Nasza spółka zawarła przed geodetą ugodę w postępowaniu administracyjnym o rozgraniczenie nieruchomości. Sprawa była prowadzona przez urząd gminy. Chodziło o przebieg linii granicznej parceli, na której znajduje się nasza baza transportowa. Wprowadzono nas jednak w błąd. Czy można unieważnić ugodę?
Z opisu należy wnioskować, że sprawa, w której zawarto ugodę, była sprawą administracyjną prowadzoną przez wójta gminy. Takie postępowanie ma normatywne podstawy w prawie geodezyjnym i kartograficznym (dalej: p.g.k.).
Przed geodetą jak przed sądem
W art. 30 p.g.k. postanowiono m.in., że wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przeprowadzają rozgraniczenie nieruchomości z urzędu lub na wniosek strony. Jak zaś wynika z art. 31 p.g.k., czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. W razie sporu co do przebiegu linii granicznych geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Ugoda zawarta przed geodetą posiada moc ugody sądowej.
Zapewne w podanym stanie faktycznym została właśnie zawarta taka ugoda przed geodetą. Do tego typu umowy mają również zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Z art. 917 k.c. wynika zaś, że przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.
Nie treść, ale stan faktyczny
Istnieje możliwość kwestionowania ugód, choć w ograniczonym zakresie. W art. 918 k.c. postanowiono, że uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że została zawarta w złej wierze.
W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że błąd przy ugodzie musi się odnosić nie do treści zawartej ugody, ale do stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy. Stan faktyczny to ogół zdarzeń prawnych decydujących o powstaniu i istnieniu oraz wyznaczających treść i zakres stosunku prawnego, którego ugoda dotyczy. W przypadku postępowania rozgraniczeniowego wspomniany stan faktyczny może dotyczyć np. ustalenia przebiegu linii granicznej w terenie pomiędzy nieruchomościami.
W sprawie czytelnika istotne znaczenie może mieć również art. 84 k.c. w związku z art. 88 k.c. Z tych regulacji wynika, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Co jednak istotne, uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
A zatem w opisanym przypadku teoretycznie istnieje prawna możliwość kwestionowania ugód zawieranych w toku postępowania rozgraniczeniowego przed geodetą, który działa z upoważnienia wójta gminy. Spółka powinna więc zweryfikować możliwość powołania się na błąd przy zawieraniu ugody. Jeśli taka możliwość rzeczywiście istnieje – to ugoda mogłaby być kwestionowana w drodze postępowania sądowego o stwierdzenie nieważności i uchylenie się od skutków ugody zawartej z geodetą. W postępowaniu sądowym stroną przeciwną (pozwaną) będą strony z postępowania rozgraniczeniowego i dodatkowo gmina. Należy jednak wykazać w toku postępowania sądowego przed sądem, że doszło do błędu w konkretnym stanie faktycznym. ©℗
Podstawa prawna
• art. 30 i 31 ustawy z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1990; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1641)
• art. 84, art. 88, art. 917 i 918 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 20201 r. poz. 1509)
