Franczyzobiorca musi podpisać umowę z operatorem systemu kaucyjnego

Uczestnikami systemu kaucyjnego – oprócz producentów, użytkowników końcowych czy operatorów – są przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, którzy oferują użytkownikom końcowym produkty w opakowaniach na napoje objęte systemem. Najczęściej do takich właśnie jednostek konsumenci będą przychodzić ze zwrotami wspomnianych produktów.

Jak rozumieć pojęcie jednostki handlu detalicznego? Problem w tym, że przepisy u.g.o.o.o. tego nie precyzują, choć to pojęcie funkcjonuje w tej ustawie od 2014 r., czyli od daty wejścia jej w życie. A to, w przypadku systemu kaucyjnego, może okazać się problematyczne, choćby z powodu roli, jaką podmioty prowadzące te jednostki mają odgrywać we wspomnianym systemie.

Pomocna może się okazać definicja sprzedaży detalicznej zawarta w klasyfikacjach Głównego Urzędu Statystycznego. Według nich sprzedaż detaliczna jest dokonywana w punktach sprzedaży detalicznej, placówkach gastronomicznych oraz innych punktach sprzedaży (np. składy, magazyny) w ilościach wskazujących na zakup dla potrzeb indywidualnych nabywców. To oznacza, że od 1 października br. każdy przedsiębiorca, który będzie oferować napoje klientom w opakowaniach objętych kaucją, będzie uznany za prowadzącego jednostkę handlu detalicznego, który ma określone obowiązki w systemie kaucyjnym. Co prawda są one uzależnione od powierzchni sprzedaży takiej jednostki, ale obowiązek uczestniczenia w systemie kaucyjnym jest niepodważalny.

Uczestnik systemu kaucyjnego

Kto nim jest – jednostka handlu detalicznego czy przedsiębiorca, który go prowadzi? Oczywiście przedsiębiorca, bo to on ma podmiotowość prawną i tylko jemu można przypisać określone prawa i obowiązki. A zatem będzie nim zarówno pani Jola, która w ramach swojej działalności gospodarczej prowadzi niewielki sklep osiedlowy, jak i spółka z o.o. lub akcyjna, do której należy ogólnopolska sieć sklepów.

Kto jednak będzie uczestnikiem systemu kaucyjnego w przypadku sieci sklepów franczyzowych? Wszystko zależy od konstrukcji umowy franczyzy łączącej właściciela sieci franczyzowej (franczyzodawcę) z przedsiębiorcą (franczyzobiorcą), który pod marką franczyzodawcy prowadzi sklep lub sklepy.

Franczyzodawca nie wyręczy z systemu kaucyjnego

Umowa franczyzy należy do umów nienazwanych, które nie są unormowane w kodeksie cywilnym (dalej: k.c.) i mogą być zawierane na zasadzie swobody umów (art. 353¹ k.c.). A zatem choć każda z franczyzowych sieci handlowych może działać na ustalonych przez siebie warunkach, to jednak istota stosunku franczyzy jest zawsze taka sama. Polega na wspólnym przedsięwzięciu polegającym na prowadzeniu przez franczyzobiorcę działalności pod marką należącą do franczyzodawcy, który udziela franczyzobiorcy przez cały czas trwania umowy niezbędnego wsparcia w tym zakresie. System franczyzowy zakłada więc działanie sieciowe oparte na określonych standardach, sprawdzonych modelach prowadzenia działalności, pod określoną wspólną marką, które obu stronom tego stosunku mają przynieść określone korzyści.

W zależności od modelu umowy franczyzowe dają większą lub mniejszą swobodę franczyzobiorcom, np. w zakresie wystroju lokalu, zawierania umów z dostawcami, stosowanych rozwiązań IT, dostępu do danych.

Nie ma tu znaczenia, jak bardzo ujednolicona jest sieć handlowa – nawet jeśli wszystkie sklepy wyglądają identycznie i działają według tych samych procedur, to odpowiedzialność administracyjną za niepodpisanie umowy z operatorem ponosi konkretny franczyzobiorca.

Uwaga! W przypadku gdy franczyzodawca zawarł umowę z operatorem, nie ma ona skutku prawnego wobec franczyzobiorcy – chyba że została podpisana w jego imieniu i na jego rzecz.

