Z punktu widzenia pracowników budżetówki najważniejsza jest możliwość oszczędzania w programach emerytalnych tworzonych przez pracodawców w miejscu pracy. Do tej pory jej bowiem nie mieli.
Dziś drugi artykuł z przygotowywanego we współpracy z PFR Portal PPK cyklu, w ramach którego wyjaśniamy najważniejsze pojęcia i opisujemy zasady korzystania ze środków zgromadzonych w pracowniczych planach kapitałowych. Wskazujemy istotne daty, a także prawa i obowiązki urzędów związane z prowadzeniem tego programu.
Sektor finansów publicznych zostanie objęty ustawą o pracowniczych planach kapitałowych (dalej: ustawa o PPK) od 1 stycznia 2021 r., bez względu na liczbę osób zatrudnionych w poszczególnych jednostkach. Inaczej niż w przypadku przedsiębiorstw, gdzie system jest wprowadzany stopniowo i zależy od liczby pracowników. Wejście budżetówki do PPK na ostatnim etapie ma pozwolić na uniknięcie błędów i sprawną organizację.
Podstawowa korzyść
PPK, jako program długoterminowego oszczędzania w miejscu pracy, to nowość dla pracowników budżetówki. Nie mieli oni bowiem możliwości skorzystania z powstałych wcześniej pracowniczych programów emerytalnych (PPE). W świetle ustawy o finansach publicznych oraz zgodnie z założeniami przyjętymi w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa na lata 2019‒2022 tworzenie PPE przez jednostki sektora finansów publicznych nie jest dopuszczalne. Wynika to z par. 5 ust. 1 pkt 3 lit. b rozporządzenia ministra finansów w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej, wydanego na podstawie art. 138 ust. 6 ustawy o finansach publicznych. Przepis ten wskazuje, że dysponenci części budżetowych opracowują lub przedstawiają materiały do projektu budżetu państwa wraz z omówieniem, uwzględniając w szczególności, że środki na określone cele wyszczególnione w pismach przekazujących wstępne i wyjściowe kwoty wydatków nie powinny być planowane na wydatki na PPE, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
Dla pracowników jednostek samorządu terytorialnego i jednostek im podległych pozytywną zmianą jest więc już sama możliwość skorzystania z pracowniczych planów kapitałowych. Przy czym trzeba pamiętać, że zawarte w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych (dalej: ustawa o PPK) terminy wdrożenia PPK zależą od tego, w jaki sposób dana jednostka jest powiązana z samorządem. Nie każda placówka założona przez gminę jest bowiem jednostką sektora finansów publicznych. [przykład]
Przykład
Konieczne rozróżnienie
Jedna z wielkopolskich gmin na początku 2020 r. utworzyła dom kultury oraz centrum sportu. Pierwsza placówka jest gminną instytucją kultury i należy do sektora finansów publicznych, w związku z czym zostanie objęta ustawą o PPK od 1 stycznia 2021 r. Będzie musiała zawrzeć umowę o zarządzanie PPK do 26 marca 2021 r., a umowę o prowadzenie PPK do 10 kwietnia 2021 r. (art. 137 ustawy o PPK).
Z kolei centrum sportu, które zostało założone jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, choć także wejdzie do systemu od 1 stycznia 2021 r., będzie mieć więcej czasu na związane z tym procedury. Umowę o zarządzanie PPK podpisze do 23 kwietnia 2021 r., a umowę o prowadzenie PPK do 10 maja 2021 r.
