Rodzice dzieci urodzonych za granicą skorzystają z uprawnień także u polskiego pracodawcy

Pracodawcy, którzy zatrudniają osoby powracające z zagranicy, w tym z emigracji zarobkowej, wiedzą, że wiąże się to często z koniecznością dokładnej weryfikacji zarówno kwestii dotyczących ubezpieczeń społecznych, rezydencji podatkowej, jak i uprawnień stricte pracowniczych, które gwarantują krajowe przepisy. Te zaś niejednokrotnie rodzą wiele pytań i wątpliwości. Dotyczą one również tego, czy i z jakich uprawnień związanych z rodzicielstwem mogą korzystać pracownicy, których dziecko urodziło się jeszcze w trakcie ich pobytu (i niejednokrotnie zatrudnienia) za granicą, a którzy po powrocie do Polski podejmują zatrudnienie u tutejszego pracodawcy.

Niezależnie od miejsca urodzenia

Zgodnie z art. 1821a kodeksu pracy pracownicy rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie jednego dziecka lub
• 43 tygodni – w razie urodzenia jednocześnie większej liczby dzieci.

Przepisy nie określają dodatkowych warunków pozwalających na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego. W szczególności nie jest konieczne urodzenie się dziecka na terytorium Polski. Wynika to przede wszystkim z celu przepisów przyznających uprawnienia związane z rodzicielstwem, tj. umożliwienia pracującym rodzicom opieki nad dzieckiem w początkowym okresie jego życia. Tym samym pracownik zatrudniony w Polsce, którego dziecko urodziło się na terenie innego państwa, może wnioskować o urlop rodzicielski na takich samych warunkach jak osoba zatrudniona, której dziecko urodziło się na terenie Polski.

Polski kodeks pracy nie ogranicza prawa do urlopu rodzicielskiego ani jego wymiaru, jeśli pracujący rodzic korzystał z analogicznego rozwiązania w innym kraju – niezależnie czy mówimy tutaj o państwach członkowskich UE, czy też państwie trzecim. Nawet więc, jeśli rodzic dziecka zostanie zatrudniony u polskiego pracodawcy kilka lat po jego urodzeniu, może na ogólnych zasadach skorzystać z urlopu rodzicielskiego, jeśli spełni kodeksowe warunki, tj. w szczególności, gdy nie upłynął rok kalendarzowy, w którym dziecko ukończyło sześć lat, a drugi z rodziców nie wykorzystał całej możliwej do podziału puli tego urlopu.

Pamiętajmy, że od 2023 r. nie obowiązują już przepisy uzależniające prawo do urlopu rodzicielskiego od uprzedniego skorzystania przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego. Jest to szczególnie istotne dla pracownic matek, które urodziły dziecko za granicą i nie korzystały w Polsce z urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (przysługujących wyłącznie bezpośrednio po porodzie). Aktualnie nie ogranicza ich to w korzystaniu z urlopu rodzicielskiego.

Urlop ojcowski

Urodzenie dziecka poza granicami Polski nie pozbawia również pracownika prawa do urlopu ojcowskiego, o ile są spełnione warunki określone w k.p., tj. dziecko nie ukończyło 12 miesięcy. Do wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego należy wówczas dołączyć w szczególności zagraniczny akt urodzenia dziecka wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju albo jego kopię.

Celem tego urlopu, podobnie jak pozostałych zwolnień od pracy związanych ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem, jest pogłębienie więzi pracownika ojca z dzieckiem w początkowym okresie jego życia oraz zrównoważenie ról kobiet i mężczyzn w obszarze życia zawodowego i rodzinnego.

Urlop wychowawczy

Istotne z punktu widzenia pracowników powracających z pracy za granicą będzie z pewnością udokumentowanie stażu dotychczasowego zatrudnienia, co może warunkować ich możliwość korzystania z niektórych uprawnień pracowniczych. Do takich należy m.in. urlop wychowawczy. Zgodnie bowiem z art. 186 par. 1 k.p. pracownik mający co najmniej sześciomiesięczny staż zatrudnienia ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się również poprzednie okresy zatrudnienia i to nie tylko na terenie Polski. Te jednak pracownik będzie musiał wykazać. O ile w przypadku pracy dla polskiego pracodawcy okresy te można ustalić na podstawie świadectwa pracy, to w przypadku zatrudnienia w innych państwach konieczne może okazać się uzyskanie innego stosownego dokumentu. Pamiętajmy jednocześnie, że nie w każdym kraju funkcjonują analogicznie jak w Polsce dokumenty świadectwa pracy. Nie ma również zamkniętego katalogu dokumentów, którymi pracownik może wykazać swój staż zatrudnienia za granicą. Dokumentami takimi mogą być w szczególności: umowa o pracę, potwierdzenia przelewów wynagrodzenia, zaświadczenie zagranicznego pracodawcy itp.

Dane osobowe dziecka

Utrudnieniem dla pracodawców zatrudniających pracowników powracających z zagranicy jest to, że mogą oni nie mieć dokumentu odpowiadającego polskiemu świadectwu pracy, który informuje o wykorzystanych przez pracownika uprawnieniach związanych z rodzicielstwem, a co za tym idzie i o samym fakcie sprawowania opieki nad dzieckiem.

Tak więc ustalenie od razu, czy i z jakich uprawnień pracownik może skorzystać, może być trudniejsze, zwłaszcza że w trakcie rekrutacji nie musi on informować potencjalnego pracodawcy o swoim stanie rodzinnym. Pamiętajmy jednak, że pracownik chcący skorzystać z jakichkolwiek uprawnień, jakie przewidują obowiązujące przepisy lub regulacje firmowe, musi wykazać, że spełnia ku temu warunki. Tak więc uzasadnione będzie żądanie przez pracodawcę informacji o liczbie posiadanych dzieci oraz ich wieku, jeśli pracownik zdecyduje się skorzystać z uprawnień dla pracowników mających pod opieką małoletnie dzieci.

Potwierdza to w szczególności art. 221 par. 3 pkt 3 k.p., zgodnie z którym praco dawca żąda od pracownika podania danych osobowych samego pracownika, a także jego dzieci i innych członków jego najbliższej rodziny, jeżeli ich podanie jest konieczne ze względu na korzystanie przez niego ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy. W praktyce sprowadza się to najczęściej do złożenia przez pracownika oświadczenia, że spełnia warunki do określonego uprawnienia, np. w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem do czwartego roku życia. W wątpliwych sytuacjach pracodawca może również zażądać przedstawienia do wglądu odpowiednich dokumentów potwierdzających uprawnienia.

Prawo do zasiłku

Zatrudnienie poza granicami Polski wpływa również na uprawnienia pracownika z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka podczas pobytu za granicą następuje na podstawie:

• zaświadczenia zagranicznego zakładu leczniczego,
• zaświadczenia zagranicznego lekarza stwierdzającego przewidywaną datę porodu (za okres przed porodem),
• skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka (po porodzie).

Co ważne, jeśli zaświadczenie wystawił lekarz na terytorium jednego z państw członkowskich UE w języku urzędowym tego państwa, to nie trzeba tłumaczyć takiego zaświadczenia. W razie potrzeby płatnik zasiłku we własnym zakresie przetłumaczy dostarczone przez ubezpieczonego dokumenty. ©℗