rozwiń ›

Niebawem ostatnia w tym roku zmiana czasu. W artykule wyjaśniamy między innymi następujące kwestie:

  • Jakie konsekwencje zdrowotne i społeczne niesie ze sobą przestawianie zegarków?
  • Co z osobami, które w noc przestawienia czasu będą pracować godzinę dłużej? Jakie mają prawa?
  • Co wyniknęło z dyskusji o zasadności obowiązywania dwukrotnych zmian czasu w trakcie roku w państwach UE?
  • Czy Polska może się wycofać ze zmian czasu?
  • Dla kogo konsekwencje związane ze zmianą czasu są najbardziej uciążliwe?
  • Jak można zniwelować skutki przestawiania zegarków?

Kiedy ostatnia w 2025 r. zmiana czasu?

Tegoroczna zmiana czasu z letniego na zimowy nastąpi w nocy z soboty na niedzielę 25/26 października o 3:00. Wówczas przestawimy zegarki na 2:00, dzięki czemu w niedzielę będziemy spać godzinę dłużej.

Zmiana czasu z letniego na zimowy: W jakich obszarach skutki przestawiania zegarków są najbardziej odczuwalne?

Wśród najbardziej oczywistych skutków przestawiania zegarków z czasu letniego na zimowy wskazuje się zyskanie jaśniejszego poranka przy jednoczesnym skróceniu dnia – zmrok będzie szybciej zapadał.

Poza tym zmiana czasu może mieć wpływ m.in. na poniższe obszary związane z zagrożeniami i funkcjonowaniem społeczeństwa:

  • wyższe zużycie energii – ciemne poranki i wieczory to konieczność stosowania sztucznego oświetlenia;
  • mniejsza aktywność po zmroku, a w następstwie pogorszenie kondycji psychicznej i fizycznej;
  • trudności ze zmianą rytmu dnia (przestawienie o godzinę do tyłu) szczególnie dla osób z niepełnosprawnościami, a także chorych, starszych, którzy są ściśle przyzwyczajeni do jedzenia czy brania leków w określonych godzinach;
  • wcześniejszy okres zmierzchu to zwiększone ryzyko włamań do mieszkań oraz domów i kradzieży (występują najczęściej po zmierzchu lub w nocy podczas nieobecności właściciela);
  • bezpieczeństwo na drodze podczas poranków – rano jest wzmożony ruch na drogach: dzieci przemieszczają się do szkół, dorośli do pracy – dzięki jaśniejszym porankom będzie bezpieczniej na drodze; z drugiej strony powrót z pracy czy ze szkoły będzie wymagał większej uważności.

Czy zmiana czasu wpływa na nasze zdrowie?

Jak tłumaczy specjalistka chorób wewnętrznych i medycyny snu dr hab. Helena Martynowicz, podstawowy problem zdrowotny po zmianie czasu to zaburzenie współdziałania naszych zegarów biologicznych z rytmem światło-ciemność.

– Konsekwencje zmiany czasu mogą trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni, a ich intensywność zależy od indywidualnej wrażliwości organizmu na zmiany rytmu dobowego – mówi Martynowicz.

Osoby po 60. roku życia: Najbardziej wrażliwe na zmianę czasu

Szczególnie wrażliwe na zmianę czasu są osoby po 60. roku życia, które miewają problemy ze snem. W ich przypadku bezsenność może się nasilić poprzez częstsze budzenie się w nocy, tzw. czuwanie, lub wcześniejsze wybudzanie się w godzinach porannych.

Prof. Marta Jackowska z Uniwersytetu SWPS w Sopocie zauważa, że przestawianie zegarków to ingerencja w nasz zegar biologiczny.

– Funkcje naszego organizmu, takie jak sen, czuwanie, trawienie, temperatura ciała czy nawet nastrój, są regulowane przez nasz zegar biologiczny. Jego działanie jest ściśle związane z dostępnością światła i ciemnością. Zmiana czasu zakłóca ten rytm poprzez manipulację światłem – przekazuje Jackowska.

Większość z nas w ciągu kilku dni przyzwyczaja się do zmiany czasu. Bardziej wrażliwe osoby potrzebują więcej czasu. Badania pokazują jednak, że noc zmiany czasu niesie ze sobą poważne konsekwencje.