Niewykluczone wpłaty dodatkowe
Zgodnie z art. 26 ustawy o PPK wpłata podstawowa, finansowana przez podmiot zatrudniający, wynosi zawsze 1,5 proc. wynagrodzenia uczestnika PPK, a jej wysokości nie można obniżyć. Jednak podmiot zatrudniający może zadeklarować finansowanie wpłaty dodatkowej – do 2,5 proc. wynagrodzenia. Przy czym przez wynagrodzenie (zgodnie z definicją z art. 2 ust. 1 pkt 40 ustawy o PPK) należy rozumieć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uczestnika PPK, o której mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 tej ustawy, oraz z wyłączeniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy o PPK wpłata dodatkowa do tego systemu, finansowana przez podmiot zatrudniający, może być różnicowana ze względu na długość okresu zatrudnienia w tym podmiocie. Jeżeli pracodawca chce różnicować finansowaną przez siebie wpłatę dodatkową na podstawie innych kryteriów niż staż, musi to zastrzec w regulaminie wynagrodzeń lub układzie zbiorowym pracy.
wAŻNE Uczestnikowi PPK zatrudnionemu w jednostce samorządowej będą przysługiwać także sfinansowane przez państwo: jednorazowa wpłata powitalna (250 zł) oraz dopłaty roczne (po 240 zł).
Wybór instytucji finansowej
Dla samorządów wprowadzono szczególne ułatwienia przy wyborze instytucji finansowej, z którą będą zawierane umowy tworzące PPK. Zgodnie z art. 7 ust. 4a ustawy o PPK, dodanym ustawą z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu albo województwa mogą, w imieniu podmiotów zatrudniających będących jednostkami organizacyjnymi danej jednostki samorządu terytorialnego, dokonać wyboru instytucji finansowej, z którą te podmioty zatrudniające zawrą umowy o zarządzanie PPK. Rozwiązanie to ma służyć uproszczeniu wyboru instytucji finansowej. Skorzystanie z niego zależy od organu zarządzającego gminy, powiatu lub województwa. To ten organ decyduje, które jednostki organizacyjne danej JST zostaną objęte wspólnym wyborem w celu zapewnienia efektywności całego procesu.
Jednak nawet w takiej sytuacji w procedurze wyboru konieczny jest udział strony społecznej. Porozumienie w sprawie wyboru instytucji finansowej powinno zostać osiągnięte z przedstawicielami zakładowych organizacji związkowych działających w jednostkach objętych wyborem, a w razie braku organizacji związkowych – z przedstawicielami osób zatrudnionych w tych jednostkach.
Dopiero jeżeli na miesiąc przed upływem terminu, w którym podmiot zatrudniający jest obowiązany do zawarcia umowy o zarządzanie PPK, nie zostanie osiągnięte porozumienie ze stroną społeczną, wójt, zarząd powiatu albo zarząd województwa sam wybierze instytucję finansową, z którą podmiot zatrudniający zawrze umowę o zarządzanie PPK.
Wyłączenia z nowego prawa zamówień
Ułatwieniem dla samorządów ma też być wyłączenie stosowania nowych przepisów o zamówieniach publicznych przy wyborze dostawcy PPK, w przypadku zamówień poniżej progów unijnych. Przypomnijmy, że podmioty zatrudniające realizują obowiązek wdrożenia PPK, zawierając z wybraną instytucją finansową dwie umowy: umowę o zarządzanie PPK i umowę o prowadzenie PPK. Obecnie, zgodnie z art. 4 pkt 4 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej: stare p.z.p.), umowa o zarządzanie PPK jest wyłączona spod stosowania tej ustawy. Takiego ogólnego przedmiotowego wyłączenia dla umów o zarządzanie PPK nie zawiera już ustawa z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej: nowe p.z.p.), która wejdzie w życie 1 stycznia 2021 r. Nowe p.z.p. wprowadza natomiast zwolnienie ze stosowania jego przepisów do umów o zarządzanie PPK oraz umów o prowadzenie PPK, jeżeli wartość zamówienia będzie mniejsza niż progi unijne (dla jednostek samorządu terytorialnego jest to 214 tys. euro).
