Przedawnienie długów w 2023 r. Kiedy kończy się możliwość dochodzenia swoich roszczeń?

Wiele osób ma nadzieję na wygaśnięcie długu z powodu przedawnienia, gdyż jest to jedyna legalna droga do uniknięcia spłaty zaległego zobowiązania. Kilka lat temu przepisy zostały zmienione na korzyść dłużników, skracając podstawowy termin przedawnienia długu z 10 do 6 lat. Wiele roszczeń ulega jednak przedawnieniu już po krótszym okresie czasu. Poniżej omawiamy, czym jest przedawnienie oraz kiedy zachodzi w przypadku konkretnych zobowiązań, np. kiedy wygasa możliwość dochodzenia płatności za fakturę telefoniczną.

Co oznacza przedawnienie długu?

Zgodnie z prawem i ogólnie panującymi zasadami wierzyciel (czyli osoba, której jesteśmy coś dłużni) ma prawo domagać się zapłaty swojej należności. Nie może jednak robić tego w nieskończoność, Kodeks cywilny przewiduje bowiem coś takiego jak przedawnienie roszczeń majątkowych. Roszczenia to możliwość domagania się od konkretnego podmiotu lub grupy podmiotów określonego zachowania się (działania lub zaniechania), przez które należy rozumieć wszystkie roszczenia związane z interesami majątkowymi wierzyciela, zazwyczaj wyrażane w sumie pieniężnej. Przykładowo roszczeniem majątkowym będzie żądanie zapłaty kwoty wynikającej z faktury albo zapłatyzaległego wynagrodzenia za pracę.

Następuje to w sytuacjach, gdy wierzyciel nie próbował wyegzekwować od klienta zaległych należności. Prawo przewiduje tu określony czas, jaki musi opłynąć. Co więcej, raz bieg przedawnienia długu może zostać wstrzymany, jeśli rozpocznie się mediacja, dług zostanie zaakceptowany lub zostanie wniesiona sprawa do sądu. Co najważniejsze, ignorowanie wiadomości, prób kontaktu wierzyciela nie jest sposobem na przedawnienie długu. Zapisy o podjętych próbach kontaktu będą wykorzystane w sądzie, więc pożyczkobiorca będzie musiał spłacić zobowiązanie. Jeśli jednak pożyczkodawca nie będzie się kontaktować, już po kilku latach dojdzie do przedawnienia się długu.

Co oznacza, że dług został przedawniony?

Sam fakt przedawnienia długu nie oznacza, że ten nagle zniknął. Sąd ma prawo całkowicie uchylić zobowiązanie, jeśli wniesie się sprawę do sądu. Tu od 2018 roku obowiązują przepisy przyśpieszające cały ten proces. Przedawnienie następuje o wiele szybciej. Pomimo przeterminowania długu, sąd wciąż może nakazać jego spłatę, powołując się na "względy słuszności". Należy jednak zaznaczyć, że dzieje się to niezmiernie rzadko. Z zasady sąd uznaje przedawnienie długu.

Skąd wiadomo, że dług jest przedawniony?

Informacje o zadłużeniach znajdują się w Biurze Informacji Kredytowej. Informacje o zadłużeniu mogą tam widnieć pomimo tego, że dług został przedawniony. W takim przypadku najlepiej zażądać usunięcia wpisu o nich. Kodeks Cywilny uwzględnia istnienia instytucji przedawnienia roszczeń, co umożliwia uniknięcie zapłaty w określonych warunkach.

Czy warto czekać na przedawnienie długów?

Jeszcze do 2018 roku maksymalny czas przedawnienia mógł wynosić nawet 10 lat. Teraz jest to skrócone do 6 lat, choć najwięcej długów przedawnia się już po 3 latach. Ale czy opłaca się na to czekać?

Co do zasady lepiej jest terminowo opłacać zobowiązania. W przypadku trudnej sytuacji finansowej można mieć nadzieję, że zdoła się uniknąć jakichś długów. Należy jednak pamiętać, że bieg przedawnienia z łatwością może być przerwany, a niepłacone zobowiązania mają tendencję do narastania. Dlatego też złą postawą jest zakładanie, że wszystko się nam przedawni. Jeśli tylko jest taka możliwość, trzeba jak najszybciej spłacać zobowiązania. Alternatywą może tu być np. konsolidacja zobowiązań.

Czy komornik egzekwuje przedawnione długi?

Z zasady komornik nie podejmuje się sprawdzenia, czy doszło do przedawnienia się długu. Jeśli zajmuje się on ściąganiem przedawnionego długu, trzeba złożyć specjalny wniosek udowadniający, że wierzyciel przegapił czas na roszczenie. Tylko tak można umorzyć egzekucję długu. Z kolei prawomocnie stwierdzony u komornika dług jest przedawniony po 10 latach.

Od kiedy należy liczyć przedawnienie długu?

