia zasad ochrony przedemerytalnej nauczycieli nowelizacja wprowadza przepisy obejmujące art. 39 kodeksu pracy, rozszerzając ochronę na nauczycieli zatrudnionych zarówno na podstawie mianowania, jak i umowy o pracę na czas nieokreślony. Zasadniczo, nauczycielowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego i którego okres zatrudnienia pozwala uzyskać prawo do emerytury w tym wieku, nie można wypowiedzieć stosunku pracy (dodany art. 28a KN).

W myśl dodanego art. 28b KN ochrona przedemerytalna nie ma zastosowania w przypadku:

• uzyskania przez nauczyciela prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• całkowitej likwidacji szkoły,
• negatywnej oceny pracy nauczyciela dokonanej zgodnie z przepisami KN.

W sytuacjach organizacyjnych, takich jak częściowa likwidacja szkoły lub zmniejszenie liczby oddziałów, ochrona obowiązuje wyłącznie wtedy, gdy możliwe jest dalsze zatrudnianie nauczyciela, np. poprzez ograniczenie wymiaru zajęć. Dyrektor szkoły musi zaproponować mu ograniczenie wymiaru zatrudnienia, co najmniej do poziomu 1/2 etatu. Jeżeli nauczyciel odmówi przyjęcia takiej propozycji lub dalsze zatrudnienie w jakiejkolwiek formie okaże się niemożliwe, to ochrona przedemerytalna nie ma zastosowania.

Analogiczne zasady obowiązują nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

► Pani Anna, nauczycielka mianowana, w wieku 57 lat (brakuje jej trzech lat do osiągnięcia wieku emerytalnego), pracuje w szkole podstawowej na pełnym etacie. Dyrektor szkoły planuje częściową likwidację jednego z oddziałów i proponuje jej ograniczenie wymiaru zatrudnienia do 1/2 etatu. Jednocześnie w tym samym roku pani Anna otrzymała pozytywną ocenę pracy. Czy dyrektor może wypowiedzieć jej stosunek pracy w związku z reorganizacją szkoły, a jeśli nie – jakie warunki muszą być spełnione, by ochrona przedemerytalna była zachowana?

Zgodnie z nowelizacją oraz art. 39 kodeksu pracy pani Anna korzysta z ochrony przedemerytalnej, ponieważ brakuje jej nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, okres zatrudnienia pozwala jej uzyskać prawo do emerytury w tym wieku, a dodatkowo otrzymała pozytywną ocenę pracy.

Dyrektor szkoły nie może wypowiedzieć jej stosunku pracy z powodu częściowej likwidacji oddziału, pod warunkiem że możliwe jest dalsze zatrudnienie nauczyciela, np. poprzez ograniczenie wymiaru etatu. W tym przypadku dyrektor ma obowiązek zaproponować pani Annie zmniejszenie wymiaru zatrudnienia co najmniej do 1/2 etatu.

Jeżeli nauczycielka odmówi przyjęcia takiej propozycji lub dalsze zatrudnienie w jakiejkolwiek formie okaże się niemożliwe, ochrona przedemerytalna nie będzie miała zastosowania i dyrektor mógłby rozwiązać stosunek pracy.

Przesłanki przydzielania nauczycielowi godzin ponadwymiarowych

Nowelizacja doprecyzowuje zasady przydzielania godzin ponadwymiarowych nauczycielom. Dotychczas wymagało to „konieczności realizacji programu nauczania”, co rodziło wątpliwości w przypadku nauczycieli nieprowadzących zajęć dydaktycznych, np. pedagogów, psychologów czy logopedów. Nowe brzmienie – „w szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły” – obejmuje wszystkich nauczycieli, dostosowując przepisy do obecnej praktyki i rodzaju realizowanych zajęć.

► Pan Jan, psycholog szkolny, w roku szkolnym 2025/2026 realizuje zajęcia dla uczniów z trudnościami emocjonalnymi i pedagogicznymi. Dyrektor szkoły planuje przydzielić mu dodatkowe godziny ponadwymiarowe w związku z nagłą potrzebą wsparcia uczniów w programie resocjalizacji. Czy przydzielenie tych godzin jest zgodne z nowymi przepisami KN, biorąc pod uwagę, że pan Jan nie prowadzi zajęć dydaktycznych w rozumieniu programu nauczania?

