Sprzątanie stanowiska pracy a czas pracy [Kodeks pracy]

Dobowy wymiar czasu pracy wynosi zwykle 8 godzin. Czas pracy to czas pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy. Czy zatem sprzątanie stanowiska pracy wlicza się do czasu pracy? Co mówi o tym Kodeks pracy, orzecznictwo i doktryna?

Sprzątanie stanowiska pracy w Kodeksie pracy

Kodeks pracy nie odnosi się bezpośrednio do tematu sprzątania stanowiska pracy. Jest to szeroki temat i w zależności od charakteru danej pracy mógłby być uregulowany na różne sposoby. Niektóre prace nie wymagają szczególnego sprzątania po dniu roboczym, inne codziennie wiążą się z czasochłonnym procesem. Jest to jednak zdecydowanie czynność związana z wykonywaną pracą.

Co do zasady to na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 94, art. 207 Kodeksu pracy). Natomiast pracownik powinien przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, a także przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 100 Kodeksu pracy). O porządek i higienę w miejscu pracy muszą więc dbać obie strony stosunku pracy.

Czy zatem sprzątanie stanowiska pracy zalicza się do czasu pracy? Aby przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu, sprawdźmy czym jest czas pracy w rozumieniu Kodeksu pracy:
Art. 128. [Definicja czasu pracy] § 1. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Co to właściwie oznacza? Nie znajdziemy w przepisach definicji pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Należy posłużyć się więc orzecznictwem.

Sprzątanie stanowiska pracy a czas pracy – orzecznictwo

Przez pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy rozumie się stan, w którym pracownik może niezwłocznie, na wezwanie pracodawcy, podjąć pracę (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2009 r., sygn. akt II PK 51/09). Wydaje się, że takim czasem jest też sprzątanie stanowiska pracy. W razie potrzeby pracownik może zaprzestać czynności sprzątających i wykonać polecenie pracodawcy czyli znajduje się w jego dyspozycji.

Przywołując kolejny Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2020 r. (III PK 38/19), dowiadujemy się, że „ […] ustawodawca nie wiąże przy tym czasu pracy z czasem realnego, efektywnego świadczenia pracy, lecz z czasem pozostawania w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy, dlatego na czas pracy składa się nie tylko czas rzeczywistej pracy, lecz także okresy jej nieświadczenia, w których pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy”.

Z tego wyroku można wywnioskować, że czasem pracy nie jest tylko czas rzeczywistej pracy, ale także okresy jej nieświadczenia, kiedy pracownik jest w dyspozycji pracodawcy. Następnie w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2019 r. (sygn. akt I PK 152/18) przywołano stanowisko prof. dr hab. Arkadiusza Sobczyka: „[…] czas pracy biegnie od momentu, w którym pracownik rozpoczyna czynności merytoryczne niezbędne do wykonywania pracy. Stąd za pracę należy uznać czynności przygotowawcze związane z przygotowaniem stanowiska pracy lub też sprzątania po zakończeniu pracy.” Tutaj wprost mamy uznanie sprzątania po zakończeniu pracy za czas pracy pracownika.

Czy sprzątanie stanowiska pracy wlicza się do czasu pracy?

Skoro stanowisko pracy musi być uporządkowane i higieniczne, pracodawca powinien uzgodnić z pracownikiem zasady dotyczące sprzątania. Najlepiej ustalić wszystko na początku, czy to w umowie o pracę czy w regulaminie pracy. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących zaliczania sprzątania stanowiska do czasu pracy najlepiej zawrzeć odpowiednie postanowienia w regulaminie pracy. Jeśli pracodawca wymaga od pracownika sprzątania, taka czynność będzie zaliczana do czasu pracy. Jeśli nie ma takich wymogów, pracodawca zatrudnia firmę sprzątającą, a pracownik mimo wszystko sprząta stanowisko pracy, niekoniecznie. Dobrze więc, jeżeli z wewnętrznych przepisów danego pracodawcy jasno wynika, od którego do którego momentu biegnie czas pracy.

Sprzątanie stanowiska pracy po godzinach

Czy sprzątanie stanowiska pracy powinno odbywać się po godzinach pracy? Jeśli pracodawca wymaga od pracownika sprzątania po wykonanej pracy, jest to jedno z obowiązków pracownika, za które otrzymuje wynagrodzenie i wykonuje je w czasie pracy. Pracownik powinien więc tak zaplanować swoją pracę, aby sprzątanie stanowiska pracy mieściło się w dobowej normie czasu pracy zgodnie z obowiązującym go harmonogramem czasu pracy.