Polski Ład 2.0 rodzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów. O co księgowi pytają na szkoleniach?

Zmiany wprowadzone przez ustawę z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265), nazywaną Polskim Ładem 2.0., są istotne nie tylko dla podatników, lecz także dla płatników. Osoby zajmujące się rozliczeniami zaliczek na podatek dochodowy pracowników cały czas borykają się ze zmianami, a co gorsza muszą uwzględniać je w trakcie roku. To oczywiście rodzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów. Nic dziwnego, że w czasie szkoleń księgowi dzielą się swoimi obawami i zadają liczne pytania. Przedstawiamy odpowiedzi na niektórych z nich.

Kwota wolna w drugim półroczu 2022 r.

PROBLEM Naliczając od początku roku zaliczki pracownicze u tych pracowników, którzy złożyli PIT-2, rozliczałam miesięcznie kwotę wolną, pomniejszając zaliczkę o 425 zł. Teraz miesięczna odliczenie w ramach kwoty wolnej wynosi tylko 300 zł. Czy mogę w drugim półroczu u takich pracowników odliczać 300 zł miesięcznie, skoro w całym roku odliczenie przekroczy 3600 zł?
ODPOWIEDŹ W ramach zmian wprowadzonych z początkiem 2022 r. przez ustawę z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301), czyli Polski Ład - jak się okazało w wersji pierwszej - ustawodawca w istotny sposób zmodyfikował zasady stosowania i wysokość kwoty wolnej. Obecnie każdy podatnik stosujący opodatkowanie dochodów podatkiem według skali podatkowej zapisanej w art. 27 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301; dalej: ustawa o PIT) nie płaci podatku od dochodu o wysokości 30 000 zł. Jest to oczywiście limit roczny. Przy czym w rocznym zeznaniu podatkowym pomniejszenie w ramach rozliczenia kwoty wolnej jest dokonywane nawet wówczas, gdy dochód podatnika przekracza próg 120 000 zł. Normatywnie kwota zmniejszenia podatku jest ustalana poprzez wyliczenie konkretnej kwoty w ramach matematycznego obliczenia 30 000 zł x stawka PIT z pierwszego przedziału skali.
Na skutek obniżenia przez Polski Ład 2.0 stawki PIT w pierwszym przedziale skali z 17 proc. do 12 proc. zmniejszeniu uległa wysokość odliczenia od podatku w ramach kwoty wolnej. W stanie prawnym obowiązującym według przepisów Polskiego Ładu 1.0 była to kwota 5100 zł, by finalnie, w wyniku wprowadzenia Polskiego Ładu 2.0. - ze skutkiem od początku 2022 r. - wynieść 3600 zł dla całego tego roku. Podkreślić przy tym trzeba, że obniżenie kwoty odliczenia jest spowodowane bezpośrednio obniżeniem stawki PIT. Oznacza to, że nie powinno negatywnie wpłynąć na obciążenia fiskalne podatników.
W trakcie roku przy wypłacie wynagrodzenia i naliczaniu zaliczek część płatników uwzględnia kwotę wolną. W tym roku obowiązek taki spoczywa m.in. na pracodawcach wypłacających wynagrodzenie w ramach stosunku pracy, którzy otrzymali od pracowników PIT-2, tj. oświadczenie o tym, że pracownikom przysługuje prawo do rozliczenia takiej kwoty wolnej oraz że chcą oni, by taka kwota wolna była uwzględniana przez płatnika przy naliczaniu zaliczek na PIT. Warto nadmienić, że od 2023 r. zwiększy się grupa płatników uwzględniających kwotę wolną, ponieważ oświadczenie PIT-2 będą mogli składać nie tylko pracownicy, lecz także inni zatrudnieni (np. zleceniobiorcy czy wykonawcy dzieł).
Płatnik, który kalkuluje zaliczkę podatnika, stosuje pomniejszenie o kwotę wolną, obniżając zaliczkę o 1/12 rocznej kwoty zmniejszenia. Dopiero od 2023 r. możliwe będzie dokonanie przez podatnika podziału kwoty odliczenia pomiędzy maksymalnie trzech płatników. Co ważne, technika miesięcznego rozliczenia kwoty wolnej jest niezależna od aktualnej wysokości rocznej kwoty wolnej.
Tym samym niezmiennie, w każdym miesiącu płatnik, który otrzymał od pracownika PIT-2, odlicza w 2022 r. w każdym miesiącu 1/12 aktualnej kwoty wolnej. Nowa, niższa stawka PIT w pierwszym przedziale skali, a co za tym idzie i niższa kwota odliczenia - chociaż obowiązują dla całego 2022 r. - stosowane są od lipca tego roku. Ustawodawca nie wprowadził żadnych szczególnych, przejściowych unormowań dotyczących stosowania kwoty wolnej w pierwszym półroczu 2022 r., w tym nie nakazał ani nie pozwolił na modyfikowanie wysokości uprzednio pobranych zaliczek ze względu na zastosowanie kwoty wolnej. To oznacza, że pracodawcy jako płatnicy, naliczając zaliczki, w drugim półroczu 2022 r. odliczają w ramach rozliczenia kwoty wolnej 300 zł miesięcznie. Całkowicie bez wpływu na takie odliczenie ma to, że w pierwszej połowie roku miesięczne pomniejszenie wynosiło 425 zł. Zatem pracodawca, który otrzymał od pracownika PIT-2, tak długo, jak długo jest ono aktualne, musi stosować w 2022 r. pomniejszenie zaliczki o kwotę wolną, co w drugim półroczu oznacza odliczenie 300 zł miesięcznie - nawet jeżeli oznacza to, iż w skali całego roku pomniejszenie będzie dokonane na wyższą kwotę niż 3600 zł (ze względu na odliczenie w pierwszym półroczu miesięcznie 1/12 z 5100 zł).