Z art. 44 u.g.o.o.o. jednoznacznie bowiem wynika, że obowiązek uczestniczenia w systemie kaucyjnym spoczywa na przedsiębiorcy prowadzącym jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objęte systemem kaucyjnym, a nie na sieci (franczyzodawcy).

Obowiązki w systemie kaucyjnym zależne od metrażu sklepu

Zakres obowiązków w systemie kaucyjnym zależy od powierzchni sprzedaży danej jednostki handlowej i tego, czy ma ona w swojej ofercie napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku. A zatem sklepy o powierzchni:

• nie większej niż 200 mkw., które nie mają w swojej ofercie napojów w butelkach szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l muszą pobierać kaucję, ale mogą nie przyjmować zwrotów pustych opakowań i odpadów opakowaniowych,
• powyżej 200 mkw. mają obowiązek zarówno pobierania, jak i zwracania kaucji oraz przyjmowania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.

Umowa to konieczność – co musi określać

Co ważne, każdy przedsiębiorca objęty obowiązkiem uczestnictwa w systemie kaucyjnym musi zawrzeć umowę z co najmniej jednym tzw. podmiotem reprezentującym, czyli operatorem działającym w imieniu producentów napojów, który się do niego zgłosił.

Jeżeli prowadzi sklep o powierzchni nie większej niż 200 mkw., wystarczy jedna umowa z którymkolwiek z operatorów. Jeśli natomiast lokal ma powierzchnię sprzedaży powyżej 200 mkw., wtedy umowy trzeba podpisać z każdym podmiotem reprezentującym, który się do niego zgłosi.

Prowadzenie sklepu w ramach franczyzy nie zwalnia franczyzobiorcy z obowiązku zawarcia umowy z operatorem systemu kaucyjnego.

Uwaga! Kwestia podpisania umowy z operatorem systemu kaucyjnego jest istotna. Jej brak oznacza ryzyko administracyjnej kary pieniężnej – nawet do 50 tys. zł. Znacznie wyższe sankcje (do 500 tys. zł) grożą za niepobieranie kaucji, jej niezwracanie lub nieprzyjmowanie pustych opakowań.

Umowa o przystąpienie do systemu kaucyjnego ma kluczowe znaczenie. To ona ma określać zasady:

• rozliczania kaucji,
• zbierania i przekazywania opakowań i odpadów opakowaniowych,
• finansowania przez operatora lub operatorów kosztów selektywnej zbiórki ponoszonych przez właściciela sklepu.

Uwaga! Dodatkowo przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego, w zależności od zakresu uczestniczenia w systemie kaucyjnym, musi prowadzić papierową lub elektroniczną ewidencję – z podziałem na poszczególne lata – która w danym roku kalendarzowym będzie obejmować:

• liczbę nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym,
• liczbę zwróconych opakowań i odpadów opakowaniowych,
• wysokość pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji.

Dane zawarte w ewidencji należy przechowywać przez pięć lat, licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, którego te informacje dotyczą.

Zbiórka ręczna czy zwrotomat

Kluczową decyzją będzie wybór modelu zbiórki opakowań: ręcznego (np. przez personel sklepu) lub automatycznego (np. przez zwrotomat). To, jakie rozwiązanie zostanie wdrożone, zależy nie tylko od metrażu sklepu, ale też od zapisów umowy franczyzowej.

Wiele umów bowiem daje franczyzodawcy prawo do wprowadzania ujednoliconych rozwiązań, np. w zakresie stosowanych urządzeń, systemów IT czy procedur. W takim przypadku to centrala może zadecydować, czy w całej sieci będą obowiązywały zwrotomaty, czy też zbiórka ręczna.

Szansa także wizerunkowa

Choć system kaucyjny to nowe obowiązki i koszty, warto spojrzeć na niego szerzej. Franczyza, jako model biznesowy, pozwala na wdrożenie spójnych rozwiązań w całej sieci, co oznacza niższe koszty sprzętu, wspólną obsługę techniczną i ułatwione negocjacje z operatorami. Dla franczyzodawcy to szansa na podniesienie standardów, wzmocnienie marki i wyróżnienie się jako firma odpowiedzialna ekologicznie.

Z perspektywy konsumenta to również zmiana na lepsze – możliwość oddania opakowania w lokalnym sklepie zwiększa wygodę zakupów. ©℗