Zatwierdzanie nieprawidłowych harmonogramów 
czasu pracy może zostać uznane za wykroczenie

Jestem dyrektorem ośrodka pomocy społecznej. Przeprowadzona u nas kontrola inspekcji pracy wykazała naruszenie przepisów dotyczących czasu pracy, ponieważ m.in. nie zachowaliśmy 11-godzinnego odpoczynku dobowego dla pracowników. Harmonogram pracy był opracowywany przez kierownika organizacyjnego, a ja go tylko zatwierdzałem. Mimo że harmonogram w takim kształcie został sporządzony z powodu braków kadrowych, to inspekcja pracy skierowała do sądu wniosek o ukaranie. Czy mogą ponieść karę?

Zapewnienie przestrzegania czasu pracy to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy wynikających z art. 94 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Wiąże się on także z zapewnieniem pracownikom odpowiedniego wypoczynku. Zgodnie z art. 132 k.p. pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Zasada ta nie dotyczy:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Prawo pracownika

Ponadto z art. 133 k.p. wynika, że pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Przepisy te mają status bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, że nie mogą być dowolnie modyfikowane przez strony stosunku pracy, a już z pewnością nie mogą być samodzielnie kształtowane przez pracodawcę.

Naruszenie tych reguł może być kwalifikowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Zgodnie bowiem z art. 281 par. 1 pkt 5 k.p. kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Jako przykład orzeczenia wydanego w tego rodzaju sprawie można podać wyrok Sądu Rejonowego w Płocku z 6 marca 2018 r., sygn. akt II W 2162/16. Sprawa rozpatrywana przez sąd została wszczęta z inicjatywy PIP po kontroli w jednej z instytucji publicznych. Inspektor pracy stwierdził nieprawidłowości w przestrzeganiu przepisów o czasie pracy, w tym niezapewnienie pracownikom 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Sąd uznał, że obwiniona (dyrektor placówki) popełniła zarzucany jej czyn, chociaż nieumyślnie. Sąd przyjął, że obowiązkiem dyrektora placówki było organizowanie pracy w zakładzie pracy zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami czasu pracy. Nie miało dla sądu znaczenia, że harmonogramy pracy sporządzały faktycznie inne osoby, ponieważ dyrektor je zatwierdzał. Dyrektor był odpowiedzialny za organizację pracy i powinien sprawować rzetelny nadzór nad harmonogramami pracy, a także zapewnić właściwe przeszkolenie osób planujących grafiki.

Obowiązki dyrektora a czas pracy

Zdaniem sądu dyrektor musi zapewnić taką obsadę kadrową w kierowanej placówce, aby uniknąć sytuacji, gdy naruszenie czasu pracy jest konieczne, aby zapewnić prawidłowe wykonywanie zadań przez placówkę. Sąd podkreślił, że z racji pełnionej funkcji obwiniona powinna była przewidzieć istnienie nieprawidłowości, a do ich stwierdzenia wystarczała zwykła kontrola ewidencji czasu pracy. Obwiniona powinna też przyjrzeć się zasadom zastępowania nieobecnych pracowników i wypracować prawidłowe procedury, tymczasem pozostawiła te kwestie samym sobie, zmuszając tym samym pracowników do organizowania zastępstw w sposób nieprawidłowy z punktu widzenia norm czasu pracy.

Co jednak ważne, sąd, mimo uznania dyrektor za winną, odstąpił od wymierzenia kary z uwagi na podane wyżej okoliczności. Znaczenie miała tutaj też postawa samej obwinionej, która podjęła konkretne działania m.in. o charakterze organizacyjnym, próbując np. pozyskać nowych pracowników.

W opisywanej sytuacji można się spodziewać, że sąd uzna dyrektora za winnego naruszenia przepisów o czasie pracy. Warto jednak, aby jak najszybciej podjął działania organizacyjne zmierzające do wyeliminowania nieprawidłowości. Może to wpłynąć na wymiar kary albo spowodować, że sąd odstąpi od jej wymierzenia. ©℗