Wyścig z czasem o kartę CUKR. Ukraińcy mogą wpaść w pułapkę przepisów

Patrycja.otto@infor.pl

Na stronach Urzędu ds. Cudzoziemców pojawiła się informacja, że system informatyczny do elektronicznego składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt w Polsce nie będzie dostępny od 1 stycznia 2026 r. To wyraźny sygnał dla obywateli Ukrainy, posiadających PESEL UKR, którzy będą chcieli ubiegać się o kartę pobytu ważną przez 3 lata (tzw. karta pobytu CUKR). Jeśli elektroniczne wnioski ruszą tuż przed terminem wygaśnięcia specustawy, system może nie wytrzymać obciążenia, a obywatele Ukrainy stracą szansę na szybką ścieżkę legalizacji.

Pułapka przepisów

Jak mówi dr Michał Kacprzyk, partner i radca prawny kierujący działem imigracyjnym w Kancelarii Prawnej Raczkowski, najpierw bowiem musi wejść w życie ustawa z 21 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 1630), która umożliwi cudzoziemcom składanie elektronicznych wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały oraz na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Ta jednak wciąż czeka na podpis prezydenta. Potem musi nastąpić uruchomienie Modułu Obsługi Spraw – MOS, a następnie umożliwienie składania wniosków CUKR w systemie, co może potrwać jakiś czas. Przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, w rozmowie z DGP, przyznają, że moduł jest wciąż w fazie testów, a szczegółowe informacje o dacie uruchomienia systemu do elektronicznego składania wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt w Polsce resort przekaże w najbliższych tygodniach. Jednocześnie za trzy miesiące obywatelom Ukrainy korzystającym z ochrony czasowej wygasa legalny pobyt w naszym kraju, ponieważ przestanie wtedy obowiązywać ustawa z 12 września 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 1301). Mogą się więc znaleźć w pułapce. Szczególnie że nie jest wykluczony scenariusz, w którym MOS i prawo do składania CUKR wejdą tuż przed wygaśnięciem specustawy. Na podstawie ochrony czasowej według stanu na 31 października 2025 r. korzystały 962 tys. osób, wśród których są pracownicy zatrudnieni w firmach w Polsce. Krótki czas na złożenie wniosków może być więc dla nich wyzwaniem, szczególnie że nowy system może już na starcie zostać zapchany przez lawinę wniosków. Dlatego od miesięcy pracodawcy apelują o wydłużenie dotychczasowych przepisów w zakresie prawa pobytu obywateli Ukrainy w Polsce.

MSWiA zapewnia jednak, że równolegle, pomimo wprowadzania MOS, skierowało wniosek o wpis do wykazu prac legislacyjnych projektu ustawy, której celem jest wygaszenie pewnych rozwiązań wprowadzonych w ramach pomocy dla osób przybywających z Ukrainy w związku z trwającym tam konfliktem zbrojnym.

- W tym projekcie znajdą się rozwiązania, które zapewnią legalny pobyt obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski po wybuchu wojny. Kształt tej ustawy wypracujemy w toku konsultacji resortów – informuje MSWiA. Gdy pytamy, jaki czas wchodzi w grę, resort nie odpowiada. Z nieoficjalnych informacji wynika, że chodzi o kilka miesięcy.

- Czas ten powinien być wydłużony o rok, czyli do 4 marca 2027 r., kiedy skończy się ochrona czasowa w UE – uważa Rafał Rogala, starszy manager w Zespole Imigracyjnym EY Polska i dodaje, że to ważne, bo koniec specustawy oznacza, że obywatele z Ukrainy z PESEL UKR nie będą mieli podstaw do ubiegania się o kartę CUKR, jeśli nie zostaną wprowadzone odpowiednie zmiany. Nie będą bowiem spełniać wymogów formalnych. Chodzi przede wszystkim o warunek, zgodnie z którym pobyt w Polsce jest uznawany za legalny w związku z korzystaniem z ochrony czasowej.

Ryzykowne czekanie na CUKR

Co to oznacza w praktyce? To, że będą musieli wystąpić o zezwolenie na pobyt czasowy, czyli stanąć w dłuższej kolejce do legalnego pobytu w kraju po 4 marca, bo CUKR zgodnie z założeniami miał im dawać takie uprawnienie szybciej, ze względu na przyspieszony czas weryfikacji składającego wniosek.

Dr Michał Kacprzyk zaznacza, że po 4 marca obywatele Ukrainy z PESEL UKR będą podlegali ochronie unijnej, która obowiązuje do 4 marca 2027 r.

- Wystarczy więc, że takie osoby uzyskają zaświadczenie o posiadaniu ochrony czasowej. Wniosek w tej sprawie trzeba będzie złożyć w Urzędzie ds. cudzoziemców – mówi i przyznaje, że to też będzie się wiązać z długim czasem oczekiwania, bo do urzędów trafi więcej wniosków do rozpatrzenia niż zwykle.

Pracodawcy przyznają natomiast, że wolą nie ryzykować, iż ich pracownicy trafią w dziurę prawną lub nie zdążą wysłać wniosku, gdy wejdzie MOS i CUKR.

Dlatego doradzają pracownikom, by składali wnioski o zezwolenie na pobyt czasowy dopuszczone mocą przepisów specustawy. Jak wynika z danych portalu migracje.gov.pl, od obywateli Ukrainy napłynęło już 407 889 takich wniosków.

Pracodawcy przyznają jednak, że są tacy pracownicy, którzy wolą czekać do czasu, aż pojawi się CUKR. Na szczęście jest ich coraz mniej.