Niewypłacenie wynagrodzenia nie pozbawi pracownika zasiłku

Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 36 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacane za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed tym okresem, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Aby ustalić podstawę, uwzględnia się składniki wynagrodzenia uzyskane u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy. Za wynagrodzenie w świetle ustawy zasiłkowej uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.

Niewypłacona pensja

W przypadku pracowników, którzy nie otrzymali wynagrodzenia, nie można uznać, że uzyskali przychód. Warto w tym miejscu powołać się na uchwałę Sądu Najwyższego siedmiu sędziów z 10 września 2009 r., sygn. akt I UZP 5/09.

Ważne: SN uznał, że niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

A skoro tak, to teoretycznie do podstawy zasiłku należałoby przyjąć wynagrodzenie w kwocie 0 zł. Oznaczałoby to jednak, że pracownik mimo ubezpieczenia chorobowego, pozostanie bez zasiłku...

ZUS stoi na stanowisku, że w takim przypadku do podstawy zasiłkowej należy przyjąć minimalne wynagrodzenie za pracę (art. 45 ust. 1 ustawy zasiłkowej). ZUS powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 7 września 2005 r., sygn. akt II UK 20/05. Sprawa dotyczyła płatnika, który obliczył zasiłek na podstawie należnego wynagrodzenia, ale niewypłaconego. Został zatem przez ZUS zobowiązany do zwrotu równowartości zasiłku, ponieważ to z winy płatnika doszło do błędnej wypłaty.

SN wyjaśnił, że w przypadku pracownika, któremu pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia, prawidłowo ustalona na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej podstawa wymiaru zasiłku chorobowego powinna być zerowa, ale w takiej sytuacji pracownik byłby pozbawiony zasiłku chorobowego z przyczyn zawinionych przez pracodawcę, który nie wypłacał wynagrodzenia i nie odprowadzał składek na ubezpieczenie społeczne. Niezdolnemu do pracy z powodu choroby pracownikowi ustawa zasiłkowa gwarantuje środki na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Zdaniem SN taką gwarancję przewiduje art. 45 ust. 1, który stanowi, że podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników.

Ważne: W sytuacji gdy pensja wypłacona przez pracodawcę jest niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, a także wtedy, gdy pracodawca jej nie wypłacił, zasiłek chorobowy wylicza się od wynagrodzenia minimalnego.

W konsekwencji podstawą wymiaru zasiłku chorobowego w rozumieniu art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej jest wynagrodzenie faktycznie wypłacone przez pracodawcę, a w przypadku, gdy pracodawca nie wypłaca pracownikowi wynagrodzenia, podstawę stanowi zgodnie z art. 45 ust. 1 minimalne wynagrodzenie za pracę po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia. [tabela]

ZUS zwraca uwagę w swoim stanowisku, że jeżeli zakład pracy w późniejszym okresie wypłaci zaległe wynagrodzenie należne pracownikowi (np. w konsekwencji wyroku sądu), to za okres wchodzący do podstawy wymiaru zasiłku konieczne będzie ponowne ustalenie podstawy wymiaru zasiłku i wypłacenie pracownikowi wyrównania zasiłku chorobowego.

Inaczej przy ubezpieczeniu dobrowolnym

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że gwarancja wysokości zasiłku nie dotyczy osób opłacających składki za siebie oraz współpracowników takich osób. Osoby te podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Zgodnie bowiem z art. 2a ust. 1 ustawy zasiłkowej świadczenia z ubezpieczenia chorobowego nie przysługują:

• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
• osobom współpracującym z osobami korzystającymi z ulgi na start określonej w osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców,
• duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia,
• w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę do czasu spłaty całości zadłużenia.

Prawo do świadczeń przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.

W przypadku wymienionych wyżej osób nieopłacanie składki spowoduje również brak wypłaty zasiłku przez ZUS. Będzie tak także w przypadku współpracowników osób prowadzących pozarolniczą działalność, którzy przecież nie są odpowiedzialni za opłacanie składek za samych siebie – należy to do obowiązków płatnika. Gdy się jednak weźmie pod uwagę status współpracownika (zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Są to: małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha, ojczym oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają np. z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności), można powiedzieć, że niejako współdecydują o zapłacie składek. ©℗