Chorobowy, macierzyński, opiekuńczy: Jakie zasiłki możesz otrzymać z ZUS

1 Świadczenie rehabilitacyjne

Jeżeli po wyczerpaniu zasiłku chorobowego ubezpieczony nadal jest niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie może umożliwić mu powrót do aktywności zawodowej, to przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne. Zostaje ono przyznane na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

Świadczenie nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia.

Wysokość świadczenia kształtuje się następująco:
- 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 3 miesięcy,
- 75 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za pozostały okres,
- 100 proc. jeśli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

>>Czytaj też: Świadczenie rehabilitacyjne czy renta

2 Zasiłek wyrównawczy

Z kolei zasiłek wyrównawczy ma zrekompensować ubezpieczonemu pracownikowi straty w zarobkach, jakie ponosi z powodu obniżenia jego sprawności do pracy. Przysługuje więc pracownikowi ze zmniejszoną zdolnością do pracy (może chodzić o obniżenie sprawności fizycznej bądź psychicznej), którego miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej.

Rehabilitacji mogą być poddani pracownicy:
- zagrożeni chorobą zawodową i wymagający przekwalifikowania,
- zatrudnieni w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, jeżeli stan ich zdrowia wymaga zmiany rodzaju pracy,
- którzy wskutek wypadku lub dłuższej choroby utracili czasowo zdolność do pracy i wymagają adaptacji do pracy.

Rehabilitacja jest prowadzona w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej lub na wyodrębnionym stanowisku pracy dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.

Zasiłek wyrównawczy wypłaca pracodawca, o ile jest płatnikiem składek na ubezpieczenie chorobowe zatrudniającym powyżej 20 ubezpieczonych. W pozostałych przypadkach obowiązek ten przejmuje ZUS.

Komu nie przysługuje zasiłek wyrównawczy, dowiesz się tutaj>>

Wysokość zasiłku zależy od zarobków poszczególnych pracowników, świadczenie to stanowi bowiem różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem sprzed odbywania rehabilitacji zawodowej, ustalonym według zasad obowiązujących przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, a wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy uzasadniającej jego wypłatę.

Podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym dana osoba nabyła prawo do tego świadczenia.

3 Zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński wypłacany przez ZUS przysługuje nie tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę (a tylko takim osobom przysługuje urlop macierzyński - czytaj tutaj o różnicach>>), ale wszystkim podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu. Tak więc prawo do niego mają także dobrowolnie opłacające składkę chorobową osoby zatrudnione na umowę zlecenie czy prowadzące własną działalność gospodarczą.

Dokładnie ma do niego prawo kobieta urodziła dziecko, przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia na wychowanie, także w ramach rodziny zastępczej. Zasiłek macierzyński wypłacany jest przez okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu rodzicielskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego.

Okres wypłaty zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) wynosi od 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka do 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Z zasiłku może też skorzystać ubezpieczony ojciec dziecka (lub inny ubezpieczony członek rodziny), jeśli matka wykorzystała już co najmniej 14 tygodni urlopu lub nie może opiekować się dzieckiem. O jakie sytuacje dokładnie chodzi, przeczytasz tutaj>>

Natomiast zasiłek za dodatkowy urlop macierzyński (lub dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego) wynosi 6 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i 8 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka. 26 tygodni wynosi okres wypłaty świadczenia za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego. Przy czym ubezpieczonemu ojcu dziecka prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego przysługuje na równi z ubezpieczoną matką dziecka.

W zależności od terminu złożenia wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi:
- 60 proc. podstawy wymiaru - gdy wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego zostanie złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 100 proc. podstawy wymiaru przez podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński, a 60 proc. przez urlop rodzicielski;
- 80 proc. podstawy wymiaru - jeżeli pracownica w terminie 14 dni po porodzie wystąpi z wnioskiem o skorzystanie z pełnego wymiaru przysługujących jej urlopów z tytułu macierzyństwa, czyli bezpośrednio po urlopie macierzyńskim wykorzysta dodatkowy urlop macierzyński, a następnie zaraz po nim urlop rodzicielski; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 80 proc. podstawy wymiaru przez wszystkie rodzaje urlopów;
- 100 proc. podstawy wymiaru - w przypadku braku wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego; 100 proc. zasiłek macierzyński obowiązuje wówczas przez cały okres trwania podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

4 Zasiłek opiekuńczy

Do finansowego wparcia z ZUS ma prawo także ubezpieczony, który został zwolniony z obowiązku wykonywania pracy z powodu konieczności zaopiekowania się:
- zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat jeśli z nieprzewidzianych przyczyn zamknięto placówkę oświatową, do której uczęszcza lub w przypadku choroby, porodu, lub pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej drugiego z małżonków, który stale opiekuje się dzieckiem;
- chorym dzieckiem do lat 14;
- innym chorym członkiem rodziny jeśli pozostaje we wspólnym gospodarstwie z osobą sprawującą opiekę (za członka rodziny uznaje się małżonka, rodziców, teściów, wnuków, rodzeństwo, oraz dzieci powyżej 14 lat);

Jednak ubezpieczony otrzyma świadczenie tylko wtedy, gdy nikt inny z rodziny nie może zapewnić danej osobie opieki. Wyjątkiem jest chore dziecko do lat 2 - wtedy ta zasada nie obowiązuje.

Łączny okres pobierania zasiłku nie może przekraczać 60 dni w roku kalendarzowym, ale liczba poszczególnych dni, za które można otrzymać zasiłek opiekuńczy, zależy od typu sytuacji: w przypadku opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 i chorym dzieckiem do lat 14 jest to maksymalnie 60 dni, w pozostałych przypadkach jest to 14 dni.

Wspomniane limity nie obowiązują w przypadku, gdy ubezpieczona matka po urodzeniu dziecka ze względu na zły stan zdrowia wymaga opieki szpitalnej. Ubezpieczonemu ojcu (lub innemu członkowi rodziny) przysługuje wtedy zasiłek opiekuńczy w wymiarze 8 tygodni, który nie wlicza się do wspomnianych wyżej 60 dni w roku kalendarzowym.

Jak otrzymać i ile wynosi zasiłek opiekuńczy>>

5 Zasiłek pogrzebowy

Wreszcie po śmierci pracownika (czyli ubezpieczonego) osobom, które pokryły koszt pogrzebu przysługuje zasiłek pogrzebowy z ZUS w wysokości 4 tys zł.

Do członków rodziny, po których przysługuje zasiłek pogrzebowy, zalicza się małżonka (wdowę i wdowca), rodziców, ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem przez nie pełnoletniości, a także wnuki i rodzeństwo. Od 1 marca 2015 roku do tego kręgu zostały włączone również dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej, dziadkowie oraz osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Świadczenie to może otrzymać również pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat lub osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli to jeden z tych podmiotów rzeczywiście pokrył koszty pogrzebu. W takim przypadku zasiłek przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia.

Jeśli koszty pogrzebu poniosła więcej niż jedna osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów.

Zobacz, jakie zmiany w zasiłku pogrzebowym zaszły od 2015 roku