Skala krytyki jest bezprecedensowa – padają oskarżenia o „skrajną niegospodarność”, a także wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie tzw. specustawy covidowej.

Raport NIK pandemia COVID-19: chaos i błędne decyzje

NIK zaprezentowała we wtorek raport „Epidemia COVID-19 – czas chaosu i nietrafionych decyzji”. Szef Izby Marian Banaś nie przebierał w słowach: – Odpowiedzialne organy i instytucje państwa, podmioty lecznicze i służby nie były przygotowane na wybuch epidemii COVID-19. Sposób podejmowania decyzji przez kluczowe podmioty nie sprzyjał gospodarnemu wydatkowaniu środków publicznych.

Izba wytyka rządzącym „skrajną niegospodarność”, która miała miejsce w czasie, gdy premierem był Mateusz Morawiecki, a na stanowisku ministra zdrowia najpierw Łukasz Szumowski, a później Adam Niedzielski.

Szpitale tymczasowe i miliardowe koszty w ocenie NIK

Jednym z przykładów marnotrawstwa były szpitale tymczasowe. Z 22 utworzonych placówek aż 14 NIK uznała za zbędne. Koszt ich powstania przekroczył 941 mln zł, z czego ponad 612 mln zł pochłonęły te, które ostatecznie nie były potrzebne – trzy z nich nigdy nie zostały uruchomione.

Kontrolerzy wskazali również na błędy przy zakupach szczepionek. Ministerstwo Zdrowia zakontraktowało preparaty warte 13,9 mld zł, z czego 8,4 mld zł – jak oceniła NIK – było efektem nierzetelnego oszacowania potrzeb. – Minister zdrowia nie tylko nie skorzystał z możliwości odstąpienia od zakupu, ale też nie podjął prób zmierzających do zmniejszenia zamówień i kontraktował kolejne dawki szczepionek, pomimo że wcześniejsze umowy zabezpieczały możliwość kilkukrotnego zaszczepienia całej uprawnionej populacji – mówił Marcin Stolarczyk, p.o. dyrektor Departamentu Zdrowia w NIK.

Łącznie NIK zakwestionowała wydanie blisko 10 mld zł na szczepienia.

Szczepionki przeciw COVID-19 i niegospodarność Ministerstwa Zdrowia

Ogromne straty powstały również przy wypłatach dodatków covidowych. Lekarzom i pielęgniarkom przyznawano je bez weryfikacji, czy im przysługiwały i czy nie przekraczają maksymalnej kwoty 15 tys. zł. Według raportu, niegospodarność w tym obszarze wyniosła aż 8,9 mld zł.

Kontrolerzy ustalili też, że za 420 mln zł kupiono urządzenia medyczne, które nigdy nie zostały użyte – w tym 8 rezonansów magnetycznych i 11 tomografów komputerowych.

115 mln zł na kampanię, której efektów nikt nie sprawdził

Raport NIK wskazuje także na 115,6 mln zł wydane na kampanię promującą szczepienia. Problem w tym, że nikt nie zbadał, jakie realne efekty przyniosła ta akcja. – W efekcie doszło do zmarnotrawienia blisko 10 mld zł publicznych środków finansowych – podsumował Stolarczyk.

Rzecznik MZ o zawiadomieniu NIK do prokuratury ws. zakupu respiratorów: Do resortu ta informacja nie dotarła
Rzecznik MZ o zawiadomieniu NIK do prokuratury ws. zakupu respiratorów: Do resortu ta informacja nie dotarła

Zobacz również

W ostrych słowach oceniono również działania Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego. – GIF nie monitorował obrotu szczepionkami, pomimo że zgodnie z prawem farmaceutycznym obrót szczepionkami leczniczymi podlega takiemu monitorowaniu – podkreślił Stolarczyk.

Nie lepiej wypadła ocena Michała Dworczyka, pełnomocnika rządu ds. szczepień. „Pełnomocnik nie wywiązał się z nałożonych na niego obowiązków. Z tego względu w ocenie NIK, jego powołanie było nieuzasadnione” – czytamy w raporcie.

Specustawa covidowa pod lupą Trybunału Konstytucyjnego

Marian Banaś zwrócił uwagę, że tzw. specustawa covidowa zniosła mechanizmy zabezpieczające przed marnotrawieniem publicznych pieniędzy. – Do dnia dzisiejszego ten wniosek nie został jeszcze rozpatrzony – przypomniał Banaś, informując, że NIK skierowała sprawę do Trybunału Konstytucyjnego.

Według kontrolerów, specjalne przepisy wcale nie były konieczne – w polskim prawie istniały już regulacje umożliwiające walkę z chorobami zakaźnymi. Marlena Połetek-Fudala z NIK oceniła, że „wprowadzane środki często miały charakter chaotyczny, nieprzemyślany, a niekiedy również wątpliwy pod względem legalności”.

Rekomendacje NIK: konieczne zmiany w prawie i systemie ochrony zdrowia

Najwyższa Izba Kontroli zaleca, by państwo wyciągnęło wnioski z chaosu pandemicznego. Wśród rekomendacji znalazło się m.in.:

  • przygotowanie nowych przepisów regulujących możliwość ograniczania praw obywatelskich zgodnie z orzecznictwem sądowym,
  • stworzenie skutecznego systemu wymiany informacji między instytucjami ochrony zdrowia i inspekcji sanitarnej,
  • przeprowadzenie analiz dotyczących stanu zdrowia Polaków z uwzględnieniem poziomu zaszczepienia, hospitalizacji i zgonów.
  • Polska wśród liderów nadmiarowych zgonów

Od pierwszego potwierdzonego przypadku COVID-19 w Polsce 4 marca 2020 r. do dziś zanotowano około 7 mln zakażeń i ponad 120 tys. zgonów. Według danych OECD, Polska miała trzeci najwyższy wskaźnik nadmiarowych zgonów w Europie – ustępując jedynie Bułgarii i Rumunii.