Rozliczenie samotnego rodzica

PROBLEM Jedna z pracownic złożyła oświadczenie, w którym wskazała, że w rozliczeniu rocznym zastosuje szczególną formę opodatkowania jako samotny rodzic, a dziecko nie uzyskuje żadnych przychodów. Czy pracownica mogła złożyć takie oświadczenie i jak to wpływa na naliczane przeze mnie zaliczki na PIT?
ODPOWIEDŹ Z początkiem 2022 r. ustawodawca podatkowy zlikwidował możliwość wspólnego rozliczenia samotnego rodzica z dzieckiem. Zamiast takiej preferencji wprowadzone zostało odliczenie od podatku kwoty 1500 zł. Likwidacja obowiązującej do końca 2021 r. preferencji wpłynęła na obowiązki płatnika. W pierwotnym stanie prawnym dla 2022 r. samotni rodzice nie mieli możliwości złożenia płatnikowi oświadczenia o tym, że będą stosowali w rozliczeniu rocznym preferencyjne rozliczenie i chcieliby, aby już w trakcie roku miało to wpływ na wysokość zaliczek naliczanych przez płatnika. W Polskim Ładzie 2.0 przywrócona została - w nieco okrojonej wersji - możliwość stosowania preferencji przez rodzica lub opiekuna prawnego, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:
1) małoletnie,
2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach (z limitem rocznego zarobkowania dziecka).
Taki rodzic/opiekun - o ile nie wychowuje innego dziecka wspólnie z drugim rodzicem (również gdy stosowana jest opieka naprzemienna, a rodzice dzielą 500 plus) - dokonuje obliczenia rocznego podatku dochodowego od osób fizycznych w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7 ustawy o PIT (przepisy normujące kwestię doliczania dochodów małoletnich dzieci), z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany.
Co jednak szczególnie istotne dla odpowiedzi na zadane pytanie, w przepisach przejściowych Polskiego Ładu 2.0 prawodawca nakazał, żeby w 2022 r. przy obliczaniu zaliczek płatnik stosował wobec samotnych rodziców dokładnie takie same zasady i regulacje jak dla małżonków korzystających ze wspólnego opodatkowania. Dotyczy to dochodów uzyskiwanych przez podatników w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2022 r. Warto nadmienić, że od 2023 r. wchodzą nowe przepisy w ustawie o PIT, które będą to uwzględniały.
To oznacza, że pracownica, która spełnia nowe warunki do wspólnego rozliczenia z dzieckiem (czyli do zastosowania preferencji podatkowej właściwej dla samotnego rodzica), może skutecznie złożyć pracodawcy oświadczenie o swoim zamiarze, a ten powinien uwzględnić je przy naliczaniu zaliczek na PIT od wypłacanych świadczeń generujących przychód ze stosunku pracy.

