Emerytura minimalna dla przedsiębiorcy. Ulgi w składkach mogą utrudnić jej uzyskanie

W 2025 r. emerytura minimalna wynosi 1878,91 zł brutto, a więc 1709,81 zł netto. To gwarantowana wysokość emerytury dla osób, które mają 20/25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W uproszczeniu - okres składkowy to czas, za który odprowadzano składki emerytalne, a okres nieskładkowy, który może stanowić maksymalnie 1/3 okresów składkowych, to np. okres, za który pobierano zasiłek chorobowy.

Kto skorzysta z emerytury minimalnej?

Dla osób, które odprowadzały stosunkowo wysokie składki, wysokość emerytury minimalnej nie ma znaczenia, bo ich emerytura wyliczona ze składek i tak jest wyższa. Jednak dla tych, którzy przez całe swoje życie zawodowe odprowadzali niskie składki, możliwość otrzymywania emerytury minimalnej jest niezwykle istotna. Ostatnio mówi się dużo o tzw. emeryturach groszowych, a więc niskich emeryturach wypłacanych osobom, którzy nie mają wypracowanych 20/25 lat, a więc nie mają prawa do gwarantowanej emerytury minimalnej.

Gwarancja wysokości emerytury minimalnej polega na tym, że budżet państwa dopłaca różnicę między realna emeryturą obliczoną ze składek, a minimalną kwotą.

Jak oblicza się okresy wymagane do emerytury minimalnej?

Osiągniecie 20/25 lat okresów składkowych i nieskładkowych wydaje się proste, ale trzeba pamiętać o ważnej zasadzie – nie wystarczy opłacić jakichkolwiek składek za dany miesiąc, żeby został on w pełni zaliczony do wymaganego stażu. Jest to szczególnie ważne dla przedsiębiorców korzystających z ulg składkowych.

Zgodnie bowiem z art. 87 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) przy obliczaniu okresów składkowych przypadających od 1999 r. dla celów podwyższenia emerytury miesiące, w których składki emerytalne były obliczone od podstawy wymiaru niższej od minimalnego wynagrodzenia wówczas obowiązującego, uwzględnia się proporcjonalnie.

Innymi słowy, jeśli składki w danym miesiącu zostały odprowadzane od kwoty stanowiącej połowę minimalnego wynagrodzenia (np. za pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu), to miesiąc dla celów emerytury minimalnej zostanie uznany za pół miesiąca okresu składkowego. Zatem pracownik znajdujący się w takiej sytuacji musiałby przepracować 40 (kobieta) i 50 lat (mężczyzna), żeby nabyć prawo do minimalnej emerytury.

Zasady tej nie stosuje się, jeśli podstawa wymiaru składek została w danym miesiącu zmniejszona poniżej minimalnego wynagrodzenia na skutek pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego lub z ubezpieczenia wypadkowego.

Jak oblicza się okres składkowy przy standardowej podstawie wymiaru?

Zasada ta będzie miała zastosowanie także do przedsiębiorców. Jeśli w danym miesiącu odprowadzą do ZUS składki od postawy poniżej minimalnego wynagrodzenia (obecnie 4666 zł), miesiąc ten nie zostanie wliczony do okresu składkowego w całości. Zatem przedsiębiorcy, którzy opłacają składki zgodnie z zasadą ogólną, tj. od 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na dany rok, nie mają się na razie, o co martwić. Podstawa ich składek na 2025 r. wynosi 5203,80 zł.

Inaczej będzie w przypadku korzystania z ulg składkowych.

Czy do emerytury minimalnej uwzględnia się korzystanie z ulgi na start?

Pierwsza z nich to ulga na start przewidziana w art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców. Zgodnie z nim przedsiębiorca przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Oznacza to, że opłaca jedynie składkę zdrowotną.

Jeśli chce, może z ulgi zrezygnować i zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i opłacać składki emerytalno-rentowe. Jeśli jednak z ulgi skorzysta, okres ten w ogóle nie zostanie zaliczony do wymaganego do emerytury minimalnej okresu.

Jak uwzględnia się okres korzystania z preferencyjnych składek?

Tak samo będzie w przypadku obniżonych (preferencyjnych) składek określonych w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), zwanych także czasami "małym ZUS". Ulga ta pozwala na opłacanie w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia zakończenia ulgi na start składek w wysokości 30 proc. aktualnego w danym roku minimalnego wynagrodzenia.

Miesiąc opłacania składki od takiej podstawy również nie pozwali na zaliczenie go jako pełnego miesiąca okresu składkowego.

Jak uwzględnia się okres korzystania z małego ZUS Plus?

Nieco inaczej będzie w przypadku przedsiębiorców korzystających z małego ZUS Plus – ulgi składkowej określonej w art. 18c ustawy systemowej. Przysługuje ona przedsiębiorcom, których roczny przychód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 120 000 zł. Tacy przedsiębiorcy, po spełnieniu kilku innych warunków, mają prawo do opłacania składek od podstawy wymiaru uzależnionej od przeciętnego miesięcznego dochodu, jaki osiągali w poprzednim roku.

Ich podstawa wymiaru składek musi zawierać się między 30 proc. aktualnego minimalnego wynagrodzenia a 60 proc. prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Niektórzy korzystający z małego ZUS Plus opłacają więc składki od podstawy równej minimalnemu wynagrodzeniu lub wyższej, niektórzy zaś – poniżej tego progu. Tylko pierwsza grupa będzie mogła zaliczyć sobie miesiąc opłacania składki za pełny miesiąc okresu składkowego wymaganego do emerytury minimalnej.

Czy uwzględnia się okres, za jaki nie zostały zapłacone składki?

To nie jedyne ograniczenia, jakie dotyczą przedsiębiorców. Trzeba pamiętać zasadzie wynikającej z art. 5 ust. 4 ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a więc m.in. jednoosobowych przedsiębiorców, nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie.

Jeśli więc przedsiębiorca ma zaległości składkowe w ZUS, których nie spłacił, to okresu, za który te składki są należne, nie wlicza się do wymaganego okresu składkowego. Zasada ta dotyczy także jego współpracowników.

O niezapłacone składki nie muszą się natomiast martwić pracownicy i zleceniobiorcy. Wystarczy, że pracodawca zgłosił ich do ubezpieczeń, a nawet gdy nie zapłacił składek, to i tak okres ten zostanie zaliczony im jako okres składkowy.