Tak, przydzielenie godzin ponadwymiarowych panu Janowi jest zgodne z nowelizacją. Dotychczasowa przesłanka przydzielania godzin ponadwymiarowych dotyczyła wyłącznie „konieczności realizacji programu nauczania”, co powodowało wątpliwości w przypadku nauczycieli realizujących zajęcia inne niż dydaktyczne. Nowelizacja wprowadza bardziej ogólne kryterium – „w szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły”. Dzięki temu wszystkie zajęcia realizowane przez nauczycieli, w tym pedagogów, psychologów i logopedów, mogą być podstawą do przydzielenia godzin ponadwymiarowych, jeżeli wynika to z potrzeb szkoły.

Ujednolicenie zasad wynagradzania nauczycieli za godziny ponadwymiarowe

Zgodnie z art. 35 ust. 2 KN godzinami ponadwymiarowymi są godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych przypadające powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru. Wynagrodzenie za nie wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Dotychczas przepisy niejednolicie regulowały wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe w przypadku usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela, co prowadziło do sporów i poczucia niesprawiedliwości. Dodatkowo w szkołach samorządowych brak było jednolitych zasad ustalania wynagrodzenia, podczas gdy w szkołach prowadzonych przez administrację rządową obowiązuje rozporządzenie z 2009 r.

Nowelizacja wprowadza jednolite zasady dla wszystkich nauczycieli, niezależnie od organu prowadzącego szkołę:

• wynagrodzenie przysługuje za zrealizowane godziny zajęć,
• w tygodniach z dniami usprawiedliwionej nieobecności lub ustawowo wolnymi liczba godzin ponadwymiarowych obliczana jest na podstawie tygodniowego obowiązkowego wymiaru, pomniejszonego proporcjonalnie o dni nieobecności,
• w przypadku nauczycieli realizujących zmienny tygodniowy wymiar zajęć w ciągu roku szkolnego godziny wykraczające ponad obowiązkowy wymiar w danym okresie są godzinami ponadwymiarowymi,
• wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje także w szczególnych przypadkach, np. gdy nauczyciel:

– zamiast zajęć dydaktycznych realizuje przydzielone zajęcia wychowawcze lub opiekuńcze;

– nie mógł zrealizować indywidualnego przygotowania przedszkolnego lub nauczania z przyczyn niezależnych od siebie, a był gotów do prowadzenia zajęć.

Zmiana ta zapewnia ujednolicenie praktyki w całym kraju, zwiększa przejrzystość zasad wynagradzania oraz eliminuje poczucie niesprawiedliwości wśród nauczycieli.

Zasady realizacji godzin doraźnych zastępstw

Doraźne zastępstwa organizuje się przy krótkotrwałej nieobecności nauczyciela i powinny być realizowane przede wszystkim przez nauczycieli tego samego przedmiotu. W praktyce często obejmują jednak inne zajęcia wychowawcze, opiekuńcze czy specjalistyczne. Zgodnie z przepisami, są to godziny ponadwymiarowe, za które przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Nowelizacja doprecyzowuje, że zastępstwa nie mogą odbywać się kosztem zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami, chyba że z przyczyn organizacyjnych nauczyciel nie może ich zrealizować w danym dniu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, za zgodą nauczyciela, możliwe jest przesunięcie jego zajęć na inny termin w tym samym miesiącu, zapewniając pełne wynagrodzenie za zastępstwo.

Zasady obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw

Nowelizacja wprowadza jednolite zasady obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw dla wszystkich nauczycieli, niezależnie od organu prowadzącego szkołę (samorząd, ministerstwa, jednostki penitencjarne).

Zgodnie z nowymi przepisami wynagrodzenie za jedną godzinę ponadwymiarową lub doraźnego zastępstwa oblicza się jako iloraz sumy stawki zasadniczej i dodatku za warunki pracy (w przypadku pracy w trudnych lub uciążliwych warunkach) oraz miesięcznej liczby godzin obowiązkowego tygodniowego wymiaru zajęć. Liczbę godzin oblicza się, mnożąc tygodniowy wymiar przez 4,16 i zaokrąglając do pełnych godzin (czas do pół godziny pomija się, co najmniej pół godziny liczy się za pełną).