Ulga dla klasy średniej

PROBLEM Jeden z pracowników złożył pismo, w którym wskazał, że w jego przypadku korzystniejszym rozwiązaniem niż to wprowadzone od lipca jest to obowiązujące od początku roku, w ramach którego stosowana jest ulga dla klasy średniej. W związku z tym żąda on, żebym jako płatnik stosował tę ulgę. Jego zdaniem z przepisów dotyczących podatku hipotetycznego wynika, że mam obowiązek stosować korzystniejsze rozwiązanie, bo przecież przepisy wchodzące w trakcie roku nie mogą pogarszać sytuacji podatników. Czy to jest prawda i powinnam stosować przepisy korzystniejsze dla pracownika?
ODPOWIEDŹ Nie ma takiej możliwości, by do przychodów uzyskanych przez pracownika od lipca 2022 r. pracodawca jako płatnik stosował ulgę dla klasy średniej. Unormowania dotyczące rocznego rozliczenia tej preferencji - mimo ich uchylenia - będą co prawda stosowane przy wyliczaniu podatku hipotetycznego, ale z punktu widzenia płatnika całkowiciebez znaczenia jest to, że zastosowanie ulgi dla klasy średniej stanowi dla podatnika korzystniejsze rozliczenie podatkowe. Jeżeli tak jest, to podatnik odzyska różnicę po złożeniu zeznania rocznego i zastosowaniu przez organ wyliczenia podatku hipotetycznego. Począwszy od wynagrodzeń generujących u pracowników przychody podatkowe w lipcu, pracodawca jako płatnik nie tylko nie musi, ale nie może stosować przy naliczaniu zaliczek na PIT pracowników ulgi dla klasy średniej. Nie zmieni tego żadne oświadczenie pracownika, nawet gdyby zawierało wyliczenie jasno pokazujące, że zastosowanie obliczenia z zastosowaniem ulgi dla klasy średniej stanowi dla niego korzystniejsze obliczenie PIT.

Podatek hipotetyczny

PROBLEM Czy po zakończeniu roku będę musiała sporządzić dla pracownika rozliczenie podatku hipotetycznego? Co w sytuacji, gdy pracownik jest zatrudniony również w innych miejscach - czy to spowoduje, że nie będę miała obowiązku dokonania rozliczenia podatku hipotetycznego?
ODPOWIEDŹ Nie, pracodawca ani żaden inny płatnik - a nawet sam podatnik - nie będzie wyliczał w zeznaniu rocznym podatku hipotetycznego. Obowiązek dokonania kalkulacji podatku hipotetycznego i przeprowadzenia porównania pomiędzy podatkiem rzeczywistym (naliczonym według przepisów wprowadzonych przez Polski Ład 2.0) a podatkiem hipotetycznym spoczywał będzie na organie podatkowym, który dokona tego z urzędu. Jeżeli podatnik nie zgodzi się z ustaleniem organu, to będzie mógł wszcząć procedurę „odwoławczą”, ale to będzie wyłączne uprawnienie podatnika. W zakresie podatku hipotetycznego płatnik nie ma żadnych praw ani obowiązków.

Zaliczki na PIT w drugim półroczu

PROBLEM Czy naliczając zaliczki od wynagrodzeń pracowniczych, powinnam uwzględnić to, że w pierwszy półroczu naliczałam zaliczki według stawki 17 proc.? Czy wpłynie to na wysokość zaliczek w drugim półroczu?
ODPOWIEDŹ Fakt, że w pierwszym półroczu 2022 r. w pierwszym przedziale skali podatkowej była zapisana stawka 17 proc., która ze skutkiem wstecznym została obniżona do 12 proc., nie ma żadnego wpływu na wysokość zaliczek naliczanych przez pracodawcę jako płatnika w drugim półroczu. Ustawodawca nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, wskazując wprost w przepisach przejściowych, że naliczając zaliczki od dochodów uzyskanych od lipca 2022 r., płatnik generalnie stosuje takie same zasady jak w pierwszym półroczu, z tym że stosuje zamiast stawki 17 proc. stawkę 12 proc.
Jeżeli skonfrontujemy tę zasadę z dotychczas stosowanymi metodami, to nie powinniśmy mieć żadnych wątpliwości, że naliczamy zaliczki miesięczne, a wysokość wcześniej naliczonych zaliczek, tj. w poprzednich miesiącach, nie ma wpływu na wysokość bieżących zaliczek. Istotne jest jedynie to, czy uzyskany od początku roku dochód pracownika nie przekroczył progu 120 000 zł.

