Umowa zlecenia. Czy zleceniobiorca ma prawo do urlopu wypoczynkowego?

Czym różni się zatrudnienie na umowę zlecenia od zatrudnienia na umowę o pracę?

Cechy zatrudnienia pracowniczego zostały określone w art. 22 par. 1 kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Pracodawca zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia.

Mimo że przepis ten wymienia tylko jeden obowiązek pracodawcy (zapłata wynagrodzenia), to jest ich znacznie więcej. Jednym z nich jest zapewnienie pracownikowi urlopu wypoczynkowego.

Taki obowiązek nie ciąży na zleceniodawcy, który zatrudnia w oparciu o umowę zlecenia, a ściślej rzecz ujmując – w oparciu o umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o umowie zlecenia zawarte w kodeksie cywilnym.

W ramach takiej umowy wykonujący usługę (zleceniobiorca) zobowiązuje się wykonywać konkretne czynności na rzecz usługobiorcy (zleceniodawcy). To strony umowy decydują o rodzaju czynności, czasie i miejscu ich wykonania. Przepisy kodeksu pracy nie mają w tym przypadku zastosowania, zatem zleceniodawca, w przeciwieństwie do pracodawcy, nie musi zapewniać urlopu wypoczynkowego.

Umowa zlecenia a urlop wypoczynkowy

Z uwagi na to, że umowa zlecenia zawierana jest w oparciu o kodeks cywilny, a nie kodeks pracy, zleceniobiorca nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego ani innych urlopów lub zwolnień od pracy, które przysługują pracownikom.

Strony umowy zlecenia mogą ustalić w umowie, że zleceniobiorcy będą przysługiwać dni wolne. Mają w tym względzie całkowitą dowolność, bo nie ogranicza ich kodeks pracy, a korzystają z zasady swobody umów wynikającej z kodeksu cywilnego.

Strony mogą ustalić, że zleceniobiorca może przerwać wykonywanie zlecenia i skorzystać z określonej liczby płatnych dni wolnych, co będzie miało charakter quasi-urlopu wypoczynkowego. Nie musi to być dokładnie 26 dni wolnych rocznie, może to być dowolna liczba (mniejsza lub większa) ustalona przez strony umowy. W umowie zlecenia można również dowolnie ustalić formę i termin składania wniosku o taki dzień wolny.

Co ważne, zleceniobiorca nie może domagać się udzielenia mu „urlopu wypoczynkowego”, jeśli prawo do płatnych dni wolnych nie zostało uzgodnione przez strony w umowie.

Czy zleceniobiorcy przysługuje urlop na żądanie?

Nie ma przepisu, który przyznawałby zleceniobiorcy prawo do urlopu wypoczynkowego, w tym urlopu na żądanie.

Strony umowy zlecenia mogą jednak ustalić, że zleceniobiorcy może przysługiwać określona pula płatnych dni wolnych, w tym quasi-urlop na żądanie, czyli wolny dzień, o który zleceniobiorca może wnioskować tuż przed rozpoczęciem wykonywania zlecenia danego dnia.

Czy trzeba sporządzać plan urlopów dla zleceniobiorców?

Obowiązek sporządzania planu urlopów dotyczy jedynie pracowników.

Jednak w zakładzie pracy, w którym pracuje wielu zleceniobiorców, których umowy przewidują płatne dni wolne, może pojawić się potrzeba sporządzenia podobnego dokumentu dla zleceniobiorców. Będzie on miał jednak charakter roboczy, którego zasady sporządzania określa zleceniodawca, a nie przepisy prawa. Do takiego „planu urlopów” nie będą miały zastosowania przepisy kodeksu pracy.

Czy dni wolne zleceniobiorcy ulegają przesunięciu z powodu choroby?

Kodeks pracy stanowi, że jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu np. choroby, pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy (art. 164 k.p.). Jeśli natomiast pracownik zachorował podczas urlopu, niewykorzystany z powodu choroby urlop może wykorzystać w innym terminie (art. 165 k.p.).

W odniesieniu do zleceniobiorców te przepisy nie mają zastosowania. Zatem to od stron umowy zlecenia zależy, jak zostanie skonstruowana umowa zlecenia i czy zostaną w niej zawarte podobne postanowienia, jak te zawarte w art. 164-165 k.p.

Czy płatne dni wolne dla zleceniobiorcy mogą przechodzić na następny rok?

Płatne dni wolne dla zleceniobiorcy mogą przechodzić na następny rok, jeśli tak zostało uzgodnione w umowie zlecenia.

Płatne dni wolne dla zleceniobiorcy nie są wymagane przez żadne przepisy, nie ma również żadnego przepisu, który nakazywałby zleceniodawcy umożliwienie kumulacji takich dni, tak jak ma to miejsce w przypadku umowy o pracę i urlopu wypoczynkowego.

Nie ma również przepisu, który nakazywałby zleceniodawcy udzielenie dni wolnych do trzydziestego września następnego roku kalendarzowego.

Czy można wypowiedzieć umowę zlecenia podczas dni wolnych?

Zasady wypowiadania umów o pracę od tych dotyczących wypowiadania umów zlecenia bardzo się różnią, także w kontekście urlopu.

Oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę nie można złożyć podczas usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Takie ograniczenie nie ma zastosowania do umowy zlecenia. Oświadczenie to można złożyć zleceniobiorcy w uzgodnionej przez strony formie zarówno podczas np. zwolnienia lekarskiego, jak i podczas quasi-urlopu wypoczynkowego, a więc po prostu w dni wolne od pracy.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop po zakończeniu umowy zlecenia

Skoro zleceniobiorca nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego, to nie ma również prawa do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop w rozumieniu przepisów prawa pracy (rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop).

Jeśli jednak strony umowy zlecenia uzgodniły, że zleceniobiorcy będą przysługiwały płatne dni wolne, może jednak pojawić się pytanie, czy po zakończeniu umowy może on domagać się kwoty podobnej do ekwiwalentu za urlop, gdy tych dni nie wykorzystał.

Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, co zapisano w umowie. Jeśli w umowie zlecenia nie zapisano, że w razie niewykorzystania uzgodnionych dni wolnych zleceniobiorcy należy się rekompensata, zleceniodawca nie musi jej wypłacać.