W 2024 roku złożono 1888 skarg dotyczących mobbingu, z czego najczęściej płynęły one z firm zajmujących się kulturą, rozrywką i rekreacją. Na kolejnych miejscach znalazły się następujące branże: zakwaterowanie i gastronomia oraz handel i naprawy. 29 stycznia jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Walki z Mobbingiem.

Państwowa Inspekcja Pracy podsumowała najważniejsze dane dotyczące mobbingu. W 2024 roku udzielono 1367 porad prawnych w tym zakresie w porównaniu do 829 porad udzielonych w 2023 roku. O co najczęściej pytali pracownicy?

Jak podano, wątpliwości zatrudnionych krążyły wokół problemów związanych z gromadzeniem dowodów potwierdzających jego występowanie w środowisku pracy czy procedurami wewnątrzzakładowymi. Pracownicy pytali również o możliwość uzyskania wsparcia inspektorów czy o kwestię dochodzenia roszczeń w tym zakresie przed sądem.

Państwowa Inspekcja Pracy a mobbing

Inspekcja, jak podano w komunikacie, wspiera ofiary mobbingu również wtedy, gdy zdecydują się na podjęcie kroków prawnych i chcą uzyskać odszkodowanie za doznane krzywdy.

Obserwujemy narastający problem związany z niewystarczającą ochroną pracowników przed zagrożeniami psychospołecznymi w miejscu pracy. Mobbing czy dyskryminacja, jakich doświadcza pracownik, niosą za sobą poważne konsekwencje dla zdrowia zatrudnionych i często przenoszą się do sfery prywatnej pracowników. Niska samoocena wywołana mobbingiem czy dyskryminacją przekłada się później np. na relacje rodzinne i sposób spędzania czasu wolnego od pracy. Naszą rolą jest nadzór nad kompleksowym bezpieczeństwem zatrudnionych. Dlatego konsekwentnie reagujemy i wykorzystujemy dostępne narzędzia, by pomóc wszystkim nękanym w pracy. Aktywnie uczestniczymy w procesie zmian przepisów o mobbingu. Liczę na to, że nowa regulacja realnie wpłynie na poprawę zdrowia psychicznego pracowników i atmosfery w zakładzie pracy – komentuje Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki.

I dodał, że jako instytucja nie będą bezczynnie czekać na te zmiany i w najbliższym czasie zamierzają szeroko promować "pozytywne wzorce zachowań wypracowane w firmach, które wdrożyły u siebie skuteczne systemy przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji".

Mobbing w liczbach

Według danych przedstawionych przez Państwową Inspekcję Pracy najwięcej skarg dotyczących mobbingu zgłoszono w 2022 roku - 2225. W ubiegłym roku było to 1888, a w 2021 roku – 2089.

Zjawisko mobbingu, jak czytamy w komunikacie, nie jest przypisane do konkretnej branży czy grupy zawodowej. Problem dotyka osoby zatrudnione w sferze usług, gastronomii, rozrywce czy w edukacji.

Liczba skarg na mobbing w wybranych sekcjach PKD w 2024 roku w przeliczeniu na 100 tys. pracujących:

Liczba skarg na mobbing w wybranych sekcjach PKD w 2024 roku w przeliczeniu na 100 tys. pracujących:

28 - kultura, rozrywka, rekreacja,

17 - zakwaterowanie, gastronomia,

11 - handel i naprawy,

11 - dostawa wody,

11 - obsługa rynku nieruchomości,

10 - edukacja.

Źródło: PIP

Mobbing - treść składanych skarg

PIP podkreśla, że stwierdzenie mobbingu lub dyskryminacji podczas kontroli jest niezwykle trudne. Dlaczego?

"Po pierwsze, dzieje się tak ze względu na treść składanych skarg. Zarzuty w nich zawarte są zwykle określone w sposób bardzo ogólny, hasłowy, bez wskazania konkretnych zachowań pracodawcy. Po drugie, brak dowodów często uniemożliwia potwierdzenie występowania praktyk opisywanych w skardze. W postępowaniu kontrolnym przedmiotem zainteresowania inspektorów pracy mogą być tylko obiektywne okoliczności, związane bezpośrednio z naruszeniem przepisów prawa pracy, możliwe do zweryfikowania poprzez dostępne inspektorowi środki dowodowe. Ponadto jedyną przewidzianą obecnie w przepisach drogą dochodzenia roszczeń z tego tytułu od pracodawców jest wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania przed właściwym sądem pracy" – wyjaśnia PIP w swoim komunikacie.

ikona lupy />
Odsetek skarg podpisanych w stosunku do ogółu zgłoszonych dotyczących mobbingu w 2024 r. – wg województw / Państwowa Inspekcja Pracy

Anonimowa skarga do PIP

Inspekcja zwraca uwagę, że część ofiar mobbingu składa anonimowe skargi w obawie przed ewentualnymi konsekwencjami ze strony sprawców. Co ciekawe, jednak zdecydowana większość skarżących składa skargi imienne, co pozwala na podjęcie działań przez inspektorów i udzielenie wsparcia ofiarom.