Dla dyrektorów, wicedyrektorów oraz nauczycieli pełniących obowiązki kierownicze w zastępstwie uwzględnia się tygodniowy wymiar obowiązujący przed obniżeniem wymiaru lub zwolnieniem z zajęć.

Ponadto nowelizacja doprecyzowuje przepisy dotyczące aktów prawnych wydawanych przez organy prowadzące szkoły, tak aby uwzględniały rzeczywiste zaangażowanie nauczycieli oraz ich osiągnięcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze. Zmiany te eliminują wcześniejsze rozbieżności i wątpliwości w praktyce obliczania wynagrodzeń.

Godziny ponadwymiarowe nauczycieli praktycznej nauki zawodu

Środowisko szkół kształcących w zawodach zgłaszało problemy z niedoborem nauczycieli przedmiotów zawodowych. W związku z rosnącym deficytem kadry dydaktycznej i w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu kształcenia zawodowego nowelizacja wprowadza do KN art. 35 ust. 1a. Przepis ten pozwala przydzielać nauczycielom praktycznej nauki zawodu oraz teoretycznych przedmiotów zawodowych godziny ponadwymiarowe przekraczające limit określony w art. 35 ust. 1 KN, jednak wyłącznie za ich wyraźną zgodą.

Status doradcy zawodowego

Zgodnie z nowymi przepisami decyzję o zatrudnieniu doradcy zawodowego podejmuje dyrektor przedszkola lub szkoły. Dyrektor, analizując potrzeby dzieci, uczniów i ich rodziców, może elastycznie dostosować zakres wsparcia doradczego do specyfiki placówki i lokalnego środowiska. Celem zmiany jest skuteczniejsze wspieranie uczniów w planowaniu ścieżki edukacyjnej i zawodowej, uwzględniającej ich predyspozycje oraz zmieniające się potrzeby rynku pracy.

Dla usprawnienia organizacji pracy doradców zawodowych godziny zajęć prowadzonych przez nich – zgodnie z art. 109 ust. 1 pkt 7 ustawy – Prawo oświatowe – nie są wliczane do łącznego limitu etatów nauczycieli specjalistów określonego w art. 42d ust. 3 KN. Dodatkowo ustalono sposób obliczania wymiaru etatu doradcy zawodowego, z wyłączeniem godzin doradczych, co zwiększy przejrzystość w rozliczeniach.

Obliczanie pensum uśrednionego

Od 1 września 2025 r. obowiązują nowe zasady obliczania pensum uśrednionego dla nauczycieli. Zmiany mają charakter ujednolicający i mają na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych dotyczących uchwał organów prowadzących szkoły. Nowelizacja precyzuje sposób wyliczania pensum uśrednionego dla nauczycieli, których plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wypełnia całkowitego obowiązkowego tygodniowego wymiaru godzin zajęć. Dotychczas organ prowadzący samodzielnie ustalał zasady obliczania pensum uśrednionego. W praktyce zdarzało się jednak, że uchwały obejmowały nauczycieli, którzy realizowali cały tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin w ciągu roku, ale w różnych okresach mieli różną liczbę godzin ponadwymiarowych. Nowa regulacja ma takie sytuacje wyeliminować.

Zgodnie z art. 42 ust. 5b KN pensum uśrednione dotyczy nauczyciela, którego liczba godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub na ich rzecz, w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje całego obowiązkowego tygodniowego wymiaru godzin. Nauczyciel taki musi realizować większą liczbę godzin w innych okresach roku, tak aby średni tygodniowy wymiar zajęć w ciągu roku odpowiadał obowiązkowemu wymiarowi wynikającemu z art. 42 ust. 3, 4a lub 7 KN. Praca w ramach średniego tygodniowego wymiaru nie jest pracą w godzinach ponadwymiarowych i nie daje prawa do dodatkowego wynagrodzenia.