Początek biegu przedawnieniasię długów rozpoczyna się od daty, na którą wyznaczono spłatę długu (ew. datę podjęcia próby odzyskania pieniędzy). Nieco inaczej wygląda sprawa długów podatkowych - tu uwzględnia się datę końca roku kalendarzowego, w którym mają być one zapłacone. Z zasady data przedawnienia jest wyznaczana na kilka lat po rozpoczęciu biegu przedawnienia, choć przeterminowanie prawnie następuje na koniec roku kalendarzowego. Należy jednak pamiętać o tym, że czas oczekiwania jest zależny od rodzaju długu.

Ważne!

Podjęcie działań zmierzających do odzyskania pieniędzy przerywa bieg przedawnienia.

Długi, które ulegają przedawnieniu

Do długów, które ulegają przedawnieniu zaliczają się:

• Mandat- przedawnia się po 1 roku,
• Roszczenia z tytułu umowy przewozu oraz przedwstępnej umowy - przedawniają się po 1 roku,
• Roszczenia przedsiębiorcy z tytułu nieopłaconej faktury - przedawniają się po 2 latach,
• Roszczenia wynikające z tytułu umowy sprzedaży - przedawniają się po 2 latach,
• Roszczenia dostawcy z tytułu dostarczenia dostawy - przedawniają się po 2 latach,
• Roszczenia z tytułu umowy o dzieło - przedawniają się po 2 latach licząc od dnia oddania dzieła,
• Roszczenia za usługi telekomunikacyjne - przedawniają się po 2 latach,
• Debet na koncie - przedawnia się po 2 latach, jeśli dotyczy wszelkich roszczeń związanych z umową rachunku bankowego. Termin przedawnienia co do zasady biegnie od daty, w której trzeba było spłacić debet.
• Należności z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej - przedawniają się po 3 latach,
• Należności z tytułu kary umownej przewidzianej w umowie pomiędzy kontrahentami - przedawnia się po 3 latach,
• Dług za niezapłaconą bądź niezwróconą kaucję, przedpłatę bądź zaliczkę - przedawnia się po 3 latach.
• Roszczenia z tytułu umowy o pracę - przedawniają się po 3 latach od dnia, gdy pracodawca powinien dokonać wypłaty wynagrodzenia.
• Roszczenia z tytułu umowy ubezpieczeniowej - przedawniają się po 3 latach.
• Zobowiązania z tytułu umowy kredytu czy pożyczki - ich przedawnienie liczone jest od dnia, w którym powstał obowiązek spłaty pożyczki lub kredytu - wtedy dług przedawnia się po 3 latach.
• Zadłużenie z tytułu czynszu - przedawnia się po 3 latach,
• Zadłużenie na karcie kredytowej - przedawnia się po 3 latach,
• Zobowiązania podatkowe - przedawniają się po 3 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał dany obowiązek podatkowy. Dotyczy to zobowiązania powstającego na skutek doręczenia decyzji z wysokością podatku przez urząd skarbowy. Uwzględnia się tu m.in. podatek od nieruchomości,
• Zobowiązania podatkowe - przedawniają się w ciągu 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności danego podatku. Tu uwzględnia się podatki powstające z mocy prawa, czyli m.in. podatek dochodowy, VAT czy podatek od czynności cywilnoprawnych,
• Długi spadkowe - przedawniają się po 6 latach od ich powstania, jeśli wierzyciel nie podejmie się żadnych kroków, aby wyegzekwować zapłatę,
• Inne roszczenia, jakie są stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu bądź innej instytucji powołanej do rozpoznawania spraw tego rodzaju – przedawniają się po 6 latach.

Jakie długi nie podlegają przedawnieniu?

Prawo zakłada sytuacje, w których długi NIGDY się nie przedawnią. Niezależnie od tego, ile lat minie bez domagania się ich spłaty, gdy wierzyciel w końcu sobie o tym przypomni, dług musi być spłacony. Jest to rzadkie, jednak obowiązuje w kilku typach. Po pierwsze dotyczy to roszczeń innych niż majątkowe - oznacza to na przykład, że alimenty nie ulegają przedawnieniu! Po drugie obowiązuje to w części kapitałowej kredytów hipotecznych - przedawnienie dotknie samych odsetek, część kapitałowa jednak nie ulegnie przeterminowaniu.

Ponadto do długów, które w ogóle nie ulegają przedawnieniu należą:

• Roszczenia właścicieli rzeczy o zniesienie współwłasności rzeczy,
• Roszczenia wydobywcze (windykacyjne) wynikające z prawa własności nieruchomości,
• Dług wobec Funduszu Alimentacyjnego w ogóle nie ulega przedawnieniu,
• Roszczenie negatoryjne (o zaprzestanie naruszeń) wynikające z prawa własności nieruchomości,
• Roszczenia o naprawienie szkody jądrowej na osobie. Wynika to z konkretnych uregulowań Prawa atomowego.

Wierzyciel może sprzedać nasz dług, to jednak nie wydłuża okresu przedawnienia. Jeśli spłacimy przedawniony dług nie możemy ubiegać się o zwrot tych pieniędzy. Niespłacone zobowiązania są dzisiaj już standardowo wpisywane do różnych baz np. BIK i rejestrów BIG. Takie wpisy utrudniają zaciąganie kolejnych zobowiązań.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.)