Obniżenie składek ZUS. Jak można to zrobić?

Przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą muszą opłacać składki od zadeklarowanej podstawy nie niższej niż 60 proc. prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Podstawa ta zwiększa się co roku wraz ze wzrostem prognoz, a w 2025 r. wynosi 5203,80 zł.

W 2025 r. suma składek na ubezpieczenie społeczne (bez składki zdrowotnej) wynosi dla przedsiębiorcy 1646,47 zł, a jeśli przedsiębiorca opłaca dobrowolną składkę chorobową – 1773,96 zł.

Zwolnienie ze składek ZUS – dodatkowe zatrudnienie

Przedsiębiorca może nie opłacać składek na ubezpieczenie społeczne, jeśli posiada tzw. inny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Do najpopularniejszych należy zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę, wykonywanie umowy zlecenia i pobieranie zasiłku macierzyńskiego.

Zatrudnienie na etacie

Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, nie musi opłacać składek na ubezpieczenie społeczne (składka zdrowotna jest obowiązkowa), jeśli oprócz tego jest zatrudniona w oparciu o umowę o pracę, a podstawa wymiaru składek z etatu wynosi co najmniej aktualnie obowiązujące w danym roku minimalne wynagrodzenie (w 2025 r. – 4666 zł).

Nie ma przy tym znaczenia wymiar etatu, a jedynie podstawa wymiaru składek. Jeśli zatem pracownik jest zatrudniony np. na 3/4 etatu, ale jego wynagrodzenie wynosi co najmniej 4666 zł, to nie opłaca składek na ubezpieczenie społeczne.

Przedsiębiorca może, ale nie musi, opłacać składki z działalności na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Nie może jednak dobrowolnie opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe. W razie choroby otrzyma więc zasiłek chorobowy tylko z jednego źródła – z tytułu zatrudnienia na etat.

Wykonywanie umowy zlecenia

Podobna zasada dotyczy wykonywania umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług). Jeśli przedsiębiorca oprócz działalności gospodarczej wykonuje umowę zlecenia poza zakresem swojej działalności i otrzymuje wynagrodzenie nie niższe niż minimalne wynagrodzenie, może nie opłacać składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności.

Musi jednak zostać zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Płatnik będzie odprowadzał za niego składki na ubezpieczenie społeczne. Przedsiębiorca musi opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego

Nie ma przeszkód, aby matka przebywająca na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim albo uzupełniającym macierzyńskim (dla rodziców wcześniaków) jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą (dotyczy to również ojców).

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego, którego podstawa wymiaru jest nie niższa niż minimalne wynagrodzenie, pozwala na nieopłacanie składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W takiej sytuacji osoba pobierająca zasiłek będzie miała finansowane składki z budżetu państwa z tytułu pobierania zasiłku, natomiast z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej będzie opłacała jedynie składkę zdrowotną.

Obniżenie składek ZUS – choroba przedsiębiorcy

Obniżenie składek ZUS jest również możliwe za miesiąc, w którym przedsiębiorca był chory. Trzeba przy tym podkreślić, że składka zdrowotna jest niepodzielna i okres choroby jej nie obniży.

Zgodnie z art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) za miesiąc, w którym ubezpieczenie emerytalno-rentowe trwało tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Zasadę tę stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Oznacza to, że podstawę wymiaru składek za wrzesień 2025 r., w którym przedsiębiorca był niezdolny do pracy przez 20 dni, należy obliczyć w następujący sposób: 5203,80 zł : 30 dni x 10 dni = 1734,33 zł.

Powyższa zasada dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy przedsiębiorca ma prawo do zasiłku chorobowego. Jeśli tego prawa nie ma, to mimo choroby nie obniży składek.[Przykład 1]

Kolejną ważną zasadą, o której trzeba pamiętać, jest ta, zgodnie z którą obniżenie składek za okres choroby dotyczy wyłącznie najniższej podstawy wymiaru składek, bez względu na jej wysokość zadeklarowaną przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność (tak uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 11 lipca 2019 r., III UZP 1/19).[Przykład 2]

Ulgi składkowe

Przedsiębiorca może skorzystać z następujących ulg składkowych:

• ulga na start - zwolnienie z obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, a co za tym idzie także opłacania składek za te ubezpieczenia, przez okres 6 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej;

