W opisywanej sytuacji należy odwołać się do art. 1034 kodeksu pracy (dalej: k.p.), z którego wynika, że pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Nie może ona zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy k.p. Artykuł 1035 k.p. przewiduje listę okoliczności, w których pracownik jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Będzie to tego zobowiązany pracownik:

  • który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
  • z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, ale nie dłuższym niż 3 lata;
  • który w terminie określonym w umowie, ale nie dłuższym niż 3 lata, rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 943 k.p. (mobbing);
  • który w terminie określonym w umowie, ale nie dłuższym niż 3 lata, rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 (orzeczenie lekarskie stwierdza szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniósł go do innej pracy) lub art. 943 k.p. (mobbing), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.

Żadne z tych zdarzeń nie miało miejsca w opisywanej sytuacji.

Katalog zamknięty

W odniesieniu do opisanej wyżej sytuacji szczególnie pomocne będą ustalenia zawarte w wyroku z 8 czerwca 2016 r. Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim, sygn. akt IV P-Pm 106/16. W podanej sprawie sąd rozpatrywał roszczenie pracodawcy wobec pracownika o zwrot kosztów szkolenia, a w umowie szkoleniowej były zapisy sprzeczne z przesłankami zwrotu kosztów szkolenia zawartymi w art. 1035 k.p. Sąd ustalił, że między stronami doszło do zawarcia na piśmie umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika (umowy o szkolenie), której elementem dodatkowym było zobowiązanie pracownika do pozostawania w zatrudnieniu przez okres sześć miesięcy po ukończeniu szkolenia. Sąd podkreślił, że lista przypadków, w których pracownik jest obowiązany do zwrotu kosztów, jest zamknięta i nie można rozszerzać jej o inne sytuacje. Byłoby to bowiem mniej korzystne dla pracownika niż zasady wynikające z k.p. Uznał, że postanowienie umowy szkoleniowej zawartej między stronami, na mocy której pracownik zobowiązuje się zwrócić pracodawcy koszty szkolenia również w sytuacji, gdy stosunek pracy zostanie rozwiązany za wypowiedzeniem przez pracodawcę, jest nieważne. Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy k.p. W tej sytuacji sąd doszedł do wniosku, że zawarta umowa o szkolenie jest niezgodna z przepisami k.p. i nie może stanowić podstawy do zwrotu kosztów szkolenia.

!Niezależnie od tego, na jakie warunki zwrotu kosztów szkolenia zgodził się pracownik w umowie, pracodawca będzie mógł się ich skutecznie domagać tylko w przypadkach określonych w kodeksie pracy.

Podsumowanie

W opisywanej sytuacji pracodawca nie może skutecznie domagać się zwrotu kosztów szkolenia od pracownika, bo nie zaistniała żadna z ustawowych przesłanek zwrotu takich kosztów. Nie zmienia tego również wadliwa umowa szkoleniowa, która zmodyfikowała przesłanki ustawowe zwrotu kosztów na korzyść pracodawcy. ©℗

Podstawa prawna

Podstawa prawna

art. 1034 par. 2, art. 1035 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 277)