Budowa wiaty sprzeczna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego może zostać wstrzymana, nawet jeśli nie wymagała pozwolenia

Tak. W związku z tym, że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zakazuje budowy obiektów kubaturowych, to powiatowy inspektor nadzoru budowlanego miał podstawę do wstrzymania robót, nawet jeśli inwestycja nie wymagała pozwolenia ani zgłoszenia.

Podstawa prawna działania inspektora

Kluczowe znaczenie ma art. 50 ust. 1 prawa budowlanego (dalej: p.b.). Przepis ten nakazuje organowi nadzoru wstrzymanie robót, jeśli są one prowadzone m.in.:

• bez wymaganej decyzji lub zgłoszenia,
• w sposób stwarzający zagrożenie,
• na podstawie zgłoszenia z naruszeniem prawa albo
• w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w przepisach (pkt 4).

W postanowieniu organ musi wskazać przyczynę wstrzymania oraz określić wymagania dotyczące zabezpieczenia robót (art. 50 ust. 2 p.b.).

Stanowisko sądów administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 czerwca 2023 r. (sygn. akt II OSK 1942/20) podkreślił, że art. 50 p.b. nakłada na inspektora obowiązek wstrzymania robót, jeśli wystąpi choć jedna z ustawowych przesłanek. Niedopuszczalne jest odwracanie tej zasady i tolerowanie prac sprzecznych z prawem miejscowym.

Niemal taką samą sytuację rozpatrywał także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie (wyrok z 16 października 2024 r., sygn. akt I SA/Rz 600/24). Inwestor wznosił budynki gospodarcze bez pozwolenia i zgłoszenia, ale sprzecznie z planem miejscowym. WSA potwierdził, że takie działania stanowią samowolę budowlaną w rozumieniu art. 50 ust. 1 pkt 4 p.b., ponieważ naruszają ustalenia planu zagospodarowania. Sąd zaakcentował, że każdy obiekt budowlany – także niewymagający formalnej zgody budowlanej – musi spełniać wymogi art. 5 ust. 1 p.b. Dodatkowo WSA uznał, że wiata jest obiektem kubaturowym, a więc podlega ograniczeniom wynikającym z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Co więcej, takie podejście potwierdził też NSA m.in. w wyroku z 16 lutego 2016 r. (sygn. akt II OSK 1481/14).

W praktyce oznacza to, że inspektor mógł zgodnie z prawem wstrzymać roboty, mimo że budowa nie wymagała pozwolenia czy zgłoszenia.

Ważne! Brak obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę czy zgłoszenia nie zwalnia inwestora z konieczności przestrzegania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Jeśli plan wyklucza zabudowę kubaturową, w tym wiatę, to inspektor ma obowiązek wstrzymać roboty.

Co powinien zrobić inwestor po wstrzymaniu robót?

1) odebrać postanowienie – inspektor musi wskazać w nim przyczynę wstrzymania robót oraz wymagania dotyczące zabezpieczenia placu budowy;

2) rozważyć zaskarżenie postanowienia – na postanowienie o wstrzymaniu robót, zgodnie z art. 141 par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego, przysługuje zażalenie do organu wyższej instancji (wojewódzkiego inspektora);

3) czekać na dalsze wskazówki – po wstrzymaniu robót organ, zgodnie z art. 51 p.b., powinien wszcząć procedurę naprawczą i określić, jakie działania są dopuszczalne (np. rozbiórka, dostosowanie do planu);

4) nie lekceważyć postanowienia – dalsze prowadzenie robót mimo zakazu może skutkować karami finansowymi, a nawet nakazem rozbiórki obiektu. ©℗