rozwiń ›

Poniżej przedstawiamy praktyczny przewodnik: jakie regulacje będą istotne w 2026 roku dla MŚP i wspólnot, jakie modele inwestycji w OZE są dostępne oraz jak krok po kroku przygotować projekt instalacji odnawialnej.

Energia odnawialna w 2026 roku - ogólny kontekst regulacyjny

Według obecnego stanu prawnego podstawowe zasady funkcjonowania instalacji OZE w 2026 roku będą wynikać przede wszystkim z:

  • ustawy o odnawialnych źródłach energii (ustawa o OZE) - określa m.in. definicje prosumenta, mikroinstalacji i małej instalacji, zasady rozliczeń w systemie net-billing oraz rozwiązania dla spółdzielni energetycznych i prosumentów wirtualnych,
  • Prawa energetycznego - reguluje zasady przyłączania instalacji do sieci oraz obowiązki operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD),
  • przepisów wykonawczych - w szczególności rozporządzeń dotyczących sposobu rozliczania prosumentów w net-billingu.

W 2026 roku kluczowe ma być przede wszystkim praktyczne stosowanie zmian przyjętych w poprzednich latach - w szczególności dotyczących prosumentów zbiorowych i wirtualnych oraz rozwijających się spółdzielni energetycznych. Dodatkowo, w oparciu o środki krajowe i unijne (w tym Fundusz Modernizacyjny), rozwijane będą programy wsparcia dla nowych instalacji OZE i magazynów energii.

Mikroinstalacje i małe instalacje - podstawowe progi

Dla MŚP i wspólnot mieszkaniowych kluczowe są dwa progi mocy instalacji:

  • mikroinstalacja - instalacja OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej do 50 kW, przyłączona do sieci niskiego napięcia,
  • mała instalacja - instalacja o mocy powyżej 50 kW i nie większej niż 1 MW.

Na moment przygotowania tego tekstu nie ma zapowiedzi zmiany tych definicji, dlatego można zakładać, że w 2026 roku pozostaną aktualne i będą decydować m.in. o procedurze przyłączeniowej (zgłoszenie vs. pełny wniosek o warunki przyłączenia), obowiązkach koncesyjnych oraz możliwościach wykorzystania statusu prosumenta.

Modele inwestowania w OZE dla MŚP i wspólnot mieszkaniowych

W 2026 roku MŚP oraz wspólnoty mieszkaniowe będą mogły korzystać z kilku podstawowych modeli inwestycji w OZE.

Prosument indywidualny (firmowy)

MŚP może być prosumentem, jeśli wytwarza energię na własne potrzeby w mikroinstalacji przyłączonej do własnego punktu poboru (np. instalacja fotowoltaiczna na dachu zakładu). Nadwyżki energii są rozliczane w systemie net-billing, czyli poprzez depozyt prosumencki, w którym gromadzona jest wartość sprzedanej energii.

To rozwiązanie jest szczególnie korzystne dla firm o przewidywalnym zużyciu w godzinach dziennych, np. biur, warsztatów, zakładów usługowych.

Prosument zbiorowy - dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych

Prosument zbiorowy pozwala wspólnocie lub spółdzielni mieszkaniowej wytwarzać energię z instalacji OZE zlokalizowanej na lub przy budynku wielolokalowym i dzielić ją pomiędzy poszczególnych odbiorców w tym budynku. Energia jest rozliczana w systemie net-billing, a poszczególni mieszkańcy korzystają z udziału w produkcji w proporcjach ustalonych przez wspólnotę.

W 2026 roku status prosumenta zbiorowego pozostanie jednym z kluczowych narzędzi umożliwiających montaż fotowoltaiki na dachach bloków i wykorzystanie jej zarówno na potrzeby części wspólnych, jak i lokali mieszkalnych.

Prosument wirtualny - także dla MŚP i budynków wielolokalowych

Prosument wirtualny to odbiorca końcowy (w tym MŚP lub wspólnota), który nabywa udziały w instalacji OZE zlokalizowanej w innym miejscu niż jego punkt poboru energii. W praktyce oznacza to możliwość udziału w farmie fotowoltaicznej lub wiatrowej bez konieczności montażu instalacji na własnym dachu.

