Wysokie temperatury oznaczają trudniejsze warunki pracy i dodatkowe obowiązki dla pracodawcy

Przedłużające się upały spowodowały wiele skarg ze strony naszych pracowników. Wnoszą je zarówno pracownicy biurowi, którzy twierdzą, że jest im za gorąco w biurze, jak i pracownicy produkcji, których zdaniem odzież robocza jest niedostosowana do letnich temperatur. Jesteśmy niewielką firmą, dopiero rozwijamy działalność, więc z taką sytuacją spotykamy się po raz pierwszy. Czy musimy zamontować klimatyzację w biurze i wymienić odzież ochronną?

Praca w podwyższonej temperaturze nie jest obojętna dla ludzkiego organizmu i może mieć negatywny wpływ na zdrowie pracowników. Upały, które ostatnio nawiedzają Polskę, mogą cieszyć urlopowiczów, ale na pewno nie pracowników. Zbyt wysoka temperatura bowiem negatywnie wpływa na obciążenie ośrodkowego układu nerwowego, powodując tym samym złe samopoczucie oraz zmniejszenie wydolności fizycznej i psychicznej nawet przy wykonywaniu lekkich prac. Osoby narażone przez dłuższy czas na działania wysokich temperatur mają też trudności z koncentracją uwagi i w konsekwencji popełniają w pracy więcej błędów. Towarzyszy temu upośledzenie zdolności do wykonywania czynności wymagających zręczności i precyzji. Podczas pracy wykonywanej przy ok. +35 st. C występują także zaburzenia gospodarki wodnej i elektrolitowej oraz znaczne obciążenie pracy serca i układu krążenia, a także silne zmęczenie.

Nie ma limitu temperatury

Wszystkie te czynniki powodują, że pracodawca zatrudniający pracowników w takich warunkach musi podejmować działania, aby ograniczyć szkodliwy ich wpływ na zdrowie zatrudnionych, nie tylko poprzez zapewnienie odpowiedniej wentylacji pomieszczeń przeznaczonych do wypoczynku pracowników, napojów wzbogaconych w sole mineralne i witaminy, ale również odzieży roboczej i ochronnej dostosowanej do pracy w podwyższonych temperaturach spowodowanych warunkami atmosferycznymi.

Zgodnie z art. 207 par. 2 (dalej: k.p.) pracodawca musi chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W myśl par. 30 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna oraz w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 st. C. Przepisy bhp nie określają jednak górnej granicy temperatury, jaka może występować na stanowisku pracy. Pracownicy nie mogą więc żądać montażu klimatyzacji. Nie oznacza to jednak, że pracodawca jest zwolniony z jakichkolwiek obowiązków w tym zakresie. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy zatrudniającego pracowników w podwyższonych temperaturach spowodowanych warunkami atmosferycznymi jest zapewnienie im napojów. W okresie letnim zimne napoje powinni otrzymać pracujący:

• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25 st. C,
• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 st. C.

Zimne napoje trzeba zapewnić w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników. Muszą być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.

Co to znaczy „zimne napoje”? Pojawiają się pytania, od jakiej (i do jakiej) temperatury napój jest zimny, letni itp. Niestety w przepisach nie znajdziemy odpowiedzi na te pytania i nic dziwnego, ponieważ odczucia ciepła czy zimna są sprawą indywidualną. Na pewno jednak napoje podawane latem pracownikom nie powinny być lodowate. Wbrew temu, co się jeszcze często sądzi, w walce z upałem nie jest tak, że im zimniejsza woda lub inny napój – tym lepiej. Jest dokładnie na odwrót: rozgrzany organizm może źle zareagować na dostarczoną mu (z reguły dość gwałtownie) dawkę bardzo zimnego płynu. I dlatego wielu lekarzy zaleca np. jedzenie lodów nie latem, lecz zimą.

Lekka odzież ochronna

Kolejną istotną kwestią jest zapewnienie pracownikom, którzy zgodnie z art. 2376 par. 1 oraz art. 2377 par. 1 k.p. stosują odzież roboczą lub ochronną, wyposażenia dostosowanego do pory roku i panujących warunków atmosferycznych. W okresie letnim, w którym ze względu na warunki atmosferyczne istotnie podwyższają się temperatury na stanowiskach pracy, w szczególności zlokalizowanych na otwartej przestrzeni lub w budynkach niewyposażonych w systemy schładzania powietrza (klimatyzację), należy zwrócić szczególną uwagę na kwestię przydzielonej pracownikom odzieży (zarówno ochronnej, jak i roboczej). Choć w przypadku odzieży ochronnej z oczywistych względów na pierwszym miejscu powinny stać właściwości ochronne, to jednak nie można lekceważyć komfortu jej stosowania. Dlatego tam, gdzie tylko jest to możliwe, pracodawca powinien zastępować odzież wykonaną ze sztucznych tkanin (np. poliestru) odzieżą z materiałów naturalnych (np. bawełny), która będzie zdecydowanie bardziej przewiewna i zapewni lepsze odprowadzanie nadmiaru ciepła z organizmu, chroniąc przed jego przegrzaniem, a także ewentualnymi alergiami. Dotyczy to zarówno odzieży takiej jak koszulki, koszule, spodnie, kombinezony, jak i nakryć głowy (np. czapek, czepków itp.). To samo dotyczy obuwia, które, o ile to możliwe, należy wyposażyć w stosowną perforację, a także odpowiednie wkładki termiczne.

Odzież ochronna z jednej strony ma zapewniać niezbędną ochronę przed szkodliwymi czynnikami występującymi w środowisku pracy, jednak z drugiej często powoduje zwiększenie fizjologicznego i psychicznego stresu, obniża zdolność do pracy lub zwiększa dyskomfort przy jej wykonywaniu. Dlatego też w okresie letnim jednym z najistotniejszych warunków zachowania komfortu cieplnego będzie zapewnienie odzieży roboczej lub ochronnej z materiału zapobiegającego kondensacji pary wodnej pod nią i w konsekwencji gromadzeniem potu na skórze oraz wewnętrznych warstwach odzieży ochronnej. Materiał, z którego wykonana jest odzież, powinien charakteryzować się zatem zdolnością do przepuszczania pary wodnej. Rolą pracodawcy jest taki dobór odzieży, aby w jak największym stopniu zminimalizować negatywne skutki dla stosujących ją pracowników. Niewątpliwie nie bez powodu ustawodawca w art. 23711a par. 1 k.p. wprowadził obowiązek pracodawcy polegający na konsultowaniu z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, a w szczególności dotyczących przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Dlatego też pracodawca, ustalając wyposażenie niezbędne do pracy na poszczególnych stanowiskach, musi wcześniej skonsultować z załogą jego przydatność. U pracodawcy, u którego została powołana komisja bhp, takie konsultacje mogą być prowadzone w ramach tej komisji.

Niektórzy pracodawcy w okresie szczególnie wysokich temperatur podejmują również inne działania organizacyjne, aby zadbać o komfort pracowników, np. skracają czas pracy, wprowadzają dodatkowe przerwy itp. Należy jednak wyjaśnić, że żaden przepis nie nakłada na pracodawcę takiego obowiązku. Tym samym to pracodawca powinien określić, komu i w jakich przypadkach przysługuje takie uprawnienie. ©℗