Pracodawca, który nie potrąci z wynagrodzenia pracownika zaległych składek, sam staje się dłużnikiem ZUS

Na początku należy przypomnieć, że zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) płatnik składek jest zobowiązany obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Nieopłacone w terminie składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez ZUS lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej (art. 24 ust. 2 ustawy systemowej). Zaległe składki mogą być ściągane także m.in. z osiąganego później wynagrodzenia za pracę, jak w opisywanym przypadku.

Zajęcie pensji

Zgodnie zaś z art. 19 par. 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: ustawa egzekucyjna) dyrektor oddziału ZUS jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji m.in. z wynagrodzenia za pracę należności pieniężnych z tytułu składek, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń. Jak wynika z art. 72 tej ustawy, dyrektor oddziału ZUS, działając jako administracyjny organ egzekucyjny, dokonuje zajęcia wynagrodzenia za pracę przez przesłanie do pracodawcy zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu jego wynagrodzenia. Jednocześnie organ egzekucyjny wzywa pracodawcę, aby nie wypłacał zajętej części wynagrodzenia zobowiązanemu, lecz przekazał ją organowi aż do pełnego pokrycia egzekwowanych należności pieniężnych. Zajęcie wynagrodzenia za pracę jest dokonane z chwilą doręczenia pracodawcy tego zawiadomienia. Wraz z zajęciem organ egzekucyjny wzywa pracodawcę, aby:

• w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia złożył za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie otrzymanego w tym czasie wynagrodzenia zobowiązanego z wyszczególnieniem wszystkich jego składników;
• składał, w przypadku zaistnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę, oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podał, czy inne osoby roszczą sobie prawa do zajętego wynagrodzenia, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o to wynagrodzenie oraz czy i o jakie roszczenia została skierowana do tego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli.

Ponadto, co ważne w przedstawionej sprawie, jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia o zajęciu wynagrodzenia organ egzekucyjny poucza pracodawcę o określonych m.in. w art. 71b ustawy egzekucyjnej skutkach niedokonywania potrąceń. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli dłużnik zajętej wierzytelności uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części tej wierzytelności organowi egzekucyjnemu, organ będzie mógł ściągnąć tę kwotę w trybie egzekucji administracyjnej bezpośrednio od dłużnika zajętej wierzytelności, a zatem w tym przypadku – od pracodawcy. Przepis ten ma na celu z jednej strony zapewnienie skuteczności egzekucji administracyjnej prowadzonej z udziałem quasi-egzekutora, jakim jest w tym przypadku pracodawca, a z drugiej zdyscyplinowanie go do realizacji swoich obowiązków w tym zakresie.

Jaka procedura

A zatem w sytuacji, gdy pracodawca działając w tym przypadku jako dłużnik zajętej wierzytelności, bezpodstawnie nie dokonuje potrąceń z wynagrodzenia za pracę, wówczas organ egzekucyjny może u niego przeprowadzić kontrolę prawidłowości realizacji zastosowanego środka egzekucyjnego. Z tym jednak zastrzeżeniem, że gdy zajęcie wynagrodzenia zostało dokonane przez dyrektora oddziału ZUS, to wówczas kontrolę prawidłowości realizacji zastosowanego środka egzekucyjnego przeprowadza, z urzędu lub na wniosek tego organu, naczelnik urzędu skarbowego.

Jeżeli w wyniku kontroli naczelnik urzędu skarbowego stwierdzi, że dłużnik zajętej wierzytelności (pracodawca) bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, to organ ten wydaje postanowienie określające wysokość nieprzekazanej kwoty, na które przysługuje zażalenie.

Jeżeli postanowienie się uprawomocni, zajęta wierzytelność (jej część) może być ściągnięta już bezpośrednio od pracodawcy. Podstawą wystawienia na pracodawcę tytułu wykonawczego będzie to postanowienie dyrektora oddziału ZUS. Sam tytuł wykonawczy również wystawi dyrektor oddziału ZUS, który dokonał zajęcia wierzytelności.

Warto również wspomnieć, że do wydania postanowienia nie jest wymagane wcześniejsze przeprowadzenie kontroli u pracodawcy, jeżeli zgromadzone w sprawie dowody pozwalają stwierdzić, że dłużnik ten bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności organowi egzekucyjnemu (wyrok z 7 stycznia 2004 r., sygn. akt III SA 77/03, Legalis). ©℗