Rok szkolny 2025/2026. Nowe przedmioty, mniej lekcji religii i likwidacja "godzin czarnkowych". Co czeka nauczycieli i uczniów od 1 września 2025 r.

Nowe przedmioty od 1 września, czyli co się zmienia w podstawie programowej w roku szkolnym 2025/2026

Z dniem 1 września 2025 r. do szkół wkraczają dwa nowe przedmioty: edukacja obywatelska, która zastąpi historię i teraźniejszość, oraz edukacja zdrowotna w miejsce wychowania do życia w rodzinie.

Edukacja obywatelska ma przygotować do świadomego i odpowiedzialnego zaangażowania w społeczeństwie. Będzie nauczana w szkołach ponadpodstawowych, w tym roku szkolnym w klasie II liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkole I stopnia. W kolejnych latach obejmie następne roczniki i nauczana będzie w klasach II i III liceum, klasach II–IV technikum i w klasach II i III branżowej szkoły I stopnia.

Edukacja zdrowotna ma łączyć elementy nauk o zdrowiu, medycznych, społecznych, humanistycznych, przyrodniczych i ścisłych i odnosić się do zdrowia w wymiarze fizycznym, psychicznym, seksualnym, społecznym i środowiskowym na wszystkich etapach życia. Przedmiot będzie nauczany w szkołach podstawowych w klasach IV–VIII i w szkołach ponadpodstawowych. W tym roku będzie nieobowiązkowy – z zajęć można zrezygnować do 25 września.

Decyzja o tym, że będzie to przez rok przedmiot nieobowiązkowy, zapadła w trakcie kampanii prezydenckiej, po protestach części społeczeństwa i Kościoła. Ogłaszając ją, ministra edukacji Barbara Nowacka argumentowała, że „widząc napięcia”, musi ochronić szkołę przed „awanturą polityczną”. Kilka dni wcześniej o nieobowiązkowości nowego przedmiotu poinformował wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz. Nowacka tłumaczyła później, że to rozmowy z nauczycielami spowodowały, że edukacja zdrowotna będzie nieobowiązkowa.

Od nowego roku szkolnego obowiązywać będzie też nowa podstawa programowa wychowania fizycznego. Nacisk położono na rozwój umiejętności ruchowych u dzieci i młodzieży, tak by podejmowały różne formy aktywności fizycznej przez całe życie. Wiele aktywności ruchowych uczniów ma się odbywać na świeżym powietrzu.

Zgodnie z nową podstawą, analogicznie jak jest w klasach starszych, wprowadzony ma być obowiązek przeprowadzenia w każdej klasie testów sprawnościowych. Mają one być przeprowadzane w każdym roku szkolnym w okresie od lutego do kwietnia. Przeprowadzi je nauczyciel WF. Obejmują one: bieg wahadłowy 10 × 5 m, 20-metrowy wytrzymałościowy bieg wahadłowy, podpór w leżeniu przodem na przedramionach (tzw. deska) i skok w dal z miejsca.

Ponadto w przypadku klas VII–VIII szkoły podstawowej podstawa programowa wychowania fizycznego obejmuje fakultatywny dział umożliwiający zapoznanie się z ćwiczeniami, które są stosowane w trakcie rekrutacji do służb mundurowych i innych zawodów, w których wymagana jest wysoka sprawność fizyczna. W szkołach ponadpodstawowych dział ten będzie obowiązkowy dla wszystkich uczniów.

Tylko jedna religia w tygodniu. W jakich godzinach szkoły ją zaplanują?

Od nowego roku szkolnego 2025/2026 religia lub etyka mają się odbywać w wymiarze jednej godziny tygodniowo – bezpośrednio przed obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi ucznia lub bezpośrednio po nich.

Rozporządzenie w kwietniu zaskarżyła do Trybunału Konstytucyjnego I prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska. W uzasadnieniu wskazała m.in. na pominięcie stanowisk Kościołów i związków wyznaniowych oraz na naruszenie konstytucyjnego prawa rodziców do określania wychowania moralnego i religijnego dzieci. 3 lipca TK orzekł, że rozporządzenie jest niezgodne z konstytucją.

Służby prasowe resortu edukacji podkreśliły wówczas w komentarzu dla PAP, że „to minister odpowiedzialny za oświatę kształtuje prawo oświatowe w Polsce”. „Rozporządzenia wydawane przez ministra ds. oświaty są publikowane w Dzienniku Ustaw i to one stanowią obowiązujące prawo, a nie decyzje organu, którego stan niezdolności do wykonywania zadań Trybunał Konstytucyjny stwierdził w wyrokach sądów europejskich i Sejm w uchwale z 6 marca 2024 r.” – wskazał resort.

Ferie zimowe też po nowemu. Co się zmieni dla uczniów i szkół?

