rozwiń ›

ZUS. Kto może liczyć na specjalne świadczenie?

Osoby urodzone między 1 stycznia 1949 roku a 1 stycznia 1969 roku mają szansę otrzymać specjalną emeryturę, jeśli w swoim zawodowym życiu wykonywały pracę o wyjątkowym charakterze lub w warunkach uznanych za szczególne.

Aby świadczenie zostało przyznane, trzeba spełnić konkretne kryteria:

  • osiągnąć ustawowy wiek emerytalny,
  • posiadać wymagany okres składkowy i nieskładkowy – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
  • udokumentować staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
  • nie uczestniczyć w OFE lub złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na konto budżetu państwa.

Praca w szczególnych warunkach. Co to znaczy?

Definicja pracy w szczególnych warunkach obejmuje zawody, które wiążą się z dużą szkodliwością dla zdrowia, znaczną uciążliwością albo wymagają ponadprzeciętnej sprawności psychofizycznej. Wszystko po to, by zapewnić bezpieczeństwo nie tylko pracownika, ale i otoczenia.

Do takich prac zaliczają się m.in.:

  • praca pod ziemią,
  • działalność ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym,
  • zadania związane z przetwarzaniem azbestu,
  • produkcja ołowiu i kadmu.

Zawody o szczególnym charakterze – nie tylko górnicy i hutnicy

Specjalna emerytura przysługuje nie tylko osobom pracującym w ciężkich warunkach fizycznych. Lista zawodów o szczególnym charakterze jest bardzo szeroka i obejmuje również profesje wymagające dużej odpowiedzialności społecznej.

W tym gronie znajdują się:

  • pracownicy administracji celnej,
  • kontrolerzy państwowi,
  • nauczyciele i wychowawcy,
  • dziennikarze, artyści, muzycy,
  • żołnierze zawodowi oraz funkcjonariusze służb mundurowych.

To właśnie te grupy zawodowe mogą szybciej skorzystać z przywileju emerytalnego, jeśli spełnią dodatkowe kryteria stażowe i wiekowe.

Dokumenty, które trzeba przygotować

ZUS wymaga starannego udokumentowania kariery zawodowej. Aby złożyć wniosek, konieczne jest:

  • pobranie formularzy: wniosku o emeryturę (EMP) i informacji o okresach składkowych i nieskładkowych (ERP-6) – dostępnych na stronie internetowej ZUS lub w placówkach,
  • przedstawienie świadectw pracy lub zaświadczeń o zatrudnieniu, potwierdzających pracę w trudnych warunkach,
  • dołączenie dokumentów o wysokości wynagrodzenia w poszczególnych okresach,
  • uwzględnienie okresów pobierania zasiłków czy urlopów wychowawczych.

Wniosek należy złożyć najpóźniej dzień przed osiągnięciem 60. roku życia przez kobiety lub 65. roku życia przez mężczyzn.

Co ZUS liczy, a czego nie uwzględnia?

ZUS przyznając świadczenie bierze pod uwagę wyłącznie okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, niezależnie od tego, czy pracodawcą był podmiot prywatny, czy państwowy.

Nie są natomiast brane pod uwagę:

  • okresy pracy na podstawie umowy zlecenia,
  • prowadzenie własnej działalności gospodarczej,
  • praca w warunkach szkodliwych wykonywana na niepełny etat.

Co więcej, czas odbywania służby wojskowej również nie wlicza się do stażu uprawniającego do wcześniejszej emerytury.

Kiedy złożyć wniosek?

Wniosek można złożyć najwcześniej na 30 dni przed spełnieniem warunków. Jeśli zrobi się to zbyt wcześnie, ZUS go odrzuci. Jeśli zbyt późno – emerytura zostanie przyznana dopiero od miesiąca, w którym wniosek faktycznie wpłynął.

Dodatkową ochroną dla pracowników jest możliwość odwołania się od decyzji ZUS. Na taki krok mamy 30 dni od doręczenia decyzji, a odwołanie składane w ZUS przekazywane jest do sądu. Postępowanie odwoławcze jest darmowe.

Szczegółowe zasady dla poszczególnych grup zawodowych

Nie wszystkie zawody traktowane są jednakowo. Dla wielu profesji ustawodawca przewidział szczegółowe zasady.

Pracownicy kolei – 15 lat stażu, wiek 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni).

Dziennikarze – 15 lat doświadczenia, wiek 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). Wymagane jest, by wiek osiągnięto w trakcie wykonywania pracy dziennikarskiej, a dodatkowo konieczne jest podpisanie układu zbiorowego pracy dziennikarzy.

Najwyższa Izba Kontroli – 15 lat pracy, wiek 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). Wiek musi być osiągnięty w trakcie zatrudnienia w NIK.

Artyści i twórcy – tu granice wiekowe zależą od specjalizacji:

  • tancerze, akrobaci, gimnastycy, kaskaderzy – 40 lat (kobiety) i 45 lat (mężczyźni),
  • soliści wokaliści, muzycy grający na instrumentach dętych, treserzy zwierząt drapieżnych – 45 lat (kobiety) i 50 lat (mężczyźni),
  • artyści chóru, żonglerzy, komicy cyrkowi, aktorzy teatrów lalek – 50 lat (kobiety) i 55 lat (mężczyźni),
  • aktorki, dyrygentki – 55 lat,
  • muzycy grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych, klawiszowych, operatorzy obrazu filmowego, fotografowie – 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni).

Kogo obejmuje prawo według ZUS?

Zgodnie z oficjalnymi informacjami ZUS, pracownikami zatrudnionymi w szczególnym charakterze są także:

  • pracownicy organów kontroli państwowej,
  • pracownicy administracji celnej,
  • nauczyciele i pedagodzy wymienieni w Karcie Nauczyciela,
  • żołnierze zawodowi oraz funkcjonariusze Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, Straży Granicznej, BOR, Służby Celnej, Służby Więziennej i PSP,
  • pracownicy jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Pełna lista znajduje się w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Kto nie skorzysta z emerytury specjalnej?

Nie każdy urodzony w latach 1949–1969 może liczyć na ten przywilej. Oprócz wykluczeń związanych z rodzajem umowy czy działalnością gospodarczą, problematyczne mogą być także okresy pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Nie są wliczane m.in.:

  • wynagrodzenia lub świadczenia chorobowe,
  • okresy pobierania świadczeń macierzyńskich,
  • świadczenia rehabilitacyjne,
  • urlopy zdrowotne.

Co to oznacza w praktyce?

Specjalna emerytura dla roczników 1949–1969 to szansa dla tysięcy Polaków, którzy przez lata pracowali w trudnych i wymagających warunkach. Jednak ZUS stawia wyraźne warunki – zarówno wiekowe, jak i stażowe – a sam proces wymaga starannego przygotowania dokumentacji.

Dla wielu osób to realna możliwość przejścia na emeryturę kilka lub nawet kilkanaście lat wcześniej, ale dla innych – bolesne zderzenie z formalnościami i restrykcyjnymi przepisami.