rozwiń ›

Choć posiedzenie nie obyło się bez emocji i prób modyfikacji przepisów, ostatecznie żadne zmiany nie zostały uwzględnione. Co dokładnie oznacza to dla Ukraińców przebywających w Polsce, dla administracji publicznej i systemu wsparcia społecznego?

Komisje mówią „nie” poprawkom

Senatorka PiS Anna Bogucka zaproponowała pięć poprawek, m.in. ograniczających dostęp Ukraińców do świadczenia 800+ poprzez uzależnienie jego wypłaty od zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Inna propozycja dotyczyła zaostrzenia kryteriów przyznawania polskiego obywatelstwa. Jednak żadna z tych sugestii nie zyskała poparcia komisji.

Jak zauważył wiceszef MSWiA Maciej Duszczyk, celem nowelizacji jest przede wszystkim dostosowanie polskiego prawa do unijnych przepisów, które wydłużają tymczasową ochronę dla uchodźców wojennych z Ukrainy do 4 marca 2026 r.

– Słowo „wygaszenie” wydaje się tutaj istotne z tego powodu, że mamy coraz większą grupę obywateli Ukrainy, która się po prostu usamodzielnia w Polsce, a więc nie musi korzystać z jakiegokolwiek specjalnego wsparcia – podkreślił Duszczyk. Dodał jednak, że „cały czas są osoby, którym to wsparcie jest potrzebne, czyli grupy wrażliwe, i zostaje to zauważone w ustawie”.

Nowe zasady pomocy – mniej, ale bardziej celowane

Nowelizacja zakłada stopniowe wygaszanie części pomocy, ale też jej uszczelnienie. Jedną z kluczowych zmian jest zakończenie możliwości umieszczania uchodźców w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania po 31 października 2025 r. Wyjątkiem będą osoby z tzw. grup wrażliwych. Od 1 listopada 2025 r. wojewodowie będą mogli udzielić pomocy w postaci zakwaterowania i wyżywienia m.in.:

  • dzieciom, na które wypłacane jest świadczenie wychowawcze, przy odpłatności 15 zł/osobodzień,
  • emerytom, którzy pobierają świadczenie emerytalne – również przy 15 zł/osobodzień,
  • osobom z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności,
  • kobietom po 60. roku życia i mężczyznom po 65., o ile nie pobierają emerytury.

Koniec z fikcyjnym ruchem granicznym

Ustawa wprowadza także mechanizmy mające ograniczyć nadużycia. Wykluczona zostaje możliwość przyznania uprawnień osobom, które przekraczają granicę na krótki czas w ramach małego ruchu granicznego. Utracą one możliwość korzystania z przywilejów przewidzianych dla uchodźców wojennych.

Kolejną zmianą jest doprecyzowanie procedur w krajowym systemie rejestracji cudzoziemców – m.in. obowiązek wpisywania danych z dokumentów przekroczenia granicy oraz pobieranie odcisków palców przez Straż Graniczną. Wprowadzono także obowiązek osobistej obecności dzieci podczas nadawania numeru PESEL – niezależnie od ich wieku.

800+ tylko dla uczących się

Ustawa rozszerza przesłanki do przyznania świadczenia wychowawczego 800+, uwzględniając dzieci, które ukończyły szkołę ponadpodstawową przed osiągnięciem pełnoletności, ale kontynuują naukę – czy to w szkołach wyższych, czy na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

To reakcja na luki w dotychczasowych przepisach, które powodowały utratę prawa do świadczeń przez młodych Ukraińców będących w fazie przejściowej między szkołą średnią a studiami lub kursem zawodowym.

Twarde kryteria pobytowe

Nowelizacja przewiduje także rozszerzenie katalogu przypadków, w których może dojść do cofnięcia zezwolenia na pobyt. Chodzi m.in. o sytuacje, gdy obywatel Ukrainy podał fałszywe dane, złożył nieprawdziwe zeznania lub zawarł fikcyjny związek małżeński w celu obejścia przepisów migracyjnych.

Jednocześnie wydłużono czas rozpatrywania przez wojewodów takich spraw, jak:

  • zezwolenia na pobyt czasowy i stały,
  • pobyt rezydenta długoterminowego UE,
  • zmiany zezwoleń na pobyt i pracę, w tym w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji,
  • cofanie zezwoleń w wyżej wymienionych przypadkach.

Pomoc dla szkół i uproszczona ścieżka dla medyków

Ustawa przewiduje również kontynuację wsparcia dla samorządów w zakresie edukacji dzieci ukraińskich. Wydłużono m.in. możliwość przyznawania nauczycielom godzin ponadwymiarowych w szkołach, które utworzyły dodatkowe oddziały dla uczniów z Ukrainy.

Wprowadzono także zmiany w ustawie o zawodach lekarza i pielęgniarki – system uproszczony umożliwiający wykonywanie zawodu przez osoby spoza UE (głównie z Ukrainy) będzie obowiązywał do 4 marca 2026 r. Jednocześnie wprowadzono dodatkowe mechanizmy weryfikacyjne, które mają zapobiec nadużyciom

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia. Oznacza to, że zmiany wejdą w życie jeszcze w sierpniu, a administracja publiczna, samorządy, a także instytucje edukacyjne i zdrowotne będą musiały błyskawicznie dostosować się do nowych regulacji.

Polska, jako kraj przyjmujący największą liczbę uchodźców z Ukrainy, wyraźnie przechodzi z fazy doraźnej pomocy w kierunku długofalowej integracji i selektywnego wsparcia. Ustawa jest tego symbolicznym, ale i bardzo praktycznym znakiem.