Te pierwsze kończą się o godz. 23.59, także gdy praca jest zmianowa. Z kolei te drugie muszą być udzielane tak jak urlopy wypoczynkowe na doby pracownicze, a nie na dni kalendarzowe
Rozpoczęta przed ostatnimi wakacjami dyskusja o czasie trwania absencji trwa nadal. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w swoim stanowisku z 15 listopada 2024 r. potwierdził, że zaświadczenia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby wystawiane są na dni kalendarzowe, a więc absencje te liczymy do 23.59. Praca zmianowa, a dokładniej rzecz ujmując, zaplanowanie pracy na zmianie nocnej, nie ma na to żadnego wpływu. Stanowisko to nie komplikuje sytuacji w przypadku pracowników, którzy pracują na jedną lub dwie zmiany i cały czas pracy planowany w danej dobie pracowniczej przypada tylko w jednym dniu kalendarzowym. Inaczej jest, gdy pracownik pracuje także na zmianie nocnej, która najczęściej przypada w godz. od 22.00 do 6.00. [przykład 1, 2]
Przykład 1
Zwolnienie na drugiej...
Pracownik ma zaplanowaną pracę od poniedziałku do piątku na drugiej zmianie, czyli w godz. 14.00–22.00. W poniedziałek rano poszedł do lekarza i otrzymał e-ZLA od poniedziałku do piątku włącznie. Zwolnienie lekarskie kończy się w piątek o 23.59, a więc pracownik może zostać wezwany do pracy w nadgodzinach w sobotę przed godz. 14.00, gdyż taka absencja nie jest rozliczana na doby pracownicze w przeciwieństwie do urlopów wypoczynkowych.
Przykład 2
...i na nocnej zmianie
Pracownik ma zaplanowaną pracę od poniedziałku do piątku na trzeciej zmianie, czyli w godz. 22.00–6.00. W poniedziałek przed pracą poszedł do lekarza i otrzymał zwolnienie od poniedziałku do piątku włącznie. Oznacza to, że zwolnienie (e-ZLA) skończy się w piątek o 23.59 i nie obejmuje okresu od 0.00 do 6.00, a więc w tym czasie pracownik powinien stawić się w pracy lub skorzystać z innego zwolnienia od pracy wynikającego z przepisów kodeksu pracy. Aby taki problem nie wystąpił, pracownik powinien otrzymać zwolnienie na 6, a nie 5 dni kalendarzowych i powinno się ono kończyć kalendarzowo w sobotę.
Powyższe przykłady pokazują, że w przypadku pracy zmianowej pracownik, który choruje, powinien o tym poinformować lekarza, gdyż może to mieć znaczenie dla okresu, na jaki zostanie wystawione zwolnienie lekarskie.
Brak zwolnienia lekarskiego wystawionego w przykładzie 2 na sobotę zdaniem ZUS nie pozwala wypłacić za ten dzień zasiłku chorobowego, a więc pracodawca musi w takiej sytuacji rozstrzygnąć, jak rozliczyć pozostałe godziny przypadające w nocy z piątku na sobotę, już po zakończeniu absencji chorobowej. Pracodawca może oczywiście ten czas potraktować jako nieobecność usprawiedliwioną płatną lub niepłatną lub ustalić z pracownikiem, że wykorzysta w tym czasie np. zwolnienie na opiekę nad dzieckiem do lat 14, czas wolny za nadgodziny, czy wyjście prywatne rozliczane godzinowo.
W przypadku zaplanowanej pracy na nocnej zmianie i korzystania w takim okresie przez pracownika ze zwolnienia lekarskiego, powinno być ono wystawiane na jeden dzień dłużej, aby nie kończyło się w trakcie ostatniej zaplanowanej dniówki roboczej o godz. 23.59.
Powyższe stanowisko ZUS jest w pełni spójne z opisywanymi już w „Dzienniku Gazecie Prawnej” stanowiskami Głównego Inspektoratu Pracy z:
- 12 kwietnia 2024 r., w którym GIP przyjął analogicznie, że zwolnienia lekarskie kończą się zawsze o godz. 23.59 oraz
- 5 czerwca 2024 r., w części dotyczącej absencji związanych z rodzicielstwem, takich jak urlop macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop ojcowski, urlop rodzicielski, zwolnienie z tytułu opieki nad dzieckiem, w którym przyjął, że absencje te są rozliczane na dni kalendarzowe, a więc trwają do godz. 23.59.
Zatem można ostatecznie przyjąć, że wszystkie absencje „zasiłkowe”, a więc opłacane zasiłkiem chorobowym (wynagrodzeniem chorobowym) lub macierzyńskim, traktowane są analogicznie i są rozliczane na dni kalendarzowe, a więc kończą się one zawsze o godz. 23.59. Takich absencji nie rozliczamy na doby pracownicze.
Niestety nie można już w tak prosty sposób ocenić innych absencji, do których pracownik nabywa prawo na podstawie przepisów k.p. W tym zakresie, w odniesieniu do jednej z absencji, mamy rozstrzygnięcie na poziomie orzecznictwa Sądu Najwyższego, a dotyczy urlopu wypoczynkowego (wyrok SN z 4 listopada 2010 r., II PK 116/10), który jest rozliczany na doby pracownicze, co już od lat nie budzi wątpliwości.
!Nadal istnieje rozbieżność między stanowiskami GIP i MRPiPS co do tego, jak rozliczać dni urlopu bezpłatnego. Niezbędne jest ustalenie wspólnej wykładni przepisów.