Podatek pracownika w drugim przedziale skali

PROBLEM Czy obniżenie stawki PIT w pierwszym przedziale skali podatkowej i obniżenie kwoty podatku uwzględnianej przy obliczaniu podatku w drugim przedziale skali (z 15 300 do 10 800 zł) wpłynie na wysokość zaliczek obliczanych od wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenia przekroczyły próg 120 000 zł?
ODPOWIEDŹ Obniżając stawkę PIT ze skutkiem od początku 2022 r., prawodawca wskazał, że w trakcie roku przy obliczeniu dokonywanym przez płatnika niższa stawka ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od lipca. Co więcej - i co ważniejsze ze względu na zakres pytania - prawodawca nie zmienia techniki naliczania miesięcznych zaliczek. To oznacza, że u pracownika, którego dochód przekroczył w danym roku próg 120 000 zł, wyliczenie zaliczki za kolejne miesiące dokonywane jest poprzez zastosowanie stawki 32 proc. do dochodów wyższych niż ten próg. Chociaż w rozliczeniu rocznym podatek jest obliczany jako suma kwoty 10 800 zł i 32 proc. z nadwyżki dochodu ponad 120 000 zł, to płatnik stosuje proste obliczenie przy zastosowaniu stawki 32 proc. (wcześniej stosował wyliczenie zaliczki według niższej stawki). Dlatego niezależnie od zmian wprowadzonych w obszarze pierwszego przedziału skali płatnik nalicza PIT od dochodów pracownika wyższych niż 120 000 zł niezmienne według stawki 32 proc.

Aktualizacja PIT-2

PROBLEM Czy w związku ze zmianami wprowadzonymi od lipca tego roku pracownicy muszą ponownie złożyć oświadczenie PIT-2 albo je zaktualizować? A może taki obowiązek będzie na początku przyszłego roku?
ODPOWIEDŹ Zmiany wprowadzone w ramach Polskiego Ładu 2.0 nie wprowadzają żadnego obowiązku w zakresie aktualizacji PIT-2 czy tym bardziej ponownego złożenia tego oświadczenia. Niezmienne podatnicy są zobligowani do aktualizacji PIT-2, jeżeli nastąpiła zmiana okoliczności faktycznych mających wpływ na jego zastosowanie, ale nie w innych okolicznościach. Od 2023 r. podatnicy zyskają możliwość podziału kwoty wolnej pomiędzy maksymalnie trzech płatników, ale jeżeli tego nie robią, to brak jest przesłanek do aktualizacji czy złożenia nowego PIT-2. Dotychczasowe oświadczenia zachowują swoją moc.

Odliczenie od dochodu składek na ubezpieczenie zdrowotne

PROBLEM Jeden z pracowników upiera się, że na skutek zmian wprowadzonych od lipca możliwe jest pomniejszenie dochodu o składki zapłacone od początku roku. Wydaje mi się, że prawo takie nie dotyczy pracowników. Kto ma rację, ja czy pracownik?
ODPOWIEDŹ Pracownik nie ma racji. Jeżeli chodzi o osoby fizyczne opodatkowane PIT według skali, to obniżenie stawki PIT w pierwszym przedziale skali ma stanowić rekompensatę za likwidację ulgi dla klasy średniej oraz brak wpływu składki zdrowotnej na wysokość PIT. Odliczenie od dochodu zapłaconej składki zdrowotnej w rocznej, maksymalnej kwocie 8700 zł przysługuje wyłącznie podatnikom stosującym opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej podatkiem liniowym 19 proc. i oczywiście dotyczy tylko dochodów tak opodatkowanych.

Trwa ładowanie wpisu

O czym warto pamiętać
Mimo zmian wprowadzonych przez Polski Ład 2.0 płatnicy, którzy naliczają zaliczki na PIT, w żaden sposób nie modyfikują rozliczeń pierwszego półrocza.
Dopiero do dochodów uzyskiwanych od lipca br. płatnicy stosują w ramach pierwszego przedziału skali stawkę PIT 12 proc.
Nawet jeżeli opodatkowanie z zastosowaniem ulgi dla klasy średniej jest korzystniejsze dla podatnika, to płatnik nie może jej stosować do dochodów uzyskiwanych przez podatnika od lipca.
Ewentualne rozliczenie i wyrównanie opodatkowania do niższego poziomu zostanie dokonane przez urząd skarbowy po dokonaniu rozliczenia rocznego przez odniesienie do podatku hipotetycznego. Płatnik w żaden sposób nie rozlicza podatku hipotetycznego.