Czy pracodawca może się wstrzymać z zapewnieniem okularów przez okres próbny umowy o pracę

Praca na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy

Każda praca, niezależnie od zakresu obowiązków oraz środowiska, w jakim jest wykonywana, wiąże się z charakterystycznymi dla siebie zagrożeniami. Mają one różny ciężar gatunkowy – nie sposób bowiem postawić znaku równości pomiędzy ryzykiem związanym z pracą biurową a ryzykiem występującym na stanowiskach robotniczych, szczególnie w przypadku prac uznawanych za szczególnie niebezpieczne.

Z uwagi na fakt, że nawet praca wykonywana w biurowym środowisku nie jest wolna od ryzyka i zagrożeń zawodowych, organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych w komputery została w sposób szczególny uregulowana w przepisach rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Wspomniany akt prawny zawiera specyficzną definicję pracownika – rozumie się przez niego każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym także praktykanta oraz stażystę, która podczas wykonywania obowiązków służbowych korzysta z monitora ekranowego przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy.

Pracodawca musi organizować stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do rozporządzenia. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego lub wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.

Niezbędna profilaktyczna opieka zdrowotna

Z przepisów rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe jednoznacznie wynika, że pracodawca musi zapewnić pracownikom profilaktyczną opiekę zdrowotną – w zakresie oraz na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Chociaż rozporządzenie nie wskazuje wprost, o które przepisy chodzi, przyjmuje się, że zastosowanie znajduje rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy.

Uwzględniając powyższe, osoba przyjmowana do pracy, która będzie wykonywała obowiązki na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy, musi zostać skierowana na wstępne profilaktyczne badania lekarskie. Badania te są przeprowadzane w podstawowej jednostce służby medycyny pracy, z którą pracodawca ma zawartą umowę – w związku z czym nie może to być dowolna placówka medyczna.

Skierowanie na profilaktyczne badania lekarskie stanowi formę polecenia służbowego i powinno zawierać w szczególności informację, że pracownik będzie wykonywał pracę przed monitorem ekranowym przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Jest to informacja kluczowa dla lekarza przeprowadzającego badanie, ponieważ w takim przypadku kieruje on osobę przyjmowaną do pracy na dodatkowe badanie okulistyczne, stanowiące część badania profilaktycznego.

Wynik takiego badania może skutkować wydaniem zalecenia pracy w okularach korekcyjnych lub soczewkach kontaktowych.

Regulacje zakładowe

Z przepisów rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe wynika jedynie, że pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania przy obsłudze monitora ekranowego.

Przepisy nie precyzują jednak szczegółowo procedury refundowania kosztów korekcji wzroku. Skoro jednak mowa o tym, że „pracodawca zapewnia” odpowiednie okulary lub szkła kontaktowe, należy przyjąć, że obowiązek ten wiąże się z koniecznością pokrycia kosztów ich zakupu ze środków pracodawcy.

Nieuregulowaną pozostaje natomiast kwestia, czy zasady dotyczące zapewniania korekcji wzroku powinny być określone w regulaminie pracy, czy też w regulaminie wynagradzania. W regulaminie wynagradzania pracodawca może przewidzieć różne świadczenia związane z pracą oraz ustalić zasady ich przyznawania. Regulamin pracy powinien natomiast obejmować m.in. kwestie związane z wyposażeniem pracowników w narzędzia i materiały, a także w odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej oraz higieny osobistej. To właśnie regulamin pracy stanowi właściwe miejsce do określenia obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracodawca nie ma prawa różnicować dostępu pracowników do środków korekcji narządu wzroku wyłącznie na podstawie rodzaju zawartej umowy, w szczególności jeśli pracownik został zatrudniony na stosunkowo krótką umowę na okres próbny, bądź nawet na dłuższą – lecz nadal terminową – umowę na czas określony.

Żaden przepis nie przyznaje pracodawcy prawa do rezygnacji z obowiązku zapewnienia pracownikowi odpowiednich środków korekcji wzroku tylko dlatego, że dana osoba może nie przejść pomyślnie okresu próbnego i w konsekwencji współpraca nie zostanie przedłużona.

Z uwagi na powyższe, nie istnieją żadne podstawy prawne, które uprawniałyby pracodawcę do pomijania w treści skierowania na profilaktyczne badanie lekarskie informacji, że osoba przyjmowana do pracy – nawet jeśli początkowo zatrudniana jest na podstawie umowy na okres próbny – będzie świadczyła pracę na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy w wymiarze co najmniej połowy dobowego czasu pracy. Pominięcie tej informacji w skierowaniu, w celu uniknięcia uzyskania przez pracownika zaleceń dotyczących korekcji wzroku, jest działaniem bezprawnym i nieuzasadnionym.

Jeżeli osoba przyjmowana do pracy – zatrudniana początkowo na podstawie umowy na okres próbny, a docelowo na czas określony – uzyska orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy z jednoczesnym zaleceniem stosowania okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, pracodawca nie może zwlekać z realizacją tego zalecenia do momentu zakończenia umów terminowych.

Zalecenie lekarskie powinno zostać wykonane niezwłocznie, niezależnie od czasowego charakteru zatrudnienia – zgodnie z obowiązkiem zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Możliwa odpowiedzialność

Jeżeli pracodawca nie zapewni pracownikowi odpowiednich środków do korekcji narządu wzroku, powołując się przy tym na czasowy charakter zatrudnienia, może narazić się na odpowiedzialność z tytułu wykroczenia – w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy – o której mowa w art. 283 kodeksu pracy.

Zgodnie z tym przepisem, osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, a także każda osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, która nie przestrzega przepisów lub zasad BHP, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.

Odpowiedzialność wykroczeniową może ponosić nie tylko sam pracodawca, ale również osoba kierująca pracownikami – czyli bezpośredni przełożony pracownika. Warto przypomnieć, że do obowiązków takich osób należy w szczególności zapewnienie wykonania zaleceń lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Zaniechanie realizacji takich zaleceń, nawet wobec pracownika zatrudnionego tymczasowo, jest naruszeniem przepisów BHP i może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi. ©℗