Co istotne, z punktu widzenia ustawy o PPK możliwe jest zawarcie przez podmioty zatrudniające będące jednostkami sektora finansów publicznych umowy o zarządzanie PPK przed 1 stycznia 2021 r., ale najwcześniejszym dopuszczalnym terminem wejścia w życie tej umowy powinien być 1 stycznia 2021 r. W sytuacji gdy podmiot zatrudniający z sektora publicznego podpisze umowę o zarządzanie PPK przed 1 stycznia 2021 r., będzie mógł skorzystać z obecnie obowiązującego wyłączenia przepisów, o którym mowa w art. 4 pkt 4 starego p.z.p. Potwierdził to ostatnio Urząd Zamówień Publicznych, który wskazał, że zamawiający, oceniając możliwość zastosowania określonych przepisów starego p.z.p., powinien uwzględniać stan prawny obowiązujący w chwili udzielania zamówienia publicznego ‒ zawierania umowy o zamówienie publiczne.
!To organ zarządzający decyduje, które jednostki organizacyjne gminy zostaną objęte wspólnym wyborem instytucji zarządzającej PPK. Jednak nawet wtedy w procedurze wyboru konieczny jest udział strony społecznej.
Ważny jest sposób przeprowadzenia postępowania
We wskazanych wyżej wyjaśnieniach UZP zwrócił także uwagę, że sposób szacowania wartości zamówienia może zależeć od przyjętego przez zamawiającego sposobu przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Zgodnie z art. 37 ust. 1 nowego p.z.p. postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego przygotowuje i przeprowadza zamawiający. Jeżeli zamówienie publiczne udzielane jest samodzielnie przez zamawiającego w rozumieniu nowego p.z.p. (por. art. 7 pkt 31) i służy zaspokajaniu jego potrzeb zakupowych, to szacunkowa wartość takich zamówień powinna być co do zasady ustalana odrębnie i odpowiadać zakresowi udzielanego zamówienia.
W art. 33 ust. 1 nowego p.z.p. przyjęto, że w przypadku gdy zamawiający składa się z kilku jednostek organizacyjnych (nieposiadających statusu odrębnego zamawiającego), całkowitą wartość zamówienia ustala się dla wszystkich jednostek organizacyjnych łącznie. Jeżeli jednak wyodrębniona jednostka organizacyjna zamawiającego, mająca samodzielność finansową, udziela zamówienia związanego z jej własną działalnością, to wartość zamówienia ustala się odrębnie od wartości zamówień udzielanych przez inne jednostki organizacyjne tego zamawiającego, mające samodzielność finansową (art. 33 ust. 2 nowego p.z.p.).
Zgodnie z art. 38 ust. 1 nowego p.z.p. zamawiający mogą także zdecydować, że przygotują lub przeprowadzą postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego wspólnie. W takim przypadku szacunkowa wartość zamówienia powinna zostać ustalona łącznie. Reguła łącznego szacowania potrzeb instytucji zamawiających będzie obejmować co do zasady również zamówienia udzielane przez zamawiającego wyznaczonego (por. art. 41 nowego p.z.p.) oraz przez zamawiającego centralnego (por. art. 49 nowego p.z.p.).
Artykuł 37 ust. 2 i 3 nowego p.z.p. uprawnia także zamawiającego do powierzenia przygotowania lub przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia własnej jednostce organizacyjnej lub osobie trzeciej ‒ w takim przypadku podmioty wykonujące czynności w postępowaniu działają jako pełnomocnicy zamawiającego.
Podstawa prawna
• art. 2 ust. 1 pkt 40, art. 7 ust. 4a, art. 26, art. 137 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342)
• art. 138 ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1175)
• par. 5 ust. 1 pkt 3 lit. b rozporządzenia ministra finansów z 28 stycznia 2019 r. w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej (Dz.U. poz. 183; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1276)
• art. 19 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1291)
• ustawa z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. poz. 1086; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1423)
• art. 4 pkt 4 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1843; ost.zm. Dz.U. z 2020 r., poz. 1086)
• art. 7 pkt 31, art. 33 ust. 1 i 2, art. 37 ust. 1‒3, art. 38 ust. 1, art. 41, art. 49 ustawy z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. poz. 2019; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1492)