Nie można odwołać poręczenia spłaty czynszu najmu, bo nie jest to bezterminowe zobowiązanie

Kodeks cywilny w art. 876 i następnych (dalej: k.c.) określa m.in., że przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się wykonać względem wierzyciela zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik nie wykonał swojego świadczenia. Oświadczenie poręczyciela musi być złożone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Orzecznicze wskazówki

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że zobowiązanie poręczyciela jest zależne od istnienia i zakresu zobowiązania głównego. Nie oznacza to jednak, że odpowiedzialność poręczyciela jest subsydiarna. Odpowiedzialność dłużnika głównego i poręczyciela jest solidarna. Wierzyciel może dowolnie wybrać, do kogo skieruje roszczenie. Ponadto, zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 30 sierpnia 2019 r. (sygn. akt I ACa 759/18), poręczenie tworzy stosunek zobowiązaniowy między poręczycielem a wierzycielem już w momencie jego udzielenia. Zakres odpowiedzialności poręczyciela nie odbiega od zakresu odpowiedzialności dłużnika głównego.

Kiedy poręczenie za dług można odwołać?

Zgodnie z art. 878 i 879 k.c., można poręczyć za dług przyszły do określonej z góry wysokości. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie. Przepisy stanowią również, że o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela.

Dług przyszły a istniejący

Warto przywołać stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 16 października 2020 r. (sygn. akt III CSK 57/20). SN stwierdził: „dług przyszły, o którym stanowi art. 878 par. 1 k.c., to taki dług, który nie istnieje w chwili zawarcia umowy poręczenia. W takim przypadku dłużnik nie jest jeszcze zobowiązany do świadczenia oznaczonego pod względem przedmiotu i treści (np. powstanie długu zostało uzależnione od nadejścia terminu albo od ziszczenia się warunku zawieszającego). Jeżeli natomiast w chwili zawarcia umowy poręczenia dłużnik jest zobowiązany do oznaczonego świadczenia, ale jeszcze niewymagalnego, to poręczenie dotyczy długu istniejącego, a nie długu przyszłego”.

Poręczenie za czynsz w praktyce sądowej

Szczególnie użyteczny w ocenie sytuacji opisanej przez przedsiębiorcę będzie wyrok Sądu Rejonowego w Kielcach z 24 października 2017 r. (sygn. akt VIII C 261/17). W stanie faktycznym tej sprawy wynajmujący dochodził spłaty długu od poręczyciela, który poręczył spłatę czynszu najmu. Sąd, rozpatrując sprawę, przede wszystkim odniósł się do ww. przepisów dotyczących umowy poręczenia. Jednocześnie podkreślił, że nie jest wierzytelnością przyszłą wierzytelność istniejąca, ale jeszcze niewymagalna. Jeśli zatem w chwili zawarcia umowy poręczenia dłużnik jest już zobowiązany do spełnienia skonkretyzowanego świadczenia, które jest jeszcze niewymagalne, to mamy do czynienia z długiem istniejącym. Dotyczy to również świadczeń okresowych wymagalnych po powstaniu poręczenia, które pojawiają się w ramach zobowiązania istniejącego już w chwili udzielania poręczenia, np. zobowiązanie alimentacyjne, rentowe.

Ponadto SR ustalił, że umowa poręczenia została zawarta jednocześnie z zawarciem umowy najmu. Z chwilą zawarcia tej drugiej, powstało zobowiązanie najemcy do regulowania czynszu i innych należności wskazanych w tej umowie, a poszczególne świadczenia okresowe wypełniające treść tego zobowiązania po prostu nie były jeszcze wymagalne. W opinii sądu, art. 878 k.c. nie ma zastosowania do rozpatrywanej sprawy, ponieważ nie poręczono za dług przyszły, lecz za ten, który powstał w czasie gdy udzielono poręczenia i był skonkretyzowany poprzez odesłanie do umowy najmu.

Sąd odniósł się do także do kwestii odwołania poręczenia. Według SR bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie. Jednak „jeżeli poręczenie jest związane z długiem wynikającym ze stosunku zobowiązaniowego o terminowym charakterze, to należy przyjąć, że także ma ono charakter terminowy. Umowa najmu, do której poręczenie udzielone przez (…) się odwołuje, została zawarta na czas określony, a zatem ma charakter terminowy”. To determinuje terminowy charakter samego poręczenia i sprawia, że nie mogło no zostać odwołane.

Finalnie, sąd przyjął, że powództwo było zasadne, bowiem należał się czynsz najmu, a zgodnie z art. 881 k.c., w braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. Odpowiedzialność współdłużnika solidarnego w myśl art. 366 k.c. polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich, lub od każdego z osobna.

Wnioski

▶ Poręczyciel nie może skutecznie odwołać swojego poręczenia, powołując się na bezterminowy charakter zobowiązania, jeżeli zobowiązanie główne miało charakter terminowy.

▶ Czytelnik w opisanej sprawie może dochodzić spłaty zaległości od poręczyciela jako współdłużnika solidarnego. Powinien niezwłocznie wystąpić z roszczeniem wobec poręczyciela, aby uniknąć ewentualnych problemów z przedawnieniem.

▶ Należy zachować wszelką dokumentację, w tym umowę najmu, oświadczenie o poręczeniu oraz pismo o odwołaniu poręczenia. ©℗