Jeżeli w danym okresie nauczyciel otrzyma więcej godzin, niż przewiduje pensum uśrednione, nadwyżka będzie traktowana jako godziny ponadwymiarowe i będzie podlegać dodatkowemu wynagrodzeniu. Dotychczasowe uchwały organów prowadzących w sprawie pensum uśrednianego straciły moc 31 sierpnia 2025 r.

► Pani Anna jest nauczycielką matematyki w szkole podstawowej. Jej obowiązkowy tygodniowy wymiar zajęć wynosi 18 godzin. W pierwszych dwóch miesiącach roku szkolnego ma przydzielone tylko 16 godzin tygodniowo, a w pozostałych ośmiu miesiącach 19 godzin tygodniowo. W ciągu tych ośmiu miesięcy w niektóre tygodnie nauczycielka prowadzi 22 godziny zajęć tygodniowo. Jak należy ustalić pensum uśrednione pani Anny i które godziny będą uznawane za godziny ponadwymiarowe?

Zgodnie z nowymi zasadami pensum uśrednione pani Anny liczy się jako średni tygodniowy wymiar zajęć w ciągu całego roku szkolnego, który odpowiada jej obowiązkowemu wymiarowi 18 godzin. W pierwszych dwóch miesiącach roku szkolnego pani Anna realizuje 16 godzin, czyli mniej niż pensum uśrednione. W pozostałych 8 miesiącach jej pensum w tygodniu wynosi 19 godzin. Z tego tygodniowego wymiaru 18 godzin odpowiada pensum uśrednionemu, a jedna godzina tygodniowo traktowana jest jako godzina ponadwymiarowa. W tygodniach, w których prowadzi 22 godziny, od pensum uśrednionego (18 godzin) odliczamy 1 godzinę już uznaną za ponadwymiarową w ramach 19 godzin, pozostają 3 dodatkowe godziny, które również będą godzinami ponadwymiarowymi, za które przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. W ten sposób pensum uśrednione pozwala wyrównać tygodniowe wahania w liczbie zajęć, a nadwyżki powyżej pensum traktowane są zgodnie z zasadami godzin ponadwymiarowych.

Uprawnienia do urlopu dla poratowania zdrowia

Zgodnie z art. 73 KN nauczyciel zatrudniony na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć może otrzymać urlop dla poratowania zdrowia po przepracowaniu nieprzerwanie co najmniej siedmiu lat w wymiarze co najmniej połowy etatu. Urlop ten służy leczeniu chorób zawodowych lub takich, w których istotną rolę odgrywa środowisko pracy, a także leczeniu uzdrowiskowemu lub rehabilitacji.

Dla nauczycieli, którym do emerytury pozostaje mniej niż rok, urlop jest możliwy tylko na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację. Ma to umożliwić korzystanie z sanatoriów osobom w końcowym okresie zatrudnienia, które nie planują wcześniejszego przejścia na emeryturę.

Nowelizacja doprecyzowała również zasady ustalania siedmioletniego okresu pracy uprawniającego do urlopu. Uwzględnia on nieprzerwaną pracę z przerwami do trzech miesięcy między kolejnymi zatrudnieniami oraz krótkie okresy nieobecności z powodu choroby lub innych urlopów (do sześciu miesięcy łącznie). Wskazanie, że okres ten miałby przypadać bezpośrednio przed urlopem, zostało uchylone, aby uniknąć błędnych interpretacji.

Postępowanie dyscyplinarne

Dotychczas komisje dyscyplinarne dla nauczycieli działały przy wojewodach, a wojewoda mógł powierzyć prowadzenie tych spraw kuratorowi oświaty. Łączenie nadzoru nad szkołami z funkcją dyscyplinarną budziło wątpliwości co do obiektywizmu kuratora.

Nowelizacja wprowadza art. 77a KN, zgodnie z którym od 1 września 2025 r. odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli pozostaje wyłącznie w gestii wojewody i nie może być delegowana kuratorowi. Dotychczasowe porozumienia między wojewodami a kuratorami zachowują ważność do 31 sierpnia 2026 r.

Celem zmiany jest zwiększenie przejrzystości i bezstronności postępowań dyscyplinarnych oraz odciążenie kuratorów, którzy mogą skupić się na nadzorze pedagogicznym.