W ostatnim stanowisku z 3 grudnia 2024 r. GIP potwierdził, że rozumienie pojęcia dnia wykorzystywanego w przepisach k.p. budzi wątpliwości, ale przyjął, że należy inaczej potraktować urlopy bezpłatne i inaczej inne zwolnienia od pracy, których charakter jest zbliżony do urlopu wypoczynkowego. Ze stanowiska GIP wynika, że urlop bezpłatny, który jest nierzadko udzielany na dłuższe okresy, obejmuje przedział czasu „od dnia do dnia”, a więc powinien być rozliczany w dniach kalendarzowych, ale już zwolnienie z tytułu siły wyższej jest bliższe urlopowi wypoczynkowemu, a więc powinno być rozliczane na doby pracownicze. Inspekcja w tym stanowisku zaprzeczyła zatem częściowo swojemu poglądowi wynikającemu ze stanowiska z 5 czerwca 2024 r., ale to drugie stanowisko GIP pozwala na bardziej spójne potraktowanie absencji wynikających z k.p., które – podobnie jak urlop wypoczynkowy – byłyby rozliczane „na doby pracownicze”. Dotyczy to przykładowo również zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem do lat 14.
Taki pogląd jest także spójny ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 12 listopada 2024 r., w którym resort przyjął, że przepisy dotyczące zwolnienia na opiekę nad dzieckiem czy siły wyższej nie wskazują, że uprawnienia te dotyczą dni kalendarzowych, a więc powinno się ich udzielać na dni pracy, czyli de facto doby pracownicze. Niestety, mimo pozornej spójności pomiędzy tymi dwoma ostatnimi stanowiskami, nadal rozbieżność dotyczy urlopu bezpłatnego, który został inaczej potraktowany przez Państwową Inspekcję Pracy, dlatego „Dziennik Gazeta Prawna” wystąpiła ponownie o zajęcie ostatecznego stanowiska w odniesieniu do tej kategorii absencji. ©℗
Stanowisko GIP z 3 grudnia 2024 r. w sprawie zwolnienia od pracy przysługującego z powodu działania siły wyższej(UNP:GIP-24-303417, GIP-GBI.0701.73.2024.6)
Uprzejmie informujemy, że na gruncie obecnie obowiązujących przepisów Kodeksu pracy nie jest jednoznaczne, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie „dnia”, używane w ww. przepisach Kodeksu pracy (z wyjątkiem art. 174 Kodeksu pracy, który wprawdzie nie posługuje się pojęciem dnia, ale pojęciem okresu urlopu, który z natury rzeczy obejmuje przedział czasu „od dnia do dnia”). Kwestia ta budzi wątpliwości i rozbieżności w doktrynie i w praktyce. W opinii Departamentu Prawnego GIP ze względu na charakter i cel tych urlopów i zwolnień od pracy – porównywalny do urlopu wypoczynkowego – należałoby przyjąć, że udzielając pracownikom ww. urlopów i zwolnień od pracy przez analogię należałoby stosować wykładnię przyjętą przez Sąd Najwyższy w wyroku z 4 listopada 2010 r. (II PK 116/10, LEX). W wyroku tym (dotyczącym urlopu wypoczynkowego) SN orzekł, że „o początku urlopu decyduje rozkład czasu pracy pracownika. W konsekwencji znaczenie ma początek kolejnej doby pracowniczej, a nie ta sama doba kalendarzowa.”. Tym samym, zdaniem Departamentu Prawnego, przy udzielaniu pracownikom tych urlopów i zwolnień od pracy pojęcie „dnia” należałoby utożsamiać z pojęciem doby (pracowniczej), zdefiniowanym w art. 128 par. 3 pkt 1 kodeksu pracy, a nie z dniem kalendarzowym. Na zakończenie pragniemy poinformować i podkreślić, że w świetle obowiązujących przepisów Państwowa Inspekcja Pracy nie jest uprawniona do wydawania wyjaśnień zawierających wiążącą wykładnię przepisów prawa pracy. Opinie prawne i poglądy wyrażone w naszych pismach nie są wiążące dla sądów ani stron stosunku pracy.
Stanowisko ZUS z 15 listopada 2024 r. w sprawie czasu trwania zwolnienia lekarskiego
DGP: Jak traktować zwolnienie lekarskie kończące się w dniu 25.10.2024 r., jeśli w tym dniu pracownik ma nocną zmianę od 22.00 do 6.00? Czy można założyć, że zwolnienia kończą się o 23.59, a zatem czy zwolnienie usprawiedliwia nieobecność na całej zmianie, czy tylko przez 2 godziny w opisywanym przypadku?
ZUS: Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy co do zasady przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, jednak nie dłużej niż przez okres wskazany w przepisach ustawy zasiłkowej. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy (art. 11 ust. 4 ustawy zasiłkowej). Zasiłek chorobowy jest wypłacany za każdy dzień niezdolności do pracy, a nie tylko za dni robocze, jest on więc naliczany także za dni ustawowo wolne od pracy, jak i dni wolne dla danego pracownika, wynikające z obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego i ich wysokości dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby jest zaświadczenie lekarskie. Z zaświadczenia lekarskiego wynika bowiem okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy (art. 55 ust. 3 pkt 5 ustawy zasiłkowej).Zaświadczenia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby wystawiane są na dni kalendarzowe. Dni kalendarzowe to kolejne następujące po sobie dni obejmujące 24 godziny, od godz. 0.00 do godz. 23.59. Zatem okres niezdolności do pracy trwa do godz. 23.59 ostatniego dnia wskazanego w zaświadczeniu lekarskim. W takiej sytuacji od następnego dnia (który rozpoczyna się od godz. 0.00) ubezpieczonemu zasiłek chorobowy za czas niezdolności do pracy nie przysługuje. Wykonywanie pracy w systemie pracy zmianowej nie ma wpływu na okres prawa do zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby orzeczonej w zaświadczeniu lekarskim.
Podstawa prawna
Podstawa prawna
• art. 173 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1222)