IPN szuka nowego prezesa. Ruszył konkurs po wyborze Karola Nawrockiego na prezydenta

Przewodniczący Kolegium IPN, prof. dr hab. Wojciech Polak, ogłosił w środę w Biuletynie Informacji Publicznej rozpoczęcie konkursu. Procedura podzielona została na dwa etapy.

W pierwszym sprawdzane będą dokumenty i oświadczenia złożone przez kandydatów. Drugi etap to publiczne wysłuchanie osób ubiegających się o funkcję, podczas którego zaprezentują oni swoje umiejętności oraz koncepcje kierowania instytucją.

Decydujący głos w sprawie ma Kolegium IPN, które wybiera kandydata w tajnym głosowaniu bezwzględną większością. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej liczby głosów, odbędzie się kolejne głosowanie zwykłą większością – tym razem między dwoma kandydatami z najlepszym wynikiem.

Jeżeli i wówczas nie uda się rozstrzygnąć procedury, konkurs zostaje uznany za nierozstrzygnięty i ogłaszany ponownie.

Rola Sejmu i Senatu w wyborze nowego prezesa IPN

Choć Kolegium IPN wskazuje kandydata, ostateczne słowo należy do parlamentu. Sejm, na wniosek Kolegium i za zgodą Senatu, powołuje i odwołuje prezesa Instytutu. To sprawia, że wybór prezesa ma nie tylko wymiar merytoryczny, ale także polityczny.

Historia prezesów IPN – kto kierował instytucją?

Instytut Pamięci Narodowej od początku istnienia miał pięciu prezesów. Byli to: Leon Kieres, Janusz Kurtyka, Łukasz Kamiński, Jarosław Szarek oraz Karol Nawrocki.

Ten ostatni kierował IPN od 2021 roku, aż do momentu wyboru na prezydenta. 6 sierpnia 2025 r. został zaprzysiężony na najwyższy urząd w państwie. Zgodnie z ustawą o IPN, w sytuacji opróżnienia stanowiska prezesa, konkurs na nowego szefa musi być ogłoszony w ciągu 30 dni.

Kadencja prezesa IPN i jego niezależność

Kadencja prezesa IPN trwa pięć lat. Ustawa jasno określa, że ta sama osoba nie może pełnić tej funkcji więcej niż przez dwie kolejne kadencje. Prezes instytucji w sprawowaniu urzędu jest niezależny od organów władzy państwowej, co ma zapewnić mu swobodę działania w obszarze badań i polityki historycznej.

Co istotne, prezes IPN objęty jest również szczególną ochroną prawną. Bez zgody Sejmu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Wyjątki przewidziane w ustawie dotyczą jedynie sytuacji zatrzymania na gorącym uczynku przestępstwa oraz przypadków, gdy zatrzymanie jest niezbędne dla prawidłowego toku postępowania.

Publiczne przesłuchania kandydatów na nowego prezesa IPN

Jednym z elementów wyróżniających procedurę wyboru jest fakt, że przesłuchania kandydatów odbywają się publicznie. Dzięki temu każdy może zapoznać się z propozycjami i wizją funkcjonowania instytucji przedstawianą przez kandydatów.