W 2026 roku istotne są przepisy przejściowe: do 19 października 2026 roku instalacja przypisana do prosumenta wirtualnego musi być przyłączona do tego samego operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) co punkt poboru energii. Zgodnie z obecnie przyjętymi przepisami po tej dacie ograniczenia terytorialne mają zostać złagodzone, co - o ile nie nastąpi ponowna nowelizacja - w praktyce powinno ułatwić przygotowywanie projektów wirtualnych farm OZE dla MŚP i wspólnot.

Rozliczenia prosumenta wirtualnego również opierają się na depozycie prosumenckim i systemie net-billing, podobnie jak w przypadku prosumenta indywidualnego.

Spółdzielnia energetyczna i klastry energii

Dla grup MŚP, rolników i wspólnot mieszkaniowych atrakcyjnym rozwiązaniem pozostaje spółdzielnia energetyczna lub udział w klastrze energii. Te formy pozwalają na wspólne planowanie i finansowanie inwestycji w OZE, a następnie dzielenie się energią na ograniczonym obszarze.

W ostatnich latach przyjęto zmiany mające uatrakcyjnić spółdzielnie energetyczne, w tym:

  • stopniowe rozszerzanie terytorialnego zasięgu działania (nie tylko obszary wiejskie),
  • możliwość realizacji większych projektów OZE (łącznie do kilku-kilkunastu MW mocy),
  • uruchomienie dedykowanych dotacji i pożyczek, m.in. z Funduszu Modernizacyjnego.

W 2026 roku - przy założeniu utrzymania obecnego harmonogramu zmian - część tych rozwiązań powinna być już szerzej stosowana w praktyce, a spółdzielnie energetyczne i klastry będą ważnym narzędziem dla samorządów, wspólnot i lokalnych MŚP przy inwestycjach w większe instalacje lub zestawy instalacji (PV, wiatr, magazyny energii).

Mikroinstalacje i prosumenci - co faktycznie zmienia się w 2026 roku?

Według obecnego stanu prawnego nie są zapowiadane rewolucyjne zmiany podstawowych zasad funkcjonowania mikroinstalacji i prosumentów, dlatego w 2026 roku MŚP i wspólnoty mieszkaniowe powinny zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii:

Praktyczne wdrożenie nowych rozwiązań dla prosumentów zbiorowych i wirtualnych

Rok 2026 ma być okresem, w którym - według obecnych założeń - rozwiązania dla prosumentów zbiorowych i wirtualnych będą pełniej stosowane w praktyce. Dla wspólnot oznacza to większe możliwości łączenia budynków z instalacjami OZE oraz bardziej elastyczne modele rozliczeń między mieszkańcami.

Dla MŚP prosument wirtualny stanie się realną alternatywą dla klasycznej instalacji na dachu - szczególnie tam, gdzie warunki techniczne (zacienienie, konstrukcja dachu, brak miejsca) uniemożliwiają montaż własnej instalacji.

Programy wsparcia OZE - kontynuacja i nowe edycje

Według obecnych zapowiedzi na 2026 rok planowana jest kontynuacja i modyfikacja programów wsparcia OZE finansowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz fundusze europejskie.

Dla MŚP i wspólnot mieszkaniowych szczególnie istotne będą:

  • programy inwestycyjne wspierające fotowoltaikę, magazyny energii i pompy ciepła;
  • dedykowane środki na spółdzielnie energetyczne (dotacje nawet do kilkudziesięciu procent kosztów kwalifikowanych);
  • regionalne programy operacyjne (fundusze unijne) na modernizację energetyczną budynków i OZE.

Szczegółowe parametry (budżet, poziom dofinansowania, katalog kosztów kwalifikowanych) będą określane w dokumentacji programowej, dlatego każdorazowo konieczne będzie sprawdzenie aktualnych regulaminów w momencie składania wniosku.

