Żeby otrzymać emeryturę, trzeba zwolnić się z pracy. Kiedy można do niej wrócić?

Osoby, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), mogą dorabiać na emeryturze bez ograniczeń. ZUS nie może zawiesić im emerytury niezależnie od osiąganych przychodów.

W przypadku tych osób ZUS zawiesza wypłatę emerytury od razu po jej przyznaniu, jeśli emeryt kontynuuje pracę u swojego dotychczasowego pracodawcy.

Jak długa musi trwać przerwa w zatrudnieniu?

Artykuł 103 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) stanowi, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Przepis mówi o „kontynuowaniu bez uprzedniego rozwiązania” stosunku pracy. Aby więc ZUS nie zawiesił wypłaty emerytury, wystarczy rozwiązać umowę o pracę. Nie ma jednak zakazu podpisania kolejnej umowy o pracę z tym samym pracodawcą.

Powstaje jednak pytanie, czy między zakończeniem stosunku pracy a nawiązaniem kolejnego z tym samym pracodawcą musi upłynąć przerwa o określonej długości. Z przepisów to nie wynika, ale dla uniknięcia ewentualnych wątpliwości najlepiej byłoby, aby upłynął przynajmniej jeden dzień.

Co z pracodawcami, którzy nie mają siedziby w Polsce?

Te same zasady stosuje się, gdy emeryt kontynuuje zatrudnienie u pracodawcy spoza Polski. Jak informuje ZUS na swojej stronie internetowej, osoba ubiegająca się o emeryturę z ZUS musi rozwiązać wszystkie stosunki pracy zawarte z pracodawcami zarówno w Polsce, jak i w państwach członkowskich UE/EFTA oraz w państwach, z którymi Polska podpisała umowę o zabezpieczeniu społecznym (np. USA).

ZUS zaznacza, że wymóg rozwiązania stosunku pracy nie dotyczy sytuacji, w której osoba pobierająca emeryturę z ZUS mieszka za granicą w państwie trzecim, czyli poza Polską, innym państwem członkowskim UE/EFTA lub krajem umownym.

Czy trzeba zakończyć umowę zlecenia i działalność gospodarczą?

Wspomniany art. 103a ustawy emerytalnej mówi wyraźnie o „pracodawcy” i „stosunku pracy”. Zasada tam zawarta nie dotyczy więc wykonywania umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług. Nie trzeba więc rozwiązywać tego typu umowy, żeby ZUS nie zawiesił wypłaty emerytury.

Nie trzeba również kończyć lub zawieszać prowadzenia działalności gospodarczej, czy to jako jednoosobowy przedsiębiorca, czy to jako wspólnik spółki. Kontynuowanie działalności nie przeszkodzi w otrzymaniu prawa do emerytury i jej wypłacie.

ZUS musi zbadać wszystkie okoliczności

Może się zdarzyć, że w momencie składania wniosku o emeryturę jeszcze nie doszło do rozwiązania umowy o pracę. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerwca 2023 r., sygn. akt II USKP 47/22, rozpoznając wniosek o przyznanie emerytury, w którym ubezpieczony zawarł informację o podjęciu działania zmierzającego do rozwiązania stosunku pracy, ZUS, zanim zawiesi wypłatę, powinien sprawdzić w swoim systemie, czy płatnik nie wyrejestrował tej osoby już z ubezpieczeń. Ponadto ZUS powinien wezwać wnioskodawcę do przedłożenia świadectwa pracy.

Dopiero gdy ZUS stwierdzi, że zatrudnienie jest kontynuowane, zawiesza wypłatę emerytury.

Czy po rozwiązaniu umowy należne jest wyrównanie?

Jeśli ZUS zawiesił wypłatę renty z tego powodu, rozpoczyna ją po otrzymaniu informacji o zakończeniu (nawet tymczasowo) pracy na rzecz dotychczasowego pracodawcy. Można przekazać ZUS kopię świadectwa pracy, co potwierdzi, że zatrudnienie zostało zakończone.

ZUS nie wypłaci jednak wyrównania, a tylko kwotę emerytury należną od rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą.

Jakie są skutki podania nieprawdziwych informacji?

Informację o tym, czy wnioskodawca kontynuuje zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy, zawiera się we wniosku o emeryturę. Udzielenie nieprawdziwej odpowiedzi na to pytanie może być uznane za „świadome wprowadzenie w błąd” w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy emerytalnej, co powoduje, że emerytura jest nienależnie pobranym świadczeniem (wyrok SN z 10 stycznia 2023 r., sygn. akt III USKP 154/21).

Zgodnie z tym przepisem osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia m.in. świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.