Najwięcej takich zgłoszeń wpłynęło do okręgowych inspektoratów w Warszawie, Katowicach, Gdańsku i Łodzi.

Państwowa Inspekcja Pracy informuje na swojej stronie, że nie rozpatruje skarg anonimowych.

Skarga do PIP - jak powinna wyglądać?

Kierowana do Państwowej Inspekcji Pracy skarga pracownicza powinna:

zawierać imię i nazwisko, bądź nazwę wnoszącego,

zawierać adres wnoszącego,

określać przedmiot skargi lub wniosku, w którym wskazane będą nazwa i adres podmiotu, którego dotyczy skarga,

być opatrzona podpisem własnoręcznym, jeżeli została wniesiona w postaci papierowej,

być opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, jeżeli została wniesiona środkami komunikacji elektronicznej,

zawierać adres środka komunikacji elektronicznej wnoszącego, jeżeli informacje w tym zakresie nie wynikają jednoznacznie z wniesionej skargi, w przypadku skarg złożonych w postaci elektronicznej.

Źródło: PIP

Mimo że nie można złożyć skargi anonimowo, pracodawca nie dowie się - o ile tego nie chcemy - kto złożył skargę.

Dane osoby wnoszącej skargę podlegają ochronie i nie są ujawniane w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych, chyba że skarżący wyrazi na to pisemną zgodę.

"Art. 44 ust. 3 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy zobowiązuje inspektora pracy do nieujawniania informacji, że kontrola przeprowadzana jest w następstwie skargi, chyba że zgłaszający skargę wyrazi na to pisemną zgodę. Ochronę tę wskazuje również art. 15 pkt. c Konwencji Nr 81 MOP, który nakłada na inspektorów pracy obowiązek traktowania tożsamości osoby skarżącej jako absolutnie poufne źródło jakiejkolwiek skargi informującej ich o naruszeniu lub złamaniu przepisów prawnych. Zgodnie z powyższym przepisem inspektorzy pracy nie mogą dać żadnej wskazówki pracodawcy lub jego przedstawicielowi, że inspekcję przeprowadzono w następstwie otrzymania skargi" – przypomina PIP.

Jednak mogą się zdarzyć sytuacje, gdzie z uwagi na przedmiot kontroli (jak np. dotyczącej legalności zatrudnienia) konieczne jest uzyskanie zgody od osoby skarżącej na ujawnienie faktu złożenia skargi. Wtedy inspektor występuje pisemnie do wnioskodawcy.

Mobbing – zmiany w prawie

W Sejmie trwają prace nad nową definicją mobbingu, konsekwencji prawnych jego stosowania oraz kwestii związanych z przeciwdziałaniem temu zjawisku.

Co się zmieni w tym zakresie? Jak informuje resort Agnieszki Dziemianowicz-Bąk przepisy będą łatwiejsze do zrozumienia i bardziej precyzyjne.

"Nowelizacja przełoży się na wdrożenie systemowych działań antymobbingowych na poziomie zakładu pracy (dostępnym dla każdego pracownika). Wewnętrzne regulacje, w których tworzenie zaangażowana jest strona pracownicza, mają na celu ustalenie jasnych zasad dla wszystkich osób zatrudnionych w organizacji. Dzięki temu dużo trudniej będzie zamiatać pod dywan sytuacje, w których pracownik traktowany jest w niewłaściwy, bezprawny sposób" – podano w komunikacie.

Co jeszcze? Kolejna istotna korzyść to ustalenie wyższej minimalnej wysokości zadośćuczynienia. W kwestii korzyści dla pracodawców, nowelizacja pomoże im w tworzeniu przez własnych strategii przeciwdziałania mobbingowi, dopasowanych do indywidualnej sytuacji i charakterystyki danego zakładu pracy oraz danej branży.