Rada miasta przyjęła uchwałę dotacyjną na wymianę ogrzewania na źródła proekologiczne, w tym kotły na biomasę. Problem w tym, że dotacja obejmuje co prawda przedsiębiorców, ale tylko właścicieli. A więc np. dzierżawca – jak nasza spółka – posiadający wieloletnią umowę już nie może starać się o dofinansowanie. Czy miasto może w ten sposób uchwalać zasady dotacji?
Próżno szukać jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie w przepisach prawnych. Kluczowe znaczenie dla tego stanu faktycznego ma orzecznictwo sądowe.
Beneficjenci dotacji
Punktem odniesienia będzie art. 403 prawa ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.). W art. 403 ust. 4 p.o.ś. ustawodawca dookreślił katalog potencjalnych beneficjentów dotacji. Wskazano tam, że finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej może polegać na udzielaniu dotacji celowej (w rozumieniu przepisów ustawy o finansach publicznych) z budżetu gminy lub budżetu powiatu. Pieniądze mogą być przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:
1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności:
a) osób fizycznych,
b) wspólnot mieszkaniowych,
c) osób prawnych,
d) przedsiębiorców;
2) jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawny mi.
Zatem ustawodawca w katalogu potencjalnych beneficjentów dotacji umieścił m.in. przedsiębiorców, nie różnicując jednak ich statusu prawnego. Teoretycznie mogą to być zarówno jednoosobowe działalności gospodarcze, jak i większe podmioty, w tym spółki prawa handlowego.
Z kolei w art. 403 ust. 5 p.o.ś. postanowiono, że zasady udzielania dotacji celowej, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania, określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały. Udzielenie takiej dotacji następuje na podstawie umowy zawartej przez gminę lub powiat z wymienionymi wyżej podmiotami. W przypadku gdy dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis, jej udzielenie następuje z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej. W praktyce organy stanowiące gmin i powiatów (czyli rady gmin i powiatów) mogą wprowadzać różne programy dotacyjne związane z szeroko pojętą ochroną środowiska. Niewątpliwie program przewidujący dofinansowanie wymiany źródeł ogrzewania na źródła ekologiczne spełnia ww. przesłanki.
Określanie grup odbiorców
Problem leży jednak gdzie indziej, a mianowicie w sposobie określenia potencjalnych odbiorców wsparcia. Jak już wyżej sygnalizowano, ustawodawca w katalogu potencjalnych beneficjentów ujął ogólną grupę „przedsiębiorcy”, bez bliższego sprecyzowania. Mogłoby to sugerować różne rozwiązania, zarówno takie nakazujące wspomagać wszystkich przedsiębiorców bez względu na status własnościowy nieruchomości, na której ma być dofinansowana inwestycja, jak i rozwiązania ograniczające wsparcie tylko do pewnych grup przedsiębiorców, w tym np. będących jednocześnie właścicielami nieruchomości.
Wspomniany problem był przedmiotem oceny prawnej w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 27 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III SA/Po 46/22). W podobnej sprawie sąd wskazał m.in., że rada gminy ma swobodę w tym sensie, że może określić, iż udziela dotacji jedynie jednej z wyraźnie wymienionych kategorii podmiotów, np. tylko osobom fizycznym. Jednocześnie zastrzeżono, że: „Rada gminy nie może natomiast modyfikować (ograniczać) kategorii podmiotów wyraźnie wymienionych w art. 403 ust. 4 pkt 1 p.o.ś. jako potencjalnych beneficjentów dotacji, np. przez zastrzeżenie, że nie wszystkie osoby fizyczne (czy np. nie wszystkie wspólnoty mieszkaniowe, nie wszystkie osoby prawne czy nie wszyscy przedsiębiorcy) są uprawnione do jej uzyskania, ale jedynie te, które posiadają jakąś dodatkową cechę, np. są właścicielami lub współwłaścicielami budynków mieszkalnych jednorodzinnych (por.: prawomocne wyroki o sygn. akt I SA/Łd 636/15 i III SA/Po 513/17)”. Dodatkowo podkreślono, że rada miasta nie mogła wykluczyć z możliwości uzyskania dotacji podmiotów nieposiadających prawa własności lub współwłasności budynków.
W związku z powyższym opisane w pytaniu zasady przyjęte przez radę miasta należy uznać za wadliwe. Dotacje są co prawda udzielane przedsiębiorcom fakultatywnie, ale nie można różnicować prawnie przedsiębiorców z uwagi na posiadanie albo nieposiadanie prawa własności do nieruchomości, na której ma być prowadzona inwestycja objęta wsparciem. W konsekwencji również dzierżawca czy najemca nieruchomości będący przedsiębiorcą powinien mieć prawo ubiegania się o dotację na podane zadanie. Rozwiązaniem jest złożenie skargi na uchwałę do sądu administracyjnego albo skierowanie pisma do regionalnej izby obrachunkowej, która może stwierdzić nieważność wadliwej uchwały.
Podstawa prawna
• art. 403 ust. 4‒6 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1973; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1504)
• ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1964)
