Babcia zajmująca się wnuczką w ramach ustanowionej przez sąd pieczy bieżącej nie może być pozbawiona możliwości uzyskania przynajmniej częściowego pokrycia wydatków na utrzymanie dziecka. Zwłaszcza gdy obowiązek zaspokajania potrzeb dziecka wynika z orzeczenia sądowego.
Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Gliwicach, który rozpatrywał skargę związaną ze świadczeniem „Dobry start”, czyli 300 zł na wyprawkę szkolną. Wniosek o jego przyznanie złożyła kobieta, której sąd rejonowy powierzył opiekę nad dzieckiem zmarłej córki, upoważniając ją do załatwiania w imieniu małoletniej wszelkich spraw, w tym tych dotyczących jej edukacji. Jednocześnie zdecydował o ograniczeniu władzy rodzicielskiej ojca dziecka. ZUS w lipcu 2024 r. najpierw przyznał babci świadczenie 300+, ale zaraz potem wydał decyzję uchylającą do niego prawo i nakazującą zwrot świadczenia jako nienależnie pobranego.
Organ uzasadniał to tym, że kobieta nie była uprawniona do złożenia wniosku o świadczenie. Zgodnie bowiem z par. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 15 czerwca 2021 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (Dz.U. poz. 1092) 300 zł na wyprawkę szkolną przysługuje: rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym, rodzinom zastępczym, rodzinnym domom dziecka, a także dyrektorom placówek opiekuńczo-wychowawczych i regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych. Babcia złożyła odwołanie do prezesa ZUS, ale utrzymał on w mocy wcześniejsze rozstrzygnięcie. Wyjaśnił, że ZUS jako organ rozpatrujący uprawnienia do świadczenia 300+ jest zobowiązany do ścisłego stosowania przepisów prawa i do posługiwania się wprost definicjami pojęć zgodnie z ich brzmieniem, a nie dokonywania ich wykładni celowościowej, systemowej czy prokonstytucyjnej.
Kobieta na decyzję prezesa ZUS złożyła skargę do WSA, który stwierdził, że była ona zasadna i dlatego decyzję uchylił. Jak podkreślił, niewątpliwie wynikające z postanowienia sądu rejonowego umieszczenie dziecka pod bieżącą pieczą babci nie pozwala na to, aby uznać ją za opiekuna prawnego wnuczki. Skarżąca nie została również ustanowiona rodziną zastępczą. Wprawdzie w kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o świadczenie 300+ wskazane zostały też osoby sprawujące faktyczną opiekę nad dzieckiem, ale tylko jeśli wystąpiły do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie. W związku z tym babcia nie spełnia kryterium bycia opiekunem faktycznym.
Tymczasem, jak wskazuje WSA, choć kobieta sprawuje pieczę bieżącą i wypełnia wszelkie obowiązki związane z wychowaniem oraz utrzymaniem dziecka w zastępstwie rodziców, to przepisy rozporządzenia pozbawiają ją możliwości uzyskania świadczenia 300+. Dlatego, mając na względzie realia rozpatrywanej sprawy, sąd orzekł, że regulacje w niedostateczny sposób chronią prawa jednostki oraz dzieci, na rzecz których to świadczenie jest przewidziane, prowadząc do ich nierównego traktowania. W efekcie WSA zobligował ZUS, aby przy ponownym rozpatrywaniu sprawy uwzględnił jej okoliczności i uznał, że skarżąca wykonująca pieczę bieżącą nad wnuczką należy do osób uprawnionych do wystąpienia o 300 zł na wyprawkę szkolną. ©℗
orzecznictwo
Podstawa prawna
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 6 listopada 2024 r., sygn. akt II SA/Gl 692/24 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia