Jakie obowiązki ma pracodawca w zakresie bhp przy wysokich temperaturach w miejscu pracy?

Jakie obowiązki z zakresu bhp ma pracodawca, kiedy w miejscu pracy występują wysokie temperatury? Czy dostarcza wodę i napoje profilaktyczne? Czy pracownik może zaprzestać wykonywania pracy z powodu upału? Co grozi pracodawcy za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących odpowiedniej temperatury w pracy?

Wysokie temperatury w miejscu pracy – odpowiedzialność pracodawcy

Latem w czasie upałów pracodawcy muszą w sposób szczególny dbać o pracowników. Niebezpieczna jest wówczas przede wszystkim praca na zewnątrz. W razie przegrzania organizmu czy udaru słonecznego to pracodawca będzie odpowiedzialny za to zdarzenie.

Przepisy prawa pracy dotyczące bhp muszą być bezwzględnie przestrzegane przez pracodawców i pracowników. W razie naruszenia przepisów dotyczących pracy w wysokich temperaturach pracodawca może otrzymać grzywnę w wysokości od 1000 do 30 000 zł (art. 283 Kodeksu pracy). Natomiast narażając pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, grozi nawet do 3 lat pozbawienia wolności (art. 220 Kodeksu karnego).

Obowiązki pracodawcy przy wysokich temperaturach - przepisy bhp

Na początku należy wspomnieć art. 207 § 1 Kodeksu pracy, który stanowi, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. W art. 207 § 2 KP ustawodawca dodatkowo podkreśla, iż pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Dalej w katalogu otwartym wymienia podstawowe obowiązki pracodawcy, do których należą przede wszystkim:

• organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
• zapewnianie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń;
• reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
• zapewnienie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
• uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
• zapewnianie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
• zapewnianie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Co istotne, koszty działań podejmowanych w celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie mogą obciążać pracowników. To obowiązek leżący po stronie pracodawcy.

Woda i napoje profilaktyczne dla pracowników - bhp

Bezpieczna praca to taka, która chroni zdrowie pracownika narażone zbyt wysokimi temperaturami. Zgodnie z § 112 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp pracodawca ma obowiązek zapewnienia wody pitnej lub innych napojów wszystkim pracownikom. Natomiast pracownicy zatrudnieni na stałe lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych oprócz wody, powinni otrzymywać inne napoje, przy czym ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych tych pracowników.

Miejsca czerpania wody zdatnej do picia dla pracowników powinny znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy. Zbiorniki, przewody i miejsca czerpania wody zabezpiecza się przed zanieczyszczeniem lub zakażeniem, a czerpanie wody ze zbiorników odbywa się wyłącznie z zaworów czerpalnych.

Również art. 232 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek w postaci zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnych, odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Szczegóły tego obowiązku pracodawcy reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. z 1996 Nr 60, poz. 279).

Zgodnie z § 1 tego rozporządzenia obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie:

• posiłków wydawanych ze względów profilaktycznych w formie jednego dania gorącego,
• napojów, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.

Komu należy zapewnić napoje? Zgodnie z § 4 napoje otrzymują pracownicy wykonujący pracę:

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 250C,
• w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 100C lub powyżej 250 C,
• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 280C.

Idąc tym tropem, także pracownicy biurowi mają prawo do napojów profilaktycznych, jeśli temperatura w miejscu pracy przekracza 28 stopni.

Wysokie temperatury w miejscu pracy – ile napojów dostarcza pracodawca?

Czy są konkretne wymogi co do ilości napojów dostarczanych przez pracodawcę? Rozporządzenie wymaga, aby pracownik otrzymał od pracodawcy napoje w ilości zaspokajającej jego potrzeby. Co więcej, powinny być odpowiednio zimne w zależności od warunków wykonywania pracy.

Odpowiednia temperatura w miejscu pracy – obowiązek pracodawcy

Kolejne przepisy mówiące o zapewnieniu odpowiedniej temperaturze w miejscu pracy znajdują się w Rozporządzeniu Ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zgodnie z § 15 ust. 1 rozporządzenia pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Między innymi w pomieszczeniach pracy należy zapewnić odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem.

Jeśli w pomieszczeniach pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, takie jak wysoka temperatura, powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higienicznosanitarnych.

Co więcej, w pomieszczeniach pracy zapewnia się temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 °C. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy względy technologiczne na to nie pozwalają. Natomiast w pomieszczeniach, gdzie wykonywana jest lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 °C (§ 30 rozporządzenia). Przepisy prawa pracy nie wskazują więc maksymalnej temperatury jaka może być w miejscu pracy. Temperatura w miejscu pracy ma zapewniać bezpieczeństwo pracy, komfort psychiczny i fizyczny pracownika.

W pomieszczeniach pracy zapewnia się również wymianę powietrza wynikającą z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych. Nie ma też obowiązku stosowania klimatyzacji w pomieszczeniach pracy, ale jeśli takowa istnieje, powietrze przez nią doprowadzane powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.

Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy, a strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy. Pracodawca jest zobowiązany do konserwacji urządzeń klimatyzacyjnych lub wentylacyjnych.

Wysokie temperatury w pracy a nowe przepisy bhp

Trwają prace nad nowymi przepisami bhp dotyczącymi pracy w wysokich temperaturach. Klimat się zmienia i wraz z tymi zmianami muszą iść przepisy prawne chroniące zdrowie i życie pracowników. Dnia 10 lipca 2024 r. w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odbyło się pierwsze spotkanie w sprawie nowych przepisów określających obowiązki pracodawców dotyczące ochrony pracowników przed wysokimi temperaturami w miejscu pracy. Uczestniczył w nim Główny Inspektor Pracy, Marcin Stanecki.

Wysokie temperatury - praca na zewnątrz

W świetle § 45 ust. 4 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp stanowiska pracy znajdujące się na zewnątrz pomieszczeń powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi w szczególności:

• z warunkami atmosferycznymi, w tym opadami, niską lub wysoką temperaturą, silnym wiatrem i spadającymi przedmiotami.

W razie niebezpieczeństwa powinno być możliwe szybkie opuszczenie stanowisk pracy przez pracowników lub, w razie potrzeby, udzielenie im szybkiej pomocy. Zgodnie z powyższym w razie zbyt wysokich temperatur w miejscu pracy pracownik ma prawo opuścić stanowisko pracy.

Wysokie temperatury w pracy - zaprzestanie wykonywania pracy

Jeśli pracodawca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków z zakresu bhp i w miejscu pracy są zbyt wysokie temperatury, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy. Zawiadamia o tym niezwłocznie przełożonego. Traktuje o tym art. 210 § 1 Kodeksu pracy:

Jeśli pomimo powstrzymywania się od wykonywania pracy wspomniane zagrożenie nie ustępuje, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, również zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. W takiej sytuacji pracownik nie ponosi jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z tego powodu, że powstrzymał się od pracy lub oddalił się z miejsca zagrożenia. Dodatkowo za ten czas niewykonywania pracy zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Wysokie temperatury w pracy – co może zrobić pracodawca?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podpowiada, jakie działania może podjąć pracodawca, aby w czasie upałów zapewnić lepsze warunki do pracy. Oto kilka praktycznych pomysłów:

• krótszy czas pracy pracowników,
• dodatkowe przerwy w pracy,
• klimatyzowane pomieszczenia do odpoczynku,
• klimatyzacja w pomieszczeniach pracy.

Powyższe punkty nie należą do obowiązków pracodawców. Należy jednak pamiętać, że upał wpływa negatywnie nie tylko na zdrowie, ale i wydajność pracowników. Pracodawcy również powinno więc zależeć na komfortowych warunkach pracy swojego zespołu.