Ciąża chroni przed zwolnieniem z pracy? Nie w każdym przypadku

Zwolnienie kobiety w ciąży będzie możliwe także wtedy, gdy pracodawca przeprowadza zwolnienia grupowe i zwalnia pracowników z przyczyn ich niedotyczących

Kobiety w ciąży są generalnie chronione przed zwolnieniem z pracy. Tak wynika z art. 177 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.)

Czego nie może pracodawca w trakcie ciąży pracownicy?

• prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą;
• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca tę pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Pracodawca może więc rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeśli istnieją podstawy do tzw. dyscyplinarki, a związek zawodowy, o ile u pracodawcy taki działa, wyraził na to zgodę. Chodzi o takie sytuacje, w których pracownica:

• naruszyła ciężko podstawowe obowiązki pracownicze albo
• popełniła przestępstwo uniemożliwiające dalsze jej zatrudnienie na zajmowanym stanowisku albo
• w sposób zawiniony utraciła uprawnienia konieczne do wykonywania przez nią pracy na zajmowanym stanowisku.

Zajście w ciążę w okresie wypowiedzenia

Pracodawcy muszą pamiętać, że ochroną objęte są również kobiety, które w momencie otrzymania oświadczenia o wypowiedzeniu bądź rozwiązaniu umowy o pracę o ciąży nie wiedziały, a nawet nie były jeszcze w ciąży i zaszły w nią później, tj. w okresie wypowiedzenia. Takie rozumienie przepisów wielokrotnie potwierdzał Sąd Najwyższy (np. postanowienie Sądu Najwyższego - z 22 sierpnia 2013 r., sygn. akt II PK 83/13). Dlatego jeśli pracownica zajdzie ciążę w trakcie wypowiedzenia, pracodawca powinien ją do pracy przywrócić. Jeśli tego nie zrobić, pracownica może dochodzić w sądzie pracy uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, a gdy do rozwiązania umowy doszło może żądać przywrócenia do pracy lub odszkodowania (tak SN w wyroku z 2 czerwca 1995 roku, sygn. akt I PRN 23/95).

Rozwiązanie umowy z kobietą w ciąży w trybie zwykłym

Pracodawca tylko w określonych przypadkach będzie mógł rozwiązać umowę za wypowiedzeniem, a więc w tzw. trybie zwykłym. Będzie możliwe w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest wówczas zobowiązany uzgodnić termin rozwiązania umowy o pracę z zakładową organizacją związkową reprezentującą tę pracownicę. Gdyby pracodawca nie mógł zapewnić pracownicy w tym okresie innego zatrudnienia, do dnia porodu przysługuje jej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Okres pobierania tego zasiłku wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Wypowiedzenie warunków pracy i płacy dla kobiet w ciąży

Specjalne zasady zmiany warunków pracy i płacy dla kobiet w ciąży zostały przewidziane w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwanej ustawą o zwolnieniach grupowych. Ustawę tę stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

• 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
• 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
• 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Jeśli pracodawca znajduje się w takiej sytuacji, to art. 5 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych pozwala wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy m.in. pracownicy w ciąży. Pracownica może tych warunków nie przyjąć, co doprowadzi do rozwiązania umowy o pracę.

Jak zaś wynika z art. 5 ust. 6a tej ustawy, w przypadku rozwiązania umowy o pracę z pracownicą w ciąży z powodu odmowy przyjęcia przez tę pracownicę zaproponowanych warunków pracy lub płacy i rozwiązania umowy o pracę z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia, to

Zgoda albo konsultacja ze związkiem zawodowym

Kolejną podstawę do wypowiedzenia stosunku pracy pracownicy w ciąży zawiera art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych. Jak wynika z art. 10 ust. 1 tej ustawy, można to zrobić w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy. Chodzi tu o zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni, które obejmują mniejszą liczbę pracowników niż progi wskazane wyżej. Potocznie mówi się, że przepis ten dotyczy zwolnień „indywidualnych”.

Ustawa pozwala wówczas na rozwiązanie umowy o pracę na tej podstawie także z pracownicą ciąży, o ile nie sprzeciwi się temu zakładowa organizacja związkowa. Jak wskazują autorzy komentarza do ustawy o zwolnieniach grupowych [Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Komentarz. red. dr hab. Krzysztof Walczak. 2025], w przypadku pracodawców, u których nie działają zakładowe organizacje związkowe, osobom tym nie przysługuje w tym przypadku żadna ochrona.

W tych okolicznościach bez zgody związku można wypowiedzieć pracownicy jedynie warunki pracy i płacy, gdy nie jest możliwe dalsze jej zatrudnianie na dotychczasowych stanowiskach pracy. Wymagana jest jedynie konsultacja ze związkiem zawodowym, ale brak zgody organizacji nie jest wiążący.