Jak rozliczyć składki, gdy przedsiębiorca chorował po zasiłku macierzyńskim

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne.

Składki osoby ubezpieczonej na swój wniosek

Osoba zainteresowana jest obejmowana tym ubezpieczeniem na swój wniosek, jeśli ubezpieczenia emerytalno-rentowe są obowiązkowe (co nie zawsze ma miejsce, gdy dochodzi do zbiegu tytułów). Objęcie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Natomiast ustaje od dnia:

1) wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS;

2) ustania tytułu podlegania ubezpieczeniom.

Prawo do świadczenia

Nabycie prawa do zasiłków jest ściśle powiązane z ubezpieczeniem chorobowym. Bowiem zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jednak nie oznacza to, że zasiłek zawsze będzie przysługiwał od pierwszego dnia tego ubezpieczenia. Konieczne jest pozostawanie w nim przez wyznaczony okres zwany okresem wyczekiwania. Osoba ubezpieczona dobrowolnie nabywa prawo do zasiłku chorobowego dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Jednak do wymaganego okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie jego okresy, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego (a więc w tym przypadku w czasie prowadzenia działalności) też jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego. Wyjątkowo, bo już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku przysługuje np., jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.in. osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej:

• prowadzą pozarolniczą działalność oraz współpracują przy tej działalności,
• przebywają na urlopach wychowawczych lub pobierają zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Są to więc dwa odrębne tytuły do ubezpieczeń. Osoby m.in. prowadzące działalność gospodarczą, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego), podlegają obowiązkowo tym ubezpieczeniom z tego tytułu. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, zostać objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów (art. 9 ust. 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Przedsiębiorca, który pobiera zasiłek macierzyński i jednocześnie kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej (nie zawiesza jej), powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu działalności i zgłosić się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu tej działalności.

Ważne! Nabycie prawa do zasiłku macierzyńskiego powoduje ustanie z mocy prawa dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z prowadzonej działalności pozarolniczej.

Konieczne ponowne zgłoszenie

Po ustaniu zasiłku macierzyńskiego, jeżeli działalność nadal jest wykonywana, osoba ta powinna wyrejestrować się z ubezpieczenia zdrowotnego i ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu działalności. Osoba ta może również przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

W przypadku zgłoszenia się do wymienionych ubezpieczeń po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przed upływem 30 dni, okres wyczekiwania nie jest liczony od nowa. W razie choroby zasiłek powinien zostać przyznany od razu.

Poza systemem ubezpieczenia chorobowego

Jeżeli osoba prowadząca działalność nie dopilnuje zgłoszenia po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, zostaje poza systemem ubezpieczenia chorobowego. Do tego ubezpieczenia przystępuje się bowiem wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej, więc ZUS sam z urzędu go nie wznowi. Oznacza to, że w razie choroby przedsiębiorca nie uzyska prawa do zasiłku chorobowego.

Podstawa wymiaru składek

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a także chorobowe) ubezpieczonych będących przedsiębiorcami stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowej. W 2025 r. najniższa podstawa wynosi 5 203,80 zł.

Dla osób korzystających z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych zasadach najniższa podstawa to 30 proc. wynagrodzenia minimalnego, czyli obecnie 1 399,80 zł.

Jest jeszcze mały ZUS plus, czyli kolejna ulga polegająca na opłacaniu składek społecznych od podstawy ustalonej indywidualnie przez przedsiębiorcę w zależności od osiągniętego przychodu z działalności w poprzednim roku.

Zasady zmniejszania podstawy wymiaru składek

Kwota najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność jest odpowiednio zmniejszana za miesiąc, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 10 ustawy systemowej).

▶ Kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę̨ dni podlegania ubezpieczeniom.

▶ Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu i powinna zostać́ pomnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona.

▶ Dopiero po przemnożeniu należy dokonać́ zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując, że dokonuje się zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku.

▶ Obliczoną podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić́ do pełnych groszy w górę – jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 50 gr, albo w dół – jeżeli końcówka jest niższa od 50 gr. [przykład]

Przykład

• 5203,80 zł : 30 (liczba dni miesiąca) = 173,46 zł,
• 173,46 zł x 20 (liczba dni wykonywania działalności) = 3469,20 zł.

Ważne! Prawo do zmniejszenia podstawy wymiaru składek dotyczy wyłącznie tej najniższej, a nie zadeklarowanej.

Jeśli więc przedsiębiorca zadeklarował wyższą od tej najniższej podstawę wymiaru składek i ma prawo do zasiłku chorobowego, może skorygować tylko tę część podstawy, która odpowiada wysokości najniższej obowiązującej go podstawy (60 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, indywidualnie ustaloną podstawę w ramach małego ZUS plus).

Uwaga! Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia warunków do przyznania zasiłku, to nawet gdy przez część miesiąca faktycznie nie pracował z powodu choroby, musi opłacić składki na ubezpieczenia społeczne od pełnej podstawy.

W pełnej wysokości należna jest w każdym przypadku składka zdrowotna. Jest ona miesięczna i niepodzielna. ©℗