– Według badań noc zmiany czasu rośnie ryzyko śmiertelnych wypadków drogowych – zarówno jesienią, jak i wiosną. Notuje się też więcej wypadków w pracy i zawałów serca tuż po przejściu na czas letni – informuje ekspertka.

Jak złagodzić wpływ zmiany czasu na samopoczucie?

Według dr. hab Heleny Martynowicz warto przygotować organizm na zmianę czasu. To pozwoli nieco złagodzić skutki zdrowotne. W tym celu należy kilka dni wcześniej stopniowo przesuwać swój rytm dobowy. Co warto robić? Oto propozycje:

  • kłaść się spać godzinę później przez kilka dni;
  • unikać ekranów wieczorem, co pozwoli na głębszy i lepszy sen;
  • przebywać na świeżym powietrzu w ciągu dnia, aby się dotlenić i zażyć jak najwięcej światła dziennego.

To ostatnia zmiana czasu? Politycy UE postulują zmiany. Co z nich wynika?

Od kilku lat nie tylko wśród polskich polityków, ale w całej Unii Europejskiej trwają dyskusje dotyczące zniesienia dwukrotnej zmiany czasu w ciągu roku. Aktualnie wszystkie państwa UE zmieniają czas z zimowego na letni w ostatnią niedzielę marca. To obowiązek, który wynika z dyrektywy 2000/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 stycznia 2001 r. w sprawie ustaleń dotyczących czasu letniego.

W 2018 r. Komisja Europejska sprawdzała, co na temat ustaleń związanych ze zmianą czasu myślą obywatele UE. Wnioski z przeprowadzonych wówczas konsultacji społecznych wśród 4,6 mln mieszkańców UE były następujące:

  • 76 proc. ankietowanych wskazała na negatywne doświadczenia związane ze zmianą czasu;
  • 84 proc. ankietowanych opowiedziało się za rezygnacją ze zmian czasu.

W związku z powyższym we wrześniu 2018 r. KE przygotowała projekt dyrektywy, która zawiera rezygnację ze zmian czasu i uchylenie dyrektywy 2000/84/WE – tj. dyrektywy COM/2018/639 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zniesienia sezonowych zmian czasu uchylenia dyrektywy 2000/84/WE.

Do dziś nie zostało jednak ustalone jednoznaczne stanowisko co do ewentualnej rezygnacji ze zmian czasu. Aby do tego doszło, ww. projekt dyrektywy musiałby uzyskać poparcie większości państw członkowskich. W 2021 r. KE wydała komunikat w sprawie zmian czasu w latach 2022–2026, zgodnie z którym wszystkie państwa członkowskie EU miały przygotować przepisy prawne, na podstawie których w dalszym ciągu będą prowadzone ustalenia ze zmianami czasu. W związku z powyższym pewne jest, że jeszcze w 2026 r. dwukrotna zmiana czasu w ciągu roku będzie obowiązywać.

Przestawianie zegarków a prawa pracownika

Co z osobami, które w noc zmiany czasu na zimowy, będą miały dyżur w pracy? Ci pracownicy zostaną w pracy godzinę dłużej, co wiąże się z następującymi prawami:

  • mogą otrzymać 100 proc. dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy (czyli 1 dodatkowo przepracowanej godziny, wynikającej ze zmiany czasu) lub
  • mogą odebrać przepracowaną godzinę w innym czasie terminie.

Jeśli wybiorą wynagrodzenie za nadliczbową godzinę, wypłata zostanie przekazana wraz z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym wystąpiły nadgodziny (w tym wypadku za październik). W przypadku wyboru drugiej możliwości – odebrania nadgodzin – pracownik musi złożyć wniosek lub może zrobić to na podstawie decyzji pracodawcy.

Jeżeli nastąpi na wniosek pracownika – wówczas przysługiwać mu będzie czas wolny w proporcji 1:1, a jeżeli na podstawie decyzji pracodawcy – w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.

Koniec ze zmianą czasu – czy Polska może się wycofać?

Polska jest krajem członkowskim UE, zatem nie może jednostronnie odstąpić od stosowania przepisów wynikających z dyrektywy 2000/84/WE, która reguluje wprowadzenie i odwołanie czasu letniego. Jeśli Polska zdecydowałaby się to zrobić na własną rękę, mogłaby ponieść konsekwencje w postaci kar finansowych czy problemów z synchronizacją transportu i komunikacji międzynarodowej.