Okres przejściowy dla prosumentów wirtualnych do 19 października 2026 roku

Do 19 października 2026 roku obowiązuje ograniczenie, zgodnie z którym instalacja OZE przypisana prosumentowi wirtualnemu musi znajdować się w zasięgu tego samego OSD, co punkt poboru energii. Dla wspólnot i MŚP oznacza to konieczność uwzględnienia tego wymogu przy wyborze projektu farmy fotowoltaicznej lub wiatrowej. Po upływie okresu przejściowego - zgodnie z aktualnymi przepisami przejściowymi i przy braku kolejnych nowelizacji - przewiduje się złagodzenie tego ograniczenia, co powinno zwiększyć konkurencję między projektami i poszerzyć ofertę na rynku.

Instrukcja: jak przygotować inwestycję w OZE w 2026 roku (dla MŚP i wspólnot)

Poniżej prezentujemy praktyczną instrukcję krok po kroku - od pomysłu do uruchomienia instalacji.

Krok 1: Analiza profilu zużycia energii

Zbierz dane o zużyciu energii z ostatnich 12 miesięcy (rachunki, dane z liczników).

Ustal, w jakich godzinach i porach roku zużycie jest najwyższe.

Dla wspólnot - oddziel zużycie części wspólnych (windy, oświetlenie) od zużycia w lokalach.

Krok 2: Wybór modelu inwestycji

Jeśli masz dobry dach lub teren - rozważ klasyczną instalację PV (prosument indywidualny/zbiorowy).

Jeśli nie masz miejsca - przeanalizuj model prosumenta wirtualnego lub udział w spółdzielni energetycznej.

Dla kilku budynków lub grupy MŚP - rozważ spółdzielnię energetyczną albo klaster energii.

Krok 3: Sprawdzenie warunków przyłączenia

Złóż wniosek do OSD o warunki przyłączenia (dla mikroinstalacji - często wystarczy zgłoszenie).

Zweryfikuj, czy sieć lokalna ma odpowiednią przepustowość i czy wymagane są modernizacje.

Krok 4: Analiza kosztów i źródeł finansowania

Poproś kilku wykonawców o oferty na instalację (z uwzględnieniem magazynu energii, jeśli jest planowany).

Sprawdź dostępne programy wsparcia - krajowe, regionalne oraz środki dla spółdzielni energetycznych.

Określ, jaka część inwestycji będzie finansowana środkami własnymi, a jaka kredytem/pożyczką.

Krok 5: Przygotowanie dokumentacji

Dla wspólnoty - uchwała właścicieli lokali o realizacji inwestycji.

Umowy z wykonawcą i dostawcami urządzeń.

Wnioski o dotacje, pożyczki lub inne formy wsparcia.

Krok 6: Realizacja inwestycji i rozliczenia

Montaż, odbiór techniczny, zgłoszenie do OSD.

Uruchomienie instalacji i rozpoczęcie rozliczeń w net-billingu.

Monitorowanie produkcji i zużycia energii, analiza opłacalności i ewentualne korekty (np. montaż magazynu energii w późniejszym etapie).

Tabela kosztów i korzyści - jakie modele OZE będą opłacać się w 2026 roku?

Poniższa tabela ma charakter orientacyjny i pokazuje typowe przedziały kosztów oraz główne korzyści dla wybranych modeli inwestycji w OZE. Rzeczywiste ceny i warunki zależą od sytuacji rynkowej, lokalizacji i konkretnej oferty wykonawcy.

Model inwestycji Dla kogo? Orientacyjny koszt inwestycji* Główne koszty stałe Kluczowe korzyści
PV na dachu (mikroinstalacja 10-50 kW) MŚP, wspólnota (części wspólne) ok. 4-6 tys. zł/kWp serwis, ubezpieczenie, opłaty stałe OSD obniżenie rachunków za energię, częściowa niezależność od cen prądu
Prosument zbiorowy w budynku wielolokalowym wspólnota, spółdzielnia mieszkaniowa podobnie jak dla PV na dachu + koszty podziału energii obsługa rozliczeń, serwis instalacji tańsza energia dla części wspólnych i lokali, wzrost wartości nieruchomości
Prosument wirtualny (udział w farmie PV/wiatrowej) MŚP, wspólnota, organizacje wkład kapitałowy zależny od wielkości udziału opłaty za zarządzanie projektem brak konieczności montażu instalacji na własnym obiekcie, elastyczny przydział mocy
Spółdzielnia energetyczna / klaster energii grupa MŚP, wspólnoty, JST projekty rzędu setek tysięcy do mln zł koszty zarządzania, bilansowania, serwisu możliwość optymalizacji zużycia energii w grupie, dostęp do wyższych poziomów wsparcia