• preferencyjne składki (mały ZUS) określone w art. 18a ustawy systemowej, zgodnie z którym prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą przez pierwsze 24 miesiące od rozpoczęcia prowadzenia działalności albo zakończenia ulgi na start może opłacać składki od niższej kwoty, ale nie mniejszej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia;
• mały ZUS Plus określony w art. 18c ustawy systemowej, zgodnie z którym prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, który w poprzednim roku kalendarzowym osiągnął przychód nie wyższy niż 120 000 zł, może ustalić podstawę wymiaru składek w oparciu o dochód;
• wakacje składkowe określone w art. 17a ustawy systemowej, zgodnie z którym prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą może raz w roku zrezygnować z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za dany miesiąc, a składki zostaną za niego sfinansowane przez budżet państwa.

Ulga na start

Przedsiębiorca na początku prowadzenia działalności gospodarczej może skorzystać z tzw. ulgi na start, a więc możliwości nieopłacania składek przez 6 pierwszych miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności.

Opłacanie składki zdrowotnej podczas korzystania z ulgi na start jest jednak konieczne na zasadach ogólnych.

Z tej ulgi nie mogą korzystać osoby, które:

• podejmują ponownie lub wznawiają działalność po przerwie krótszej niż 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia lub
• wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Mały ZUS (preferencyjne składki)

Przedsiębiorca przez 24 miesiące od rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej albo zakończenia korzystania z ulgi na start ma prawo do opłacania składek od podstawy niższej niż standardowa, ale nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Z tej ulgi nie mogą korzystać osoby, które:

• podejmują ponownie lub wznawiają działalność po przerwie krótszej niż 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia lub
• wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Mały ZUS Plus

Ulga przysługuje prowadzącym działalność gospodarczą, których roczny przychód z działalności uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych. Limit ten zmniejsza się proporcjonalnie, gdy przedsiębiorca nie prowadził działalności przez cały poprzedni rok kalendarzowy.

Ulga polega na tym, że przez cały następny rok można opłacać składki od podstawy wymiaru wynoszącej – w uproszczeniu – połowę przeciętnego miesięcznego dochodu. Jeśli jednak tak obliczona kwota byłaby niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, trzeba ją do tego poziomu podwyższyć. Przedsiębiorca nie może opłacać składek niższych niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Z ulgi nie mogą skorzystać osoby, które:

• w poprzednim roku kalendarzowym opłacały zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług;
• spełniają warunki do korzystania z tzw. preferencyjnych składek (małego ZUS), a więc możliwości opłacania składek od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia;
• w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
• w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (np. były wspólnikami spółki jawnej lub jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością);
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, a zakres usług pokrywa się z zakresem obowiązków pracowniczych;
• korzystały z ulgi przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności (ostatnia okoliczność ulega likwidacji od 1 stycznia 2026 r.).

Co się zmieni od 1 stycznia 2026 r.?

Od 1 stycznia 2026 r. będzie można dłużej korzystać z małego ZUS Plus. Z obecnie jeszcze obowiązujących przepisów wynika, że po nieprzerwanym korzystaniu z tej ulgi przez 3 lata, trzeba było odbyć trzyletnią „karencję” i płacić przez ten czas składki od standardowej wysokości. Od 1 stycznia 2026 r. karencja będzie więc wynosiła 2 lata.

Wakacje składkowe

Przedsiębiorca ma prawo raz w roku złożyć wniosek o zwolnienie ze składek na ubezpieczenia społeczne. Składki sfinansuje za niego budżet państwa, a okres ten uznaje się za okres składkowy dla celów np. ustalenia prawa do emerytury minimalnej.

Zwolnienie dotyczy generalnie składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe przedsiębiorcy.

Warunkiem do otrzymania zwolnienia jest:

• zgłoszenie w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż dziesięciu ubezpieczonych (do tego limitu wlicza się także samego przedsiębiorcę);
• przychód przedsiębiorcy z pozarolniczej działalności gospodarczej w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie przekroczył równowartości w złotych 2 milionów euro;
• niewykonywanie działalności na rzecz byłego pracodawcy, jeśli czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej pokrywały się, nawet częściowo, z obowiązkami pracowniczymi;
• podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku.

Zwolnienie może również dotyczyć składki na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli przedsiębiorca dobrowolnie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu złożenia wniosku o wakacje składkowe oraz w miesiącu go poprzedzającym.