Nowości dotyczą nie tylko nauczanych przedmiotów. Od tego roku ferie zimowe będą w trzech, a nie jak dotychczas w czterech terminach. Ministerstwo dokonało nowego podziału województw na grupy. Nie będzie już osobnego terminu dla województw: podlaskiego i warmińsko-mazurskiego, które ferie miały zawsze w stałym terminie na przełomie stycznia i lutego. Od 19 stycznia do 1 lutego ferie będą mieli uczniowie z województw: mazowieckiego, pomorskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego; od 2 do 15 lutego – z województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, zachodniopomorskiego, małopolskiego i opolskiego; od 16 lutego do 1 marca – z województw: podkarpackiego, lubelskiego, wielkopolskiego, lubuskiego i śląskiego.

Od września 2025 r. możliwa będzie nauka w nowym zawodzie – technik gospodarki nieruchomościami. Został on wpisany do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Nauczanie w tym zawodzie ma być realizowane w technikum oraz na kwalifikacyjnym kursie zawodowym i kursie umiejętności zawodowych.

Nowy język na maturze dla wszystkich uczniów

Wiosną 2026 r. na maturze po raz pierwszy przeprowadzony zostanie egzamin pisemny z języka ukraińskiego jako języka obcego, czyli będzie mógł być zdawany przez wszystkich maturzystów. Do tego roku egzamin z ukraińskiego przeprowadzany był tylko jako egzamin obowiązkowy dla maturzystów ze szkół i oddziałów dla mniejszości narodowej ukraińskiej.

Szkoły bez godzin czarnkowych. Jakie zmiany czekają nauczycieli?

Od 1 września zlikwidowane zostają godziny dostępności, nazywane potocznie „godzinami czarnkowymi”. To jedna godzina tygodniowo, podczas której w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy nauczyciel został zobowiązany do „dostępności w szkole”, po to, by „odpowiednio do potrzeb prowadzić konsultacje z uczniami lub wychowankami lub ich rodzicami”. Rozwiązanie, obowiązujące od 1 września 2022 r., nazwę zawdzięcza ówczesnemu ministrowi edukacji i nauki Przemysławowi Czarnkowi, który je wprowadził.

Skrócony zostanie okres zatrudnienia – nauczyciela mającego wymagane kwalifikacje, ale niemającego stopnia awansu zawodowego – na podstawie umowy o pracę na czas określony z dwóch lat szkolnych do jednego roku szkolnego.

Uszczegółowione zostają przepisy dotyczące warunków obliczania wynagrodzenia nauczycieli za godziny ponadwymiarowe i godziny zastępstw doraźnych. Określono m.in. przypadki, w których nauczyciel zachowuje albo traci prawo do wynagrodzenia za przydzielone, ale niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, mimo że ich nie zrealizował, jeśli w tym czasie realizował przydzielone mu przez dyrektora szkoły zajęcia uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów.

Wejdą też w życie przepisy, które mają wyeliminować przypadki przydzielania nauczycielom zastępstw doraźnych za nieobecnych nauczycieli do realizacji w czasie, w którym powinni oni realizować zajęcia w ramach obowiązującego ich tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Chodzi o nauczycieli bibliotekarzy i nauczycieli specjalistów.

Przesunięty będzie termin wypłaty składników wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac. Składniki te będą wypłacane miesięcznie lub jednorazowo z dołu do piątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który przysługuje to wynagrodzenie.

Nauczyciele, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, będą mogli skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Przywrócona zostaje możliwość powierzenia stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na kolejny okres bez konieczności przeprowadzenia konkursu.

Od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2027 r. w niepublicznych szkołach i placówkach oświatowych będzie można powierzać zadania dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej nauczycielom specjalistom (np. pedagogom, psychologom i logopedom) w wymiarze nie wyższym niż 9 godzin tygodniowo (a nie jak dotąd – 4 godziny), na podstawie innej niż umowa o pracę. Chodzi m.in. o umowę-zlecenie czy umowę B2B (umowa z osobą, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą).

Z dniem 31 sierpnia 2025 r. wygasną obecnie obowiązujące przepisy łagodzące ograniczenia dotyczące zatrudnienia nauczycieli korzystających z nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, które są odpowiednikiem emerytur pomostowych dla nauczycieli.

Nauczyciele korzystający z kompensówek nie mogą dalej pracować w szkole, przedszkolu lub w ośrodku (np. w niepełnym wymiarze godzin), nawet jeśli zajmowane stanowisko nie ma nic wspólnego z pracą dydaktyczną, pod sankcją zawieszenia świadczenia. Jeśli zaś nauczyciel podejmie inną pracę niż w zawodzie, to będzie nadal mógł pobierać pieniądze z tytułu świadczenia. W 2022 r. w związku z pełnoskalową zbrojną agresją Rosji na Ukrainę i napływem uchodźców z Ukrainy, w tym dzieci w wieku szkolnym, wprowadzono odstępstwa od tej zasady.

W 2022 r. w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wprowadzono możliwość zatrudnienia nauczyciela pobierającego świadczenie kompensacyjne bez utraty tego świadczenia na stanowisku pomocy nauczyciela lub nauczyciela w oddziale przygotowawczym dla uczniów z Ukrainy. Możliwe było też zatrudnienie bez utraty świadczenia kompensacyjnego nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę języka polskiego, a także innego nauczyciela niż polonista, jeżeli w dniu nawiązania z nim stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny. Od 1 września przepisy te nie będą obowiązywać.