* wartości przykładowe, oparte na poziomach cenowych z lat 2024-2025; w 2026 roku ceny mogą się zmienić.

Jakie wsparcie dla instalacji OZE w 2026 dla firm i wspólnot?

Według obecnego stanu wiedzy MŚP i wspólnoty mieszkaniowe w 2026 roku będą mogły korzystać z kilku głównych źródeł wsparcia:

  • programy krajowe NFOŚiGW - dotacje i pożyczki na fotowoltaikę, magazyny energii, pompy ciepła, modernizację energetyczną budynków;
  • programy dla spółdzielni energetycznych i wspólnot - m.in. dotacje z Funduszu Modernizacyjnego (granty na tworzenie i rozwój spółdzielni energetycznych, również w miastach);
  • regionalne programy operacyjne (fundusze UE) - wsparcie dla MŚP i wspólnot na inwestycje w OZE i poprawę efektywności energetycznej;
  • instrumenty finansowe banków i instytucji finansowych - kredyty inwestycyjne, leasing instalacji OZE, zielone linie kredytowe.

Szczegółowe warunki wsparcia (w tym maksymalna wartość dotacji, intensywność pomocy publicznej i katalog kwalifikowanych wydatków) będą określone w regulaminach poszczególnych programów i mogą się różnić w zależności od województwa oraz typu beneficjenta.

FAQ

Jakie regulacje dla OZE w 2026 obowiązują dla MŚP?

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami MŚP podlegają przede wszystkim ustawie o OZE i Prawu energetycznemu; jeżeli nie zostaną uchwalone nowe regulacje, także w 2026 roku będą one stanowić podstawowy punkt odniesienia.

Czy wspólnota mieszkaniowa może w 2026 roku zostać prosumentem?

Tak. Wspólnota lub spółdzielnia mieszkaniowa może zostać prosumentem zbiorowym (instalacja na budynku wielolokalowym) lub - przy spełnieniu wymogów - prosumentem wirtualnym, udziałowcem spółdzielni energetycznej albo uczestnikiem klastra energii.

Czy mała firma potrzebuje koncesji na sprzedaż energii z instalacji OZE?

Dla mikroinstalacji do 50 kW koncesja nie jest wymagana - firma działa jako prosument i rozlicza nadwyżki w systemie net-billing. Przy większych instalacjach (małe instalacje) mogą pojawić się dodatkowe obowiązki regulacyjne, dlatego przed inwestycją należy przeanalizować progi mocy i wymogi koncesyjne.

Jak dobrać wielkość instalacji OZE dla MŚP lub wspólnoty?

Podstawą jest analiza profilu zużycia energii - instalacja powinna być dobrana tak, aby większość produkcji była zużywana na miejscu lub efektywnie rozliczana w depozycie prosumenckim. Zbyt duża instalacja może wydłużyć okres zwrotu inwestycji.

Czy w 2026 roku opłaca się inwestować w magazyn energii?

W wielu przypadkach tak - szczególnie przy wysokim udziale OZE w bilansie energii i rosnących cenach energii z sieci. Magazyn pozwala zwiększyć autokonsumpcję energii z PV, ograniczyć pobór w godzinach szczytu i lepiej wykorzystać depozyt prosumencki. Decyzja wymaga jednak indywidualnej analizy kosztów i korzyści.

Źródła:

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1361)

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 266)

https://www.gov.pl/web/klimat

https://www.gov